قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

محبت رسول الله - صلي الله عليه و سلم بین اتباع و ابتداع

نويسنده: عبدالسلام

محبت رسول الله - صلي الله عليه و سلم – اصل بزرگي از اصول دين مي باشد، بلكه ايمان بنده بر وجود اين محبت متوقف شده است. مسلمان در شمار مؤمنان نجات يافته نمي آيد تا اينكه رسول الله - صلي الله عليه و سلم – را از خود، فرزندان، پدر و مادرش و تمام مردم بيشتر دوست نداشته باشد. الله عزوجل مي فرمايد:«قُلْ إِنْ كَانَ آَبَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ وَإِخْوَانُكُمْ وَأَزْوَاجُكُمْ وَعَشِيرَتُكُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسَادَهَا وَمَسَاكِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَيْكُمْ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ»[1] «بگو اگر پدران و پسران و برداران و زنان و خاندان شما و اموالي كه گرد آورده ايد و تجارتي كه از كسادش بيمناكيد و سراهايي را كه خوش مي داريد نزد شما از خدا و پيامبرش و جهاد در راه وي دوست داشتني تر است، پس منتظر باشيد تا خدا فرمانش را آورد. و خداوند گروه فاسقان را راهنمايي نمي كند.» و در صحيحين از انس -رضي الله عنه- روايت است كه رسول الله - صلي الله عليه و سلم – فرمودند:«لَا يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى أَكُونَ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِنْ وَلَدِهِ وَوَالِدِهِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ»[2] (هيچ يك از شما داراي ايمان كاملي نيست مگر مرا از فرزند، پدر و مادرش و تمام مردم بيشتر دوست داشته باشد.) و اين محبت عمل قلب مي باشد و جز با آثار و نشانه هايش كه بر جوارج انسان و رفتار و افعالش آشكار نمي گردد. پس محبت، ظواهر و نشانه هايي دارد كه محبت شخص صادق را از شخص مدعي تمييز مي دهد. پيروي و متابعت شخصي كه دراراي محبت صحيحي نسبت به پيامبر دارد از شخصي كه رفتار منحرفي در تعبير اين محبت دارد تمييز داده مي شود.
اولين شاهد و دليل بر محبت رسول الله - صلي الله عليه و سلم – اطاعت و تبعيت از اوست زيرا قويترين شاهد بر صدق محبت نسبت به محبوب اين است كه با آنچه كه او دوست دارد قبول كني. بدون اين موافقت محبت يك ادعاي دروغ مي باشد. و براي اين است كه بزرگترين دليل بر صدق و راستي محبت رسول اطاعت و تبعيت از اوست. پس اتباع همان اولين دليل محبت است و اطاعت و فرمانبري شاهد بر آن است. بلكه هر چه محبت رسول الله - صلي الله عليه و سلم – بيشتر باشد اطاعت از او زيادتر است. پس ثمره محبت، اطاعت است. براي اين است كه قرآن دلايل محبت براي الله و رسولش را در آيه آزمايش قرار داده است و آن اين سخن الله جل و علا مي باشد:«قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ»[3] «بگو اگر خدا را دوست داريد از من تبعيت كنيد تا خداوند شما را دوست بدارد و از گناهانتان درگذرد.» پس الله عزوجل تبعيت از پيامبرش را دليل بر محبت خويش قرار داده است.
آن از باب اولي دليل بر محبت پيامبر - صلي الله عليه و سلم – مي باشد. حسن بصري -رحمه الله- مي گويد:[زعم قوم أنهم يحبون الله فابتلاهم الله بهذه الآية] (گروهي كه گمان مي كنند خداوند را دوست دارند خداوند آنها را با اين آيه آزمايش مي كند.)
گوينده راست گفت:
تعصي الإله وأنت تزعم حبه هذا لعمري في القياس بديع
لو كان حبك صادقا لأطعته إن المحب لمن يحب مطيع
[خداوند را نافرماني مي كني در حاليكه گمان مي كني او را دوست داري اين قياسي عجيب است. اگر محبتت صادق هستي او را اطاعت كن همانا محبت براي كسي است كه دوست دارد مطيع باشد.]
پس كسي در محبت او صادق است كه از او اطاعت كند و به او اقتدا نمايد و محب الله و رسولش را بر هواي نفسش برتري دهد.
و از دلايل محبت رسول الله - صلي الله عليه و سلم – تعظيم و حفظ حرمت و ادب با اوست. به آنچه مقتضاي مقام نبوت و رسالت از كمال ادب و اتمام حرمت و متانت است. و اين از بزرگترين نشانه هاي محبت اوست و اين از حقوقي است كه بر امتش تأكيد شده است كما اينكه از مهمترين واجبات دين مي باشد. الله تعالي مي فرمايد:«إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا (8) لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتُعَزِّرُوهُ وَتُوَقِّرُوهُ وَتُسَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَأَصِيلًا»[4] «ما تو را بشارت دهنده و انذاركننده اي فرستاديم تا به الله و رسولش ايمان آوريد و او را ياري كنيد و او را ارج نهيد و خدا را بامدادان و شامگاهان به پاكي بستاييد.» پس معني تعظيم، تسبيح الله عزوجل و ياري رساندن و ارج نهادن بر پيامبر - صلي الله عليه و سلم – مي باشد. و از نشانه هاي ادب با رسول الله - صلي الله عليه و سلم – برتري دادنش بر تمام افراد، ثنا گفتنش بر آنچه شايسته اوست و ارج نهادن سخنانش و بلند نكردن صدا بر او يا پيشي نجستن بر او و بسيار بر او صلوات فرستادن مي باشد.
و همچنين از دلايل محبت حاكم گردانيدن سنت و شريعتش مي باشد. خداوند به نفس خويش قسم مي خورد كه ايمان بنده محقق نمي گردد تا اينكه به حكم رسول الله - صلي الله عليه و سلم – در تمام شئونات و احوال زندگي اش راضي شود تا آنجا كه در دلش نارحتي يا اعتراضي براي حكم باقي نمي ماند. الله تعالي مي فرمايد:«فَلَا وَرَبِّكَ لَا يُؤْمِنُونَ حَتَّى يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لَا يَجِدُوا فِي أَنْفُسِهِمْ حَرَجًا مِمَّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُوا تَسْلِيمًا»[5]«چنين نيست قسم به پروردگارت ايمان نمي آورند مگر آنكه تو را در مورد آنچه ميان آنان ماية اختلاف است حاكم گردانند سپس از حكمي كه كرده اي در دلهايشان احساس نارحتي نكنند و كاملاً سر تسليم فرود آورند.» اعراض كردن از سنت و ترك نمودن حكمش- العياذ بالله- از علامتهاي نفاق مي باشد. الله تعالي مي فرمايد:«أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آَمَنُوا بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحَاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَقَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِهِ وَيُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُضِلَّهُمْ ضَلَالًا بَعِيدًا (60) وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْا إِلَى مَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَإِلَى الرَّسُولِ رَأَيْتَ الْمُنَافِقِينَ يَصُدُّونَ عَنْكَ صُدُودًا»[6]«آيا كساني را كه گمان كرده به آنچه بر تو نازل شده و به آنچه قبل از تو نازل شده ايمان آورده را نديده اي در حاليكه مي خواهند حكم كردن در زندگي خويش را به طاغوت بسپارند و حال آنكه به آنها دستور داده شده بود كه نسبت به طاغوت كفر ورزند، ولي شيطان مي خواهد آنها را گمراه و از جاده مستقيم دور سازد، و هرگاه به آنها گفته مي شود به سوي آنچه خداوند نازل كرده و به سوي رسول الله _صلي الله عليه و سلم_ بياييد منافقان را مي بينيد كه ايستاده و نسبت به تو معترضند.»
همچنين از دلايل محبت رسول الله - صلي الله عليه و سلم – دفاع كردن از او و سنتش در برابر هر آنچه از باطل و مشكوكات و حريص بودن بر انتشار آن بين مردم به صورت خالص پاك از هر آنچه از معايب بدعت مي باشد.
و با كمال تأسف شديد مفهوم محبت رسول الله - صلي الله عليه و سلم – نزد بسياري از مسلمانان خصوصاً در اين عصرهاي اخير به انحراف و فساد كشيده شده است. پس بايد اين محبت كه به معني برتري دادن رسول الله - صلي الله عليه و سلم – بر تمام مخلوقات و پيروي و اطاعت از او مي باشد از اين مفهوم كه نزد بعضي به معني عبادت كردن و درخواست نمودن از او، جمع كردن صلواتهاي مبتدع، مولود خواني، خواندن قصيده و مدحهايي كه در آن استغاثه ره او وجو دارد و عبادت را به سوي غير الله صرف كردن بايد جدا نمود. و همچنين تعظيم رسول الله - صلي الله عليه و سلم – با ارج نهادن و ادب نسبت به او را بايد با غلو در او با خارج نمودن او از حد بشريت و او را به مقام الوهيت رساندن و تمام آن انحراف و فسادي كه ستايش و مدح را بر معني محبت و مفهوم آن اطلاق مي كنند، جدا نمود.
كه از جمله آن موارد اين است كه بيشتر مسلمانان در 12 ربيع الاول براي ولادت پيامبر مراسم مولود خواني برگزار مي كنند و گروههايي قصيده و مدح هاييرا مي خوانند كه چه بسا مشتمل بر اورات شركي حرام مي باشدو در آن مردان و زنان با هم مخلوط مي شوند و سخنان لهوي شنيده مي شود. در حاليكه الله و رسولش آن را تشريع ننموده و سلف امت بر آن بوده اند كه اگر در آن خيري بود به سوي آن بر ما سبقت مي جستند.
اي برادر مسلمانم محبت اين نيست كه تو شعر، قصيده و كلمات بسيار بخواني بلكه محبت اطاعت الله و رسولش و عمل به منهجي كه او آورده و به سوي آن دعوت مي كند مي باشد. اگر اينطور نباشد پس با اين حساب محبت پيامبر - صلي الله عليه و سلم – نزد كسي است كه در خير و نيكي اش شك مي كند، از اطاعت او سرپيچي مي نمايد، به مخالفت با او مي پردازد يا در دينش مبتدع است.
پس بر فهم محبت بر اساس فهمي صحيح حريص باش كه در آن حال رسول الله - صلي الله عليه و سلم – رهبر و پيشواي تو در تمام اقوال و افعالت مي باشد و در آن خير و نيكي براي تو در دنيا و آخرت است. الله جل و علا مي فرمايد:«لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآَخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا»[7] «به تحقيق كه رسول الله صلي الله عليه و سلم براي شما اسوه حسنه مي باشد و براي هركس كه به خدا و روز آخرت اميدوار باشد و خدا را بسيار ياد كند.»
و صلي الله علي سيدنا محمد و علي آله و صحبه وسلم



________________________________________
[1] توبه 24
[2] متفق عليه
[3] آل عمران 31
[4] فتح 8- 9
[5] نساء 65
[6] نساء60- 61
[7] احزاب 21