قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

پاک نمودن بدن و لباس

هرگاه بدن و لباس به نجاست و پلیدی‌، آلوده‌ گردند، واجب است آنها را با آب شست تا آن نجاست ظاهری‌ که دیده می‌شود، از بین برود مانند خون‌. اگر بعد از شستن اثری از آن باقی  بماند،‌ که زوال آن دشوار باشد مورد عفو قرار می‌گیرد. اگر نجاست دیده نشود مانند ادرار و شاش‌، شستن آن کافی است اگرچه یکبار هم باشد.  
از اسماء دختر ابوبکر - رضی الله عنها - روایت شده است که زنی به خدمت پیامبر صلي الله عليه و سلم  آمد و گفت‌: (إحدانا يصيب ثوبها من دم الحيض كيف تصنع به؟ فقال: تحته، ثم تقرضه بالماء، ثم تنضحه ثم تصلي فيه) [گاهی لباس ما با خون قاعدگی آلوده می‌شود، با آن چکار کنیم‌؟ فرمودند: آنرا با انگشتان دست بمالید و بر آن آب بریزید و سپس آنرا بشوئید، و در آن نماز بخوانید]‌‌. این حدیث مورد اتفاق محدثین است‌. هرگاه دامن لباس زن‌، با نجاست آلوده‌ گردد، با کشیدن روی زمین پاک می‌شود، زیرا روایت شده است‌ که‌:  “‌‌زنی به ام سلمه -‌رضی الله عنهما -‌گفت‌: إني أطيل ذيلي وأمشي في المكان القذر؟ فقالت لها: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: يطهره ما بعده  [‌من دامن لباس خود را بلند می‌گیرم و از محلهای ناپاک نیز می‌گذرم‌، چه کار کنم‌؟ ام سلمه ‌گفت پیامبر صلي الله عليه و سلم  فرموده است‌: دنباله‌ي آن که بر روی خاک کشیده می‌شود، آنرا پاکيزه می‌نماید]‌‌. احمد و ابوداود آنرا روایت کرده‌اند.

تطهير خاك و زمين
وقتی که زمین با چیز نجسی آلوده‌ گردد، باید با ریختن آب بر روی آن‌، آن را پاک و تطهیر نمود، زیرا ابوهریره رضي الله عنه  گفته است‌: یکنفر عرب بادیه‌نشین‌، در مسجد برخاست و ادرار کرد، مردم به سوی او حمله‌ کردند،‌ که او را بزنند، پیامبر صلي الله عليه و سلم  فرمود: (دعوه و أريقوا على بوله سجلا من ماء أو ذنوبا من ماء، فإنما بعثتم ميسرين ولم تبعثوا معسرين)  [او را بحال خود واگذارید و بر جای ادرار او، یک سطل آب بریزید، شما برای آن فرستاده شده‌اید که بر مردم آسان بگیرید، نه برای این‌ که بر مردم سخت و دشوار بگیرید]‌‌. جماعت محدثین بجز مسلم آنرا روایت‌ کرده‌اند.
زمین و آنچه بدان متصل است و روی آن قرار دارد، مانند درخت و ساختمان‌، اگر آلوده باشد، با خشک شدن نیز پاک می‌گردد. ابوقلابه ‌گفته است‌: ”‌خشک شدن زمین پاک شدن آنست‌“‌‌، و عایشه -‌رضی الله عنها -گفته است: (زكاة الارض يبسها)  [پاکیزگی زمین خشک شدن آن است‌]‌‌. ابن ابی شیبه آنرا روایت‌ کرده است‌. این در صورتی است‌ که نجاست مایع آبکی باشد، اما هرگاه نجاست دارای جرم باشد، تا آنرا از بین نبرند یا تغیير ندهند، پاک نمی‌شود.

 
تميز کرد‌ن و پاک نمود‌ن روغن و امثال آن

از ابن عباس و او از میمونه - رضی الله عنها - نقل ‌کرده است که‌:  “‌‌از پیامبر صلي الله عليه و سلم   در‌باره‌ي موشی ‌که در روغن بیفتد سوال شد، ایشان فرمودند: (ألقوها، وما حولها فاطرحوه وكلوا سمنكم)  [‌موش را دور بیندازید و اطراف آن را نیز دور بریزید و آنوقت روغنتان را بخورید]‌. بخاری آنرا روایت کرده است‌. حافظ گفته است که‌: ابن عبدالبر گفته‌: اتفاق برآن است ‌که هرگاه مرداری در چیزی جامد، بیفتد، آن شیی‌ء مرده و اطرافش را دور می‌ریزند، اگر محقق گردد اما درباره‌ي مایع و چیز آبکی اختلاف‌ کرده‌اند، جمهور علماء بر آنند که تمام آن مایع با برخورد با نجاست آلوده و ناپاک مي‌شود. گروهی از جمله زهری و اوزاعی با این رای مخالفت ‌کرده‌اند[1]‌.  


پاكيزه کرد‌ن پوست  مرد‌ار

درون و بيرون پوست مردار با دباغت پاک می‌شود، زیرا ابن عباس - رضی الله عنهما -‌گفته است‌که پيامبر صلي الله عليه و سلم  فرموده‌اند: (إذا دبغ الاهاب فقد طهر)   [‌هر وقت پوست دباغت شده باشد بیگمان پاک شده است‌]‌‌. شیخین آنر‌ا روایت ‌کرده‌اند.

پاكيزه كردن آينه و امثال آن

آینه و کارد و شمشیر و ناخن و استخوان و شیشه و ظروف روغنی و هر جسم صیقلی شده‌ای‌ که خُلَل و فُرَج  و  سوراخ و شکاف نداشته باشد، هرگاه با نجاست آلوده گردند، باید آنها را طوری مالش داد، که اثر نجاست برطرف گردد بیگمان اصحاب - رضی الله عنهم -‌نماز را می‌خواندند در حالیکه شمشیر خون آلودشان را با خود داشتند، آنها را مالش می‌دادند و بدان اکتفاء می‌کردند و آنرا طهارت تلقی مي‌نمودند.

 
پاك کرد‌ن‌ کفش

کفش آلوده و دم‌پائی آلوده‌، با مالیدن به خاک‌، پاک می‌شوند، اگر اثر نجاست برطرف شود. زیرا ابوهریره رضي الله عنه  گفته است‌: (إذا وطئ أحدكم بنعله الاذى فإن التراب له طهور)  [‌پیامبر صلي الله عليه و سلم   فرموده است‌: هرگاه‌ کفش یکی از شما، با نجاست برخورد کرد، بیگمان خاک‌، پاک‌کننده‌ي آن است]‌‌. ابوداود آنرا روایت‌کرده است‌. و در روایت دیگری‌: (إذا وطئ الاذى بخفيه فطهورهما التراب)   [هرگاه کسی دم‌پائی‌های خود را آلوده ‌کرد، پاک کننده‌ي آنها خاک است‌]‌‌.
از ابوسعید روایت شده که‌: پيامبر فرموده است‌: (إذا جاء أحدكم المسجد فليقلب نعليه فلينظر فيهما، فإن رأى خبثا فليمسحه بالارض ثم ليصل فيهما) [هرگاه ‌کسی از شما به مسجد رفت‌، ‌کفشهای خود را برگرداند و بدانها بنگرد، اگر نجاستی در آنها دید  آنرا به خاک بمالد سپس با آنها، نماز بخواند]‌‌. احمد و ابوداود آنرا روایت ‌کرده‌اند. زیرا کفش غالباً با نجاست برخورد می‌کند، پس مالیدن آن به چیز جامدی‌، ‌کفایت می‌کند مثل محل استنجاء ‌که مالیدن جسم جامد آنرا پاک می‌کند بلکه این شایسته‌تر است‌، زیرا محل استنجاء (‌نشیمن‌گاه‌) دو بار یا سه بار در روز با نجاست برخورد می‌کند ولی‌ کفش بیشتر بدین چيزها مبتلا است‌.  

فواید‌ی که نياز بدانها فر‌اوان ‌است

1-‌طنابی‌که لباس ناپاک را برآن پهن می‌کنند، سپس آفتاب يا باد آنرا خشک می‌کند، اشکال ندارد، ‌که بعد از آن‌، لباس پاک را بر آن پهن‌ کنند.  
2-‌اگر چیزی بر روی انسان بریزد و نداند که آب است یا ادرار؟ بر وی واجب است‌ که از آن سوال‌ کند، و اگر پرس و جو نمود، بر مسؤول واجب نیست‌ که به وی پاسخ دهد، اگرچه بداند که آن ناپاک بوده است‌، بر او نیز واجب نیست‌ که آنرا بشوید.  
٣- اگر شب پای انسان یا دامنش به چیز مرطوبی برخورد کرد و او ندانست‌ که  است‌؟ بر وی واجب نیست که آنرا بو كند و به دنبال شناخت آن باشد، زیرا رو‌ایت شده است‌ که عمر رضي الله عنه روزی از جائی  مي‌گذشت‌ که چیزی از ناودان بر وی ریخت‌، یکی از همراهان وی از صاحب ناودان پرسید که آن آب پاک بوده است یا ناپاک؟ عمر گفت: ‌‌"ای صاحب ناودان‌، به ما نگو،  و رفت"‌.  
٤-‌واجب نيست آنچه را که ‌گل و لای راهها بدان برخورد کند، بشویند. کمیل بن زیاد گفته است‌: "‌علی رضي الله عنه  را دیدم ‌که پاهایش با گل و لای باران آلوده بود سپس به مسجد در آمد و نماز خواند، بدون اینکه پاهایش را بشوید“‌.
٥- هرگاه انسان نمازش را به پایان برد و بعد از آن نجاستی را روی لباس یا بدن خود دید که قبلاً از آن آگاه نبود، یا اینکه آگاه بوده ولی فراموش‌ کرده بود، یا فراموش نکرده بود لیکن نمی‌توانست آنرا  از  بین ببرد، در  همه‌ي این حالات نمازش صحیح است و ‌اعاده‌ي آن لازم نمی‌باشد، زیرا خداوند گوید: ﴿ليس عليكم جناح فيما أخطأتم به﴾ [‌اگر اشتباه کردید بر شما گناهی نیست‌]‌‌. و بسیاری از یاران پیامبر و تابعین بدین را‌ی فتوی داده‌اند.
٦-‌کسی که جای آلودگی را در لباس خود تشخیص ندهد، واجب است ‌که تمام لباس را بشوبد، زیرا تا تمام لباس را نشوید به پاکی آن یقین پیدا نمی‌کند، زیرا: (ما لا يتم الواجب إلا به فهو واجب). [‌چیز‌ی که مقدمه‌ي تکمیل و اتمام واجب باشد آن هم واجب  است]‌‌.
٧-‌اگر لباس پاک با لباس آلوده مشتبه گردد، باید یکی را انتخاب کرد و در آن یکبار نماز خواند، درست به مانند قبله، خواه تعداد لباسهای پاکیزه فراوان باشد یا اندك.

به نقل از ترجمه فقه السنه 

-------------------------------------

زيرنويس:

[1] مذهب آ‌نها بر ا‌ین است‌ که مایع حکم  آب را دا‌رد، تا ز‌مانی‌که نجاست آنرا تغيیر ندا‌ده است پاک است‌، ولی اگر تغییر کـرد ناپاک است‌. و ‌اين مذهب ا‌بن عباس و ‌ابن مسعود و ‌بخاری است‌ و آ‌ن صحيح است‌. “‌‌مولف‌”