|
|
قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين». امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل». |
|
ادبیات>شرح واژه>اختلاف
شماره مقاله : 7081 تعداد مشاهده : 280 تاریخ افزودن مقاله : 8/8/1389
|
اختلاف . [ اِ ت ِ ] (ع مص ) نقیض اتفاق . عدم موافقت . ناسازگاری . ناسازواری . با یکدیگر خلاف کردن . (تاج المصادر بیهقی ). نزاع . منازعه . تنازع . تجاذب . مجاذبه . تشاجر. مشاجره . شقاق . || خلیفه و جانشین کسی گردیدن . || (اصطلاح طب ) شکم رفتن کسی . شکم روش . اسهال دوری . اسهال کبدی . سَحْج . || در کمین کسی بودن تا در غیبت شوی پیش زن شدن . || مخالفت . منازعت : الزیاط؛ المنازعة و اختلاف الاصوات . (منتهی الارب ). || تفاوت . برفرودی . || عدم موافقت در رأی و عقیده . || عدم توافق در حرکات . || نزدیک کسی آمد و شد کردن . (تاج المصادر بیهقی ). آمد و شد داشتن با کسی . تردّد.|| وعده ٔ خلاف کردن . || گوناگون ، گون گون شدن .|| مؤلف کشاف اصطلاحات الفنون آرد: اختلاف . لغةً ضدّالاتّفاق . قال بعض العلماء ان الاختلاف یستعمل فی قول بنی علی دلیل . والخلاف فیما لا دلیل علیه کما فی بعض حواشی الارشاد. و یؤیده ما فی غایة التحقیق منه ان ّ القول المرجوح فی مقابلة الراجح یقال له خلاف لااختلاف . و علی هذا قال المولوی عصام الدین فی حاشیة الفوائد الضیائیة فی آخر بحث الافعال الناقصة المراد بالخلاف عدم اجتماع المخالفین و تأخر المخالف والمراد بالاختلاف کون المخالفین معاصرین منازعین والحاصل منه ثبوت الضعف فی جانب المخالف فی الخلاف . فانه کمخالفة الاجماع و عدم ضعف جانب فی الاختلاف لانه لیس فیه خلاف ما تقرّر - انتهی . و عندالاطباء هو الاسهال الکائن بالادوار. و اختلاف الدّم عندهم ، یطلق تارةً علی السحج و تارةً علی الاسهال الکبدی . کذا فی حدودالامراض . و عند اهل الحق من المتکلمین کون الموجودین غیر متماثلین ای غیر متشارکین فی جمیع الصفات النفسیة و غیر متضادین ای غیر متقابلین و یسمی بالتخالف ایضاً. فالمختلفان و المتخالفان موجودان غیر متضادین و لا متماثلین فالامور الاعتباریة خارجة عن المتخالفین اذ هی غیرموجودة. و کذا الجواهر الغیر المتماثلة لامتناع اجتماعها فی محل ّ واحد. اذ لا محل ّ لها. و کذا الواجب مع الممکن و اما ما قالوا الاثنان ثلاثة اقسام . لانهما ان اشترکا فی الصفات النفسیة ای فی جمیعها فالمثلان و الاّ فان امتنع اجتماعهما لذاتیهما فی محل ّ واحد من جهةواحدة فالضدان و الا فالمتخالفان . فلم یریدوا به حصرالاثنین فی الاقسام الثلاثة. فخرج الامور الاعتباریة لاخذ قیدالوجود فیها. و ایضاً تخرج الجواهر الغیر المتماثلة و الواجب مع الممکن اما خروجها عن المثلین فظ و اما خروجها عن المتخالفین فلما مر. و اما خروجها عن الضدین فلاخذ قید المعنی فیهما. بل یریدون به ان الاثنین توجد فیه الاقسام الثلاثة. و قیل التخالف غیر التماثل فالمتخالفان عنده موجودان لایشترکان فی جمیع الصفات النفسیة و یکون الضدان قسماً من المتخالفین فتکون قسمة الاثنین ثنائیة. بان یقال الاثنان ان اشترکا فی اوصاف النفس فمثلان و الاّ فمختلفان . والمختلفان اما متضادان او غیره و لایضره فی التخالف الاشتراک فی بعض صفات النفس کالوجود. فانه صفة نفسیة مشترکة بین جمیع الموجودات . و کالقیام بالمحل فانه صفة نفسیّة مشترکة بین الاعراض کلها. و کالعرضیة و الجوهریة. و هل یسمی المتخالفان المتشارکان فی بعض اوصاف النفس او غیرها مثلین باعتبار ما اشترکا فیه لهم فیه تردد و خلاف . و یرجع الی مجرد الاصطلاح . لان المماثلة فی ذلک المشترک ثابتة بحسب المعنی ، والمنازعة فی اطلاق الاسم . و یجی ٔ فی لفظ التماثل . اعلم ان الاختلاف فی مفهوم الغیرین عائد ههنا، ای فی التماثل و الاختلاف . فانه لابد فی الانصاف بهما من الاثنینیة. فان کان کل اثنین غیرین تکون صفاته تعالی متصفة باحدهما. و ان خصا بما یجوز الانفکاک بینهما لاتکون متصفة بشی ٔ منهما. ثم اعلم انه قال الشیخ الاشعری : کل متماثلین فانهما لایجتمعان . و قد یتوهم من هذا انه یجب علیه ان یجعلهما قسماً من المتضادین لدخولهما فی حدهما. و حینئذ ینقسم الاثنان قسمة ثنائیة بأن یقال الاثنان ان امتنع اجتماعهما فهما متضادان والا فمتخالفان . ثم ینقسم المتخالفان الی المتماثلین و غیرهما. والحق عدم وجوب ذلک و لا دخولهما فی حد المتضادین اما الاول فلان امتناع اجتماعهما عنده لیس لتضادهما و تخالفهما کما فی المتضادین . بل للزوم الاتحاد و رفع الاثنینیة. فهما نوعان متباینان ، و ان اشترکا فی امتناع الاجتماع . و اما الثانی فلان المثلین قد یکونان جوهرین فلایندرجان تحت معنیین . فان قلت اذا کانا معنیین کسوادین مثلا کانا مندرجین فی الحد قطعاً. قلت لا اندراج ایضاً. اذ لیس امتناع اجتماعهما لذاتیهما بل للمحل مدخل فی ذلک . فان وجدته رافعة للاثنینیة منهما حتی لو فرض عدم استلزامهما لرفع الاثنینیة لم یستحل اجتماعهما. و لذا جوّز بعضهم اجتماعهما بناءً علی عدم ذلک الاستلزام . و ایضاً المراد بالمعنیین فی حدّ الضدّین معنیان لایشترکان فی الصفات النفسیة. هذا کله خلاصة ما فی شرح المواقف و حاشیته للمولوی عبدالحکیم . و عندالحکماء کون الاثنین بحیث لایشترکان فی تمام الماهیة. و فی شرح المواقف قالت الحکماء کل اثنین ان اشترکا فی تمام الماهیة فهما مثلان و ان لم یشترکا فهما متخالفان . و قسموا المتخالفین الی المتقابلین و غیرهما -انتهی . والفرق بین هذا و بین ما ذهب الیه اهل الحق واضح . و امّا الفرق بینه و بین ما ذهب الیه بعض المتکلمین من ان ّ التخالف غیرالتماثل فغیر واضح . فان عدم الاشتراک فی تمام الماهیة و عدم الاشتراک فی الصفات النفسیة متلازمان . و یؤیّده ما فی الطوالع و شرحه من ان ّ کل شیئین متغایران . و قال مشایخنا ای مشایخ اهل السنة، الشیئان ان استقل کل منهما بالذّات و الحقیقة بحیث یمکن انفکاک احدهما من الاَّخر فهما غیران و الاّ فصفة و موصوف او کل ٌ و جزءٌ علی الاصطلاح الاوّل . و هو ان ّ کل شیئین متغایرین ان اشترکا فی تمام الماهیةفهما المثلان کزید و عمرو. فانهما قد اشترکا فی تمام الماهیة التی هی الانسان . و الاّ فهما مختلفان . و هماامّا متلاقیان ان اشترکا فی موضوع کالسواد و الحرکة العارضین للجسم . او متساویان ان صدق کل ٌ منهما علی کل ّ ما یصدق علیه الاَّخر کالانسان و الناطق . او متداخلان ان صدق احدهما علی بعض ما یصدق علیه الاَّخر. فان صدق الاَّخر علی جمیع افراده فهو الاعم مطلقا والاّ فهو الاعم من وجه . او متباینان ان لم یشترکا فی الموضوع . و المتباینان متقابلان و غیر متقابلین - انتهی . و قال السید السند فی حاشیته : ان اعتبر فی الاشتراک فی الموضوع امکان الاجتماع فیه فی زمان واحد لم یکن مثل النائم والمستیقظ من الامور المتحدة الموضوع الممتنعة الاجتماع فیه داخلا فی التساوی لخروجه عن مقسمه . و ان لم یعتبر ذلک یکون السواد و البیاض مع کونهما متضادین مندرجین فی المتلاقیین لا فی المتباینین فلاتکون القسمة حقیقیة. فالاولی ان یجعل اعتبار النسب الاربع قسمة برأسهاو اعتبار التقابل و عدمه قسمة اخری . کما هو المشهور.
|
بازگشت به ابتدای
صفحه
بازگشت به نتایج قبل
چاپ
این مقاله
ارسال مقاله به دوستان |
|
|
|
|
|