قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

نگاهی به زندگی علامه هيثمی (735 - 807 هـ)


حدیث، بعد از قرآن دومین منبع از منابع دین اسلام می باشد. از آنجایی که حفاظت و صیانت قرآن مجید را خداوند صراحتاً با نزول آیه «إنا نحن نزّلنا الذکر وإنا له لحافظون» برعهده گرفته است، لذا قرآن کریم برای همیشه از دستبرد تحریف کنندگان و مغرضین محفوظ مانده است.

اما در مورد حدیث که دومین منبع تعالیم اسلام است آیا ضمانت حفظ و نگهداری آن بیان شده است یا نه؟

در این مورد باید گفت که وقتی حدیث دومین مأخذ دین محسوب می شود به طوری که فهم صحیح قرآن بدون آن امکان پذیر نیست، پس به طور قطع خداوند حکیم و خبیر برای حفظ حدیث و سنت نیز مردانی را برگزیده است چنانکه فرمایش پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم به این موضوع اشاره دارد آنجا که می فرماید« یحمل هذا الدین من کل خلف عدوله ینفون عنه تحریف الغالین و تأویل الجاهلین و إنتحال المبطلین و...».
ظهور محدثین در هر دور و زمانی مؤیّد این حدیث است؛ این گروه از علما جهت حفظ احادیث از دستبرد دشمنان اسلام برخواسته اند و خدمات شایان ذکری در این زمینه نموده اند.
علامه هیثمی یکی از این رجال است که با تالیفات و تصنیفات خویش به روشنگری مسلمانان پرداخته و با این کار سعی نموده تا رسالت خود را در قبال اسلام، مسلمین و رسول خدا صلی الله علیه وسلم ادا کند، که در این مقاله به طور بسیار مختصر به معرفی ایشان می پردازیم.



نام و نشان و خاندان علامه هیثمی

نام او «علی» و نام پدرش «ابوبکر» و لقبش «نورالدین» و کنیه‌اش «ابوالحسن» است که با عنوان «نورالدین هیثمی» شهرت دارد و نسبش این چنین است: ابوالحسن نورالدین علی بن ابی‌بکر بن سلیمان بن ابی‌بکر بن عمر بن صالح.
وی در ماه رجب سال 725 هـ ق در کشور مصر دیده به جهان گشود، او به فن حدیث علاقه وافری داشت از این رو تمام عمر را در فراگیری این علم و تألیف و تصنیف در این زمینه صرف نمود.



مشایخ، شاگردان و سفرهای علامه هیثمی



علامه هیثمی در سن پانزده سالگی برای کسب علم به محضر حافظ عراقی حاضر شد. حافظ عراقی نیز او را مورد لطف و عنایت ویژه قرار داد و محبت علوم اسلامی و حدیث را در سینه‌اش غرس نمود.
او استادش را در تمامی سفرهای حج و دیگر مسافرت‌های علمی همراهی می نمود و برای استماع حدیث به همراه حافظ عراقی به شهرهایی همچون: قاهره، حرمین شریفین، بیت المقدس، دمشق، بعلبک، حلب، حماه، حمس، طرابلس و شهرهای دیگر سفر نمود.
علامه هیثمی علاوه بر حافظ عراقی از جلسات درس علمای دیگری نیز استفاده برد.

مهمترین مشایخ وی عبارتند از

1- ابن عبدالهادی،‌که صحیح مسلم را از او استماع نمود.

2- المظفر، که صحیح بخاری را در محضرش خواند.

3- ابن الخباز، که برای مسند احمد را نزد ایشان فراگرفت.

4- المیدومی، که سنن ابوداود را از وی استماع نمود.
علامه عراقی نسبت به علامه هیثمی ارادت خاصی داشت تا حدی که دخترش را به ازدواج وی درآورد و او را در تصنیف بسیاری از کتابهایش یاری نمود و بر تألیفات و خدمات علمی شاگردش نظارت و اشراف کامل داشت.
پس از رحلت حافظ عراقی، طلاب بسیاری برای طلب حدیث نزد علامه هیثمی می‌آمدند و او توانست شاگردان صاحب نام بسیاری تربیت کند که در میان آنها دو تن بیشتر از دیگران مشهورند: حافظ ابن حجر عسقلانی و علامه بوصیری مؤلف کتاب "مصباح الزجاجه".



اظهار نظر علما در مورد امام هیثمی




1- حافظ ابن حجر عسقلانی: من مدتها با حافظ عراقی و علامه هیثمی همراه بودم، هرگز ندیدم نماز شب آنها ترک شود.

2- علامه تقی فاسی: ایشان به حفظ متون حدیثی توجه خاصی داشت و بزرگمردی صالح و نیک بود.

3- علامه اقفهسی: او عالم، حافظ و امام بود، زهد و فروتنی داشت، شخصی محبوب، عبادتگزار و پارسا بود.

4ـ برهان حلبی: او از نیکان قاهره و از اهل خیر و صلاح بود، بیشتر روز مشغول کتابت حدیث و خدمت استاد بود.

5- علامه ابن فهد مکی: فطرتی سالم داشت، با منکرات به شدت برخورد می کرد و با غربا و اهل علم محبت می‌ورزید.
6- ابن عماد حنبلی: او خوشخو و صالح بود، با نیکان محبت می ‌کرد، از خدمت استاد و نوشتن حدیث احساس خستگی نمی ‌نمود.



تألیفات علامه هیثمی




علامه هیثمی تألیفات بسیاری داشته است که بیشتر آنها زوائد و یا ترتیب بعضی از کتابها می ‌باشد و مهمترین آنها به شرح زیر است:

1- موارد الظمآن إلی زوائد ابن حبان؛ البته این کتاب زوائد ابن حبان نسبت به کتب سته نیست، بلکه زوائد ابن حبان نسبت به صحیحین می باشد.

2- مجمع الزوائد و منبع الفوائد.

3- زوائد سنن الدار قطنی.

4- بغیه الباحث عن زوائد مسند الحارث

5- ترتیب ثقات ابن حبان

6- زوائد ابن ماجه علی الکتب الخمسه

7- ترتیب ثقات العجلی.
8- تغریب البغیه فی ترتیب أحادیث الحلیه.- البته این کتاب بعدها توسط حافظ ابن حجر رحمه الله تکمیل شد، و...
علامه هیثمی پس از 72 سال زندگی در شب سه شنبه بیست و نهم رمضان سال 807 هـ.ق در قاهره دیده از جهان فرو بست و فردای آن روز در همان شهر به خاک سپرده شد.

منبع: سنی آن لاین

سایت عصر اسلام

IslamAge.com