قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

تجلّی حکمت در فسلفه‌ی پزشکی احکام حیض (عادت ماهیانه)

حیض در لغت به معنی جاری شدن است و در اصطلاح شرع عبارت است از خونی طبیعی که در زمان‌های معینی در حالت تندرستی از رحم دختران پس از بلوغ خارج شده و تا سن یایسگی ادامه می‌یابد.
اصل در احکام حیض آیه‌ی
{ وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِي الْمَحِيضِ } (بقره / 222).
«و از تو درباره‌ی (آمیزش با زنان به هنگام) حیض می‌پرسند، بگو: زیان و ضرر است؛ پس در حالت قاعدگی از (هم بستری با زنان) کناره‌گیری نمایید».
و حدیث روایت‌شده‌ی شیخین رحمهما‌الله از أم المؤمنین عایشه رضی‌الله‌عنها است که فرمودند: «قال رسول‌الله صلی الله علیه و آله و سلم فی الحیض: هذا شيء کتبه الله على بنات آدم» «پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم درباره‌ی حیض می‌فرمودند: آن را خداوند بر دختران آدم قرار داده است».
حداقل سن شروع حیض کامل کردن 9 سال قمری است؛ اما بر اثر عوامل مختلفی چون خصوصیات خانوادگی، نژادی، آب و هوایی و تغذیه‌ای این سن تغییر می‌کند.
حداقل مدت حیض یک شبانه‌روز و حداکثر آن 15 روز است؛ بنابراین حداقل پاکی بین دو حیض 15 روز و حداکثر آن با استناد به اجماع علما و قراین موجود در میان زنان مشخص نیست.
***
حیض (Menses) خونی است که ماهیانه به طور طبیعی پس از بلوغ تا سن یایسگی از رحم زنان خارج می‌شود. سال‌های تولید مثل طبیعی زن به وسیله‌ی تغییرات ریتمیک ماهانه در میزان ترشح هورمون‌های زنانه و تغییرات معادلی در تخمدان‌ها و اندام‌های جنسی مشخص می‌گردد. این طرح ریتیمک موسوم به دوره‌ی سیکل جنسی زن (Femal Sexual Cycle) یا سیکل قاعدگی (Menstrual) است و به طور متوسط 28 روز طول می‌کشد؛ اما می‌تواند حتی در زنان کاملاً طبیعی به کوتاهی 20 روز یا به بلندی 45 روز باشد.
تنظیم سیکل قاعدگی هر 28 روز یک بار توسط هورمون‌های گونادوتروپیک[1] از غده‌ی هیپوفیز قُدامی که منجر به رشد فولیکول‌های جدید در تخمدان‌ها می‌شود، شروع می‌گردد [سادلر، توماس؛ 1376؛ ص 22].
یک سیکل ماهانه‌ی آندومتری همراه با تولید دور‌ه‌ی استروژن‌ها[2] و پروژسترون‌ها[3] به وسیله‌ی تخمدان‌ها به وجود می‌آید، که شامل مراحل زیر است: اول تکثیر سلول‌های آندومتر رحم، دوم پیدایش تغییرات ترشحی در آندومتر و سوم کنده‌شدن آندومتر که قاعده‌گی (Menstuation) نامیده می‌شود [گایتون، آرتور؛ 1375؛ ج 2؛ ص 1524-1514]؛ بنابراین افت میزان پروژسترون باعث ریزش اندومتر و شروع قاعدگی می‌شود [آندرولی و همکاران؛ 1379؛ ص 12 (5)].
تعداد سیکل‌های قاعدگی در طول زندگی جنسی زنان حدود 400 دوره است که در هر سیکل 30 تا 80 سی‌سی خون از بدن خارج می‌شود و از مهم‌ترین ویژگی‌های این خون عدم لخته‌شدن، بوی کپک‌زدگی و رنگ قرمز آن است. [کاویانی، احمد و همکاران؛ 1373؛ ص 18].

احکام حیض
در میان آن‌چه که بر حایض حرام است و به موضوع بهداشت مرتبط است می‌توان موارد زیر را ذکر کرد: 1- نماز 2- روزه 3- عبور از مسجد در صورت احتمال آلوده کردن آن به واسطه‌ی شدت خون‌ریزی 4- نزدیکی و هم‌چنین استمتاع و لذت بردن از نواحی بین ناف تا زانو.
اما استفاده کردن از وسایلی که زن حایض با آن‌ها در تماس بوده است و نیز پختن غذا و نان توسط زن حایض جایز است و پس از قطع خون‌ریزی، قبل از غسل فقط می‌تواند روزه بگیرد و بقیه‌ی اعمال بر او حرام است.
امام غزالی رحمه‌الله نزدیکی با حایض قبل از غسل را عامل ابتلای فرزندان به جذام می‌داند [الشربینی؛ ج 1؛ ص 111].
***
اسلام برخلاف ادیان دیگر موارد مشخصی را درباره‌ی زنان حایض تحریم کرده است که به سلامتی و تندرستی فرد و جامعه مرتبط است و انجام اموری را که حیض در آن‌ها تأثیری ندارد جایز دانسته است تا از بروز مشکلات اجتماعی و روانی برای زنان حایض جلوگیری نماید.
نماز عالی‌ترین رابطه‌ی بندگی و خضوع در پیشگاه آفریدگار هستی است که باید شخص با رعایت طهارت و پاکی ظاهری اعضا و پوشش خود، با شور و شوق برای انجام آن حاضر شود.
استفاده از بهترین لباس‌ها و استعمال عطر که از مستحبات قبل از شروع نماز هستند، در ایجاد اشتیاق و تقویت روحیه‌ی نمازگزار تأثیر زیادی دارند.
هنگام عادت ماهیانه نه تنها طهارت ظاهری بدن و لباس عملاً وجود ندارد بلکه روحیه‌ی انجام عبادت و اشتیاق درونی به برقراری این رابطه‌ی عاطفی و روانی بسیار کم است.
تحریم روزه‌ی زنان حایض علل جسمی و روحی متعددی دارد؛ در این دوره بدن از نظر تغذیه در وضعیت مطلوب و ایده‌آلی نیست و با در نظر گرفتن رشد جسمی، پیدایش قاعدگی و دفع آهن و خون و ضرورت جبران آن، کمبود مواد غذایی مانند پروتئین، ویتامین A، ید و آهن توجه خاص به تغذیه در دوران عادت، اهمیت زیادی دارد [توکلی بزاز، جواد؛ 1377؛ ص 284].
با در نظر گرفتن مقدار خون دفع شده در دوره‌ی حیض و نیز حکم به نجاست خون و آلودگی‌های ناشی از آن شایسته است که زنان حایض در مساجد که محل عبادت است، توقف نکنند و در صورتی که خون‌ریزی شدید باشد از ورود به مسجد اجتناب نمایند.

زیرنویسها:
[1]- gonadotropic hormone
[2]- estrogens
[3]- progestrones


تجلّی حکمت در فسلفه‌ی پزشکی احکام، تألیف : محمد عزیز حسامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی (فقه شافعی)