قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

زنده شدن مردگان و حشر


بسم الله الرحمن الرحيم


الحمدلله رب العالمین و الصلاة و السلام علی رسول الله و علی آله و اصحابه الی یوم ‏الدین و ‏‏اما بعد‏:‏


ايمان به زنده شدن از بزرگترين اصول ايمان در دين است و آن مشتمل بر جوانب متعددي است از آنچه نصوص در اين باب بر آن دلالت دارد و بحث آن اينجا در خلال تعدادي از مطالب خواهد آمد كه حقيقت آن را روشن و اهميت ايمان به آن را آشكار مي نمايد و آنچه بر مؤمن واجب است اين است كه به احوال و حوادث آن ايمان داشته باشد.



معني بعث و حقيقت آن:

بعث در كلام عرب بر دو وجه مي آيد:

1. به معني ارسال كردن است. الله تعالي مي فرمايد:{ثُمَّ بَعَثْنَا مِنْ بَعْدِهِمْ مُوسَى}( اعراف 103) «سپس بعد از آنها موسي را فرستاديم».

2. به معني تحريك و برانگيختگي است. گفته مي شود شتر را تحريك كرد پس او شوريد. و از آن جمله زنده شدن مرده است كه به صورت زنده شدن آنها و خارج شدنشان از قبرها مي باشد. الله تعالي مي فرمايد:{ثُمَّ بَعَثْنَاكُمْ مِنْ بَعْدِ مَوْتِكُمْ}( بقره 56)

«سپس بعد از مردنتان شما را زنده مي كنيم».

بعث در شريعت بدين معني است كه خداوند مردگان را زنده مي‌كند و از قبرهايشان خارج مي گرداند.


و حقيقت زنده شدن اين است كه الله تعالي اجساد قبرها را كه در آن حل شده اند، جمع مي كند و به قدرت خود آن را برمي‌گرداند همانگونه كه بود سپس به سوي آن ارواح را برمي‌گرداند و آنها را به سوي مشحر براي حكم نهايي سوق مي‌دهد. الله تعالي مي فرمايد:{وَضَرَبَ لَنَا مَثَلًا وَنَسِيَ خَلْقَهُ قَالَ مَنْ يُحْيِي الْعِظَامَ وَهِيَ رَمِيمٌ**قُلْ يُحْيِيهَا الَّذِي أَنْشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّةٍ وَهُوَ بِكُلِّ خَلْقٍ عَلِيمٌ}( يس 78- 79)

«و براي ما مثل مي آورد و خلقت خود را فراموش كرده است گفت كيست كه اين استخوانها را بعد از اينكه پوسيده است، زنده كند».



و از حذيفه رضی الله عنه روايت است كه رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند:«إِنَّ رَجُلًا حَضَرَهُ الْمَوْتُ لَمَّا أَيِسَ مِنْ الْحَيَاةِ أَوْصَى أَهْلَهُ إِذَا مُتُّ فَاجْمَعُوا لِي حَطَبًا كَثِيرًا ثُمَّ أَوْرُوا نَارًا حَتَّى إِذَا أَكَلَتْ لَحْمِي وَخَلَصَتْ إِلَى عَظْمِي فَخُذُوهَا فَاطْحَنُوهَا فَذَرُّونِي فِي الْيَمِّ فِي يَوْمٍ حَارٍّ أَوْ رَاحٍ فَجَمَعَهُ اللَّهُ فَقَالَ لِمَ فَعَلْتَ قَالَ خَشْيَتَكَ فَغَفَرَ لَهُ» بخاري (3479) .

«مردي در آستانه مرگ قرار گرفت و وقتي از برگشت به زندگي دنيا نا اميد شد به خانواده اش وصيت كرده كه: وقتي مْردم چوب بسياري برايم گرد آوريد سپس آتشي روشن كنيد تا گوشتم را از بين ببرد و به استخوانهايم برسد، جسدم را برداريد و آن را خُرد كنيد و در روزي بسيار گرم يا روزي كه باد بوزد در دريا اندازيد. خداوند جسمش را جمع كرد و به او فرمود: چرا چنين كردي؟ گفت: به خاطر ترس از تو. پس خداوند او را بخشيد».



آيه و حديث بر اين امر دلالت دارند كه الله تعالي اجساد را برميگرداند و آنچه جدا شده و در زمين حل شده اند را جمع مي‌كند تا آنجا كه به حالت اول همانگونه كه بود برمي گرداند پس ارواحشان را به آن برمي گرداند. پاك و منزه است الله تعالي از اينكه چيزي او را ناتوان كند و او بر هر چيزي تواناست.در سنت كيفيت و چگونگي زنده شدن بيان شده است.



خداوند بر زمين آب را نازل مي كند پس به وسيله آن اهل قبور مي رويند هماگونه كه گياهان مي رويند. و دليل بر آن حديث ابوهريرهس است كه شيخين روايت كرده اند. در آن رسول الله صلی الله علیه وسلم ميفرمايد:

«مَا بَيْنَ النَّفْخَتَيْنِ أَرْبَعُونَ قَالَ أَرْبَعُونَ يَوْمًا قَالَ أَبَيْتُ قَالَ أَرْبَعُونَ شَهْرًا قَالَ أَبَيْتُ قَالَ أَرْبَعُونَ سَنَةً قَالَ أَبَيْتُ قَالَ ثُمَّ يُنْزِلُ اللَّهُ مِنْ السَّمَاءِ مَاءً فَيَنْبُتُونَ كَمَا يَنْبُتُ الْبَقْلُ لَيْسَ مِنْ الْإِنْسَانِ شَيْءٌ إِلَّا يَبْلَى إِلَّا عَظْمًا وَاحِدًا وَهُوَ عَجْبُ الذَّنَبِ وَمِنْهُ يُرَكَّبُ الْخَلْقُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ» بخاري (4935) ، و مسلم (2955) .

«فاصله بين دو نفخ صور چهل است. از ابوهريرهس پرسيدند:چهل روز است. گفت: نمي توانم چيزي را بگويم به آن علم ندارم. گفتند: چهل ماه است؟ گفت: نمي توانم چيزي بگويم به آن علم ندارم. گفتند: چهل سال است؟ گفت: نمي توانم چيزي بگويم به آن علم ندارم. پيامبر فرمود: سپس خداوند از آسمان باراني نازل مي كند پس مرده ها زنده مي شوند همانطور كه گياهان سبز مي شوند. تمام اعضاي انسان پوسيده مي شود مگر يك قطعه استخواني كه عجب الذنب نام دارد كه سالم باقي مي‌ماند و انسانها در روز قيامت از اين استخوان زنده و آفريده مي شوند». اين حديث بر كيفيت زنده شدن دلالت دارد و اينكه اهل قبور در قبرهايشان چهل در فاصله بين دو نفخه مي مانند كه آن دو نفخ، نفخ مردن و زنده شدن مي باشد و راوي منظور از چهل را مشخص نكرده كه آن چهل روز، يا چهل ماه يا چهل سال است. آن در بعضي از روايات آمده كه چهل سال است. سپس هنگامي كه خداوند بخواهد مخلوقات را زنده كند باراني از آسمان نازل مي كند. در بعضي روايت آمده آن مانند مني مرد است پس اهل قبور از آن آب زنده مي شوند همانگونه كه گياهان سبز مي گردند بعد از اينكه تمام جسمشان جز استخوان عجب الذنب از بين رفت و اين شامل انبياء نمي گردد زيرا اجساد آنها نمي پوسد همانگونه كه بيان آن قبلاً گذشت. با اين توضيحات حقيقت زنده شدن، و زمان و كيفيت آن روشن گرديد و الله اعلم.



دليل زنده شدن از ديدگاه كتاب، سنت و نظر:

كتاب و سنت بر زنده شدن مردگان توسط الله تعالي دلالت دارد و بيان آن در بسياري از جاهاي كتاب خداوند و سنت رسول اللهص آمده است.

خداوند در كتابش مي فرمايد:{ثُمَّ بَعَثْنَاكُمْ مِنْ بَعْدِ مَوْتِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ}( بقره 56)

«سپس بعد از مردنتان شما را زنده مي گردانيم تا شكر گزار باشيد». و مي فرمايد:{مَا خَلْقُكُمْ وَلَا بَعْثُكُمْ إِلَّا كَنَفْسٍ وَاحِدَةٍ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ}( لقمان 28)

«خلقت و زنده شدن شما جز مانند آفريدن يك تن نيست. همانا خداوند شنواي بيناست» و مي فرمايد:{زَعَمَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنْ لَنْ يُبْعَثُوا قُلْ بَلَى وَرَبِّي لَتُبْعَثُنَّ ثُمَّ لَتُنَبَّؤُنَّ بِمَا عَمِلْتُمْ وَذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ}( تغابن 7)

«كساني كه كافرند گمان مي كنند كه هرگز زنده نمي شوند. بگو بلكه حتماً زنده خواهند شد و به پروردگارم سوگند حتماً برانگيخته خواهيد شد سپس به آنچه انجام داده ايد آگاه خواهد گرداند و آن بر خداوند آسان است».



و از سنت حديث ابوهريره رضی الله عنه مي باشد كه پيامبر صلی الله عليه وسلم مي فرمايد: «لَا تُفَضِّلُوا بَيْنَ أَنْبِيَاءِ اللَّهِ فَإِنَّهُ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ فَيَصْعَقُ مَنْ فِي السَّمَوَاتِ وَمَنْ فِي الْأَرْضِ إِلَّا مَنْ شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ يُنْفَخُ فِيهِ أُخْرَى فَأَكُونُ أَوَّلَ مَنْ بُعِثَ أو في أول من بعث فَإِذَا مُوسَى آخِذٌ بِالْعَرْشِ» بخاري (3414) ، و مسلم (2373)

«بين پيامبران خدا بعضي را بر بعض ديگر برتري ندهيد. او در صور مي دمد پس هر آنچه در آسمانها و زمين هستند مي ميرند مگر آنكه خدا بخواهد. پيامبر فرمود: سپس بار ديگر در آن مي دمد پس من اولين كس يا جزو اولين كساني هستم كه خداوند زنده مي گرداند در آن هنگام موسي به [پايه اي از پايه هاي] عرش چسبيده است». و در حديث ابوسعيد خدري رضی الله عنه در صحيحين آمده:«فَأَكُونُ أَوَّلَ مَنْ تَنْشَقُّ عَنْهُ الْأَرْضُ» بخاري (2412) ، وصحيح مسلم (2278) .

«من اولين كسي هستم كه قبرش شكافته مي شود». اين دو حديث بر زنده شدن مردگان از قبرهايشان در روز قيامت و رفتن به سرزمين محشر دلالت دارد و در اين دو فضيلتي براي پيامبر صلی الله عليه وسلم وجود دارد كه اول از همه زنده مي شود.



كما اينكه رأي صحيح بر بيان زنده شدن دلالت مي نمايد و زنده شدن تكرار براي خلق كردن است و براي هر عاقلي معلوم است كه تكرار براي چيزي آسانتر از خلقت ابتدايي آن است و براي اين است كه الله تعالي در كتابش هنگامي كه از زنده شدن و وقوع آن بحث مي نمايد به خلقت انسان و به وجود آوردن اولي مي پردازد زيرا كسي كه قادر است براي اولين بار به وجود آورد به اولي مي تواند دوباره او را بوجود آورد. كسي كه معترض به زنده شدن بود همانگونه كه خداوند بيان مي كند:{مَنْ يُحْيِي الْعِظَامَ وَهِيَ رَمِيمٌ}( يس 78)

«كيست كه اين استخوانهاي پوسيده را دوباره زنده كند» الله تعالي در جواب مي فرمايد:{قُلْ يُحْيِيهَا الَّذِي أَنْشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّةٍ}( يس 79)

«بگو كسي كه اولين بار او را خلق كرد و به وجود آورد». الله تعالي مي فرمايد:{وَهُوَ الَّذِي يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَهُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ}( روم 27)

«او كسي است كه آفرينش را آغاز كرد سپس دوباره آن را برمي گرداند و آن را تجديد مي نمايد و اين كار بر او آسان است». اين دليل شرعي عقلي از كتاب خدا براي رد بر تمام انكار كنندگان دروغگو در مورد زنده شدن است و دليلي است كه نمي‌توان آن را رد نمود.



حشر:

نصوص بر جمع گرديدن بندگان بعد از زنده شدنشان به سوي سرزمين محشر به حالت كاملاً پابرهنه، عريان و ختنه نشده دلالت دارد. الله تعالي مي فرمايد:{وَحَشَرْنَاهُمْ فَلَمْ نُغَادِرْ مِنْهُمْ أَحَدًا}( كهف 47)

«و آنان را برانگيزيم و كسي از آنان را ترك نكرديم» و مي فرمايد: {يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ وَالسَّمَاوَاتُ وَبَرَزُوا لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ}( ابراهيم 48)

«روزي كه زمين به غير زمين و آسمانها به غير آنها تبديل شوند و در برابر خداوند يگانه قهار نمايان شوند».

از عائشه رضی الله عنها روايت است كه از رسول الله صلی الله عليه وسلم شنيدم كه ميفرمود: «يُحْشَرُ النَّاسُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ حُفَاةً عُرَاةً غُرْلًا قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ النِّسَاءُ وَالرِّجَالُ جَمِيعًا يَنْظُرُ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ قَالَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَا عَائِشَةُ الْأَمْرُ أَشَدُّ مِنْ أَنْ يَنْظُرَ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ» بخاري (6527) ، و مسلم (2859) .

«پا برهنه، عريان و بدون ختنه، حشر خواهيد شد. عايشه ك ميگويد: گفتم: «اي رسول خدا! مردان و زنان، با هم حشر ميشوند و به يگديگر، نگاه مي کنند؟! فرمود: مسئله دشوارتر از آن است که کسي در اين فکر باشد (به ديگري نگاه کند)». و اين حشر تمام مخلوقات را در برمي گيرد. نصوص بر حشر ديگري هم بي شك آنجا در بهشت و جهنم دلالت دارد. مؤمنان دسته دسته در حاليكه آنها ايستاده اند به سوي بهشت حشر مي شوند. الله تعالي مي فرمايد:{يَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقِينَ إِلَى الرَّحْمَنِ وَفْدًا}( مريم 85)

«روزي كه متقين را دسته دسته به سوي رحمن محشور مي كنيم». طبري از عليس در تفسير اين قول الله تعالي مي فرمايد:(أما والله ما يحشر الوفد على أرجلهم، ولا يساقون سوقا ولكنهم يؤتون بنوق لم ير الخلائق مثلها، عليها رحال الذهب، وأزمتها الزبرجد فيركبون عليها حتى يضربوا أبواب الجنة) «به خدا قسم دسته دسته بر پاها و ساقهايشان محشور نمي شوند بلكه آنها به وسيله شتراني مي آيند كه هيچ كس مثل آنها را نديده است بر آن زيني از طلا است و دهنه آن از زبرجد است بر آن سوار مي شوند تا اينكه درهاي بهشت را مي زنند». (تفسير طبري (8 / 380))

اما كافران به سوي آتش بر صورتهايشان با حالت كور و كر و لال حشر مي شوند . الله تعالي مي فرمايد:{الَّذِينَ يُحْشَرُونَ عَلَى وُجُوهِهِمْ إِلَى جَهَنَّمَ أُولَئِكَ شَرٌّ مَكَانًا وَأَضَلُّ سَبِيلًا}( فرقان 34)

«كساني كه بر صورتهايشان به سوي جهنم رانده مي شوند آنان بدترين جا و بدترين و گم ترين راه را دارند» و مي فرمايد:{وَنَحْشُرُهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى وُجُوهِهِمْ عُمْيًا وَبُكْمًا وَصُمًّا}( اسراء 97)

«و روز قيامت بر صورتهايشان در حاليكه كور و كر و لالند رانده مي شوند».



وصلی الله وسلم علی نبینا محمد وعلی آله وصحبه أجمعین.‏

وآخر دعوانا أن الحمدلله رب العالیمن.‏



--------------------------------------------------------------------------------




سایت عصر اسلام

www.IslamAge.Com