قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

قول صحيح آن است كه مسواك براي روزه دار و غير روزه دار در تمام اوقات مستحب است و همين براي روزه دار، قبل از زوال و بعد از آن جايز است. به دليل حديث عامر بن ربيعه«رضي الله عنه» كه در سنن آمده است: رأيتُ رسولَ الله ما لا أُحْصِي يَتسوَّكُ وهو صائم مسند احمد (3/445)، ابوداود (2364)، ترمذي (725)

«چندين بار كه نمي توانم آن ها را بشمارم مرتب مي ديدم كه پيامبر صلى الله عليه و سلم در حال روزه مسواك مي زد.»

در اين جا اين صحابي مشخص نكرده است كه آيا قبل از زوال ايشان را در حال مسواك ديده است يا بعد از آن، بلكه مطلقاً مسواك زدن ايشان را روايت كرده است. ولي به احتمال غالب ايشان را بعد از زوال ديده چون نماز ظهر و عصر بعد از زوال هستند، و از آن جا كه رسول الله صلى الله عليه و سلم مسواك را براي نماز تأكيد كرده احتمال مي رود كه براي نماز ظهر و عصر مسواك مي زده است.

اما آنان كه مسواك را بعد از زوال مكروه دانسته اند از اين حديث استدلال كرده اند: إِذَا صُمْتُمْ فَاسْتَاكُوا أَوَّلَ النَّهَارِ وَلا تَسْتَاكُوا آخِرَهُ بيهقي در الكبري (8120، 8121)

هر وقت روزه گرفتيد در ابتداي روز مسواك بزنيد و در آخر آن مسواك نزنيد.

حديث مذكور ضعيف و غير قابل استدلال مي باشد. اينان همچنين از گفتار پيامبر صلى الله عليه و سلم استدلال مي كنند كه فرموده است: لَخُلُوفُ فَمِ الصَّائِمِ أَطْيَبُ عِنْدَ اللهِ مِنْ رِيحِ الْمِسْكِ (متفق عليه)، يعنى: "بوي دهان روزه دار نزد الله تعالي از بوي مشك خوشبوتر است."

روش استدلال اين ها بدين صورت است كه چون مسواك بوي دهان را تغيير مي دهد، از زدن مسواك خود داري نمود. اين توجيه نادرست است، زيرا مسواك بوي مخصوصي را كه در اثر روزه به وجود مي آيد از بين نمي برد، زيرا بوي دهان در اثر عدم رعايت بهداشت دهان و دندان نيست، بلكه نشأت گرفته ازمعده مي باشد، و با خالي بودن معده از خوراك بد بويي از دهان خارج مي شود و اين بو از نظر مردم ناپسند است ولي از نظر خداوند بسيار دوست داشتني و پسنديده است. پس مسواك بوي دهان روزه دار را از بين نمي برد بلكه صرفاً دندان ها را تميز نموده و بد بويي دندانها را از بين مي برد نه بويي را كه از معده بيرون مي آيد.

بنابراين صحيح اين است كه مسواك زدن قبل از زوال و بعد از آن جايز است.

اما در مورد استفاده از خمير دندان همراه با مسواك هنگام روزه، باز هم اشكالى ندارد ولى نبايد خمير دندان به حلقش فرو رود و گرنه روزه اش را باطل ميكند، و پيامبر صلى الله عليه و سلم در حديثى فرموده است كه ""بالغ في الاستنشاق إلا أن تكون صائماً"، يعنى: "در استنشاق (فروبردن آب در بينى هنگام وضوء) زياده روى كن مگر اينكه روزه دار باشى"، لذا از باب احتياط بهتر است كه هنگام روزه از خمير دندان استفاده نكند.

و در مورد استفاده از مواد خوشبو مانند عطر، اشكالي در اين كار نيست چنانچه به آن نياز باشد، زيرا مواد خوشبو و عطر و كريم و غيره به پوست ماليده مي شوند و به داخل جسم نفوذ نمي كنند، بر فرض اين كه در مسامات بدن داخل شوند باز هم شكننده ي روزه نيست.

والله اعلم

وصلي الله وسلم علي محمد و علي آله و اتباعه الي يوم الدين
سايت جامع فتاواي اهل سنت و جماعت
IslamPP.Com