قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

صحابه در آيينه قرآن و حديث


ایوب گنجی


قرآن مجيد و احاديث رسول اكرم -صلی الله عليه وسلم- مملو از آيات و رواياتي است كه در آنها مقام و منزلت و شان اصحاب و ياران رسول الله -صلی الله عليه وسلم- بيان شده است ما در اينجا فقط جهت اشاره چند آيه و حديث نقل مي كنيم ، جهت اطلاع بيشتر در اين رابطه به كتاب ((مقام صحابه)) و همچنين كتب حديث ((كتاب فضائل اصحاب)) مراجعه شود.

آيات:

﴿مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاء عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاء بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعاً سُجَّداً يَبْتَغُونَ فَضْلاً مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَاناً سِيمَاهُمْ فِي وُجُوهِهِم مِّنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْراً عَظِيماً﴾. (الفتح: 29).

محمد فرستاده خداوند است و كساني كه با او هستند ( ياران او) در برابر كافران تند و سرسخت و نسبت به يكديگر مهربان و دلسوز ند ايشان را در حالت ركوع و سجده مي بيني آنان همواره فضل خدا را مي جويند و رضاي او را مي طلبند. نشانه ايشان بر اثر سجده در پيشانيشان نمايان است. اين توصيف آنان در تورات است اما توصيف شان در انجيل چنين آمده است: همانند كشتزارهايي هستند كه جوانه هایی (خوشه هاي) أنان را بيرون زده و آنان را نيرو داده و سرسخت نموده و بر ساقه هاي خويش راست ايستاده باشد. به گونه اي كه برزگران را به شگفت مي آورد[1].



﴿أُوْلَئِكَ الَّذِينَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوَى﴾ [الحجرات: 3] آنان كساني اند كه خداوند دل هايشان را براي پرهيزگاري پاكيزه و ناب قرار داده است.

﴿كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنْ الْمُنكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ﴾ [آل عمران: 110]. شما (اي پيروان محمد) بهترين امتي هستيد كه به سود انسان ها آفريده شده ايد امر به معروف و نهي از منكر مي نمائيد و به خدا ايمان داريد .



﴿فَإِنْ آمَنُوا بِمِثْلِ مَا آمَنتُمْ بِهِ فَقَدْ اهْتَدَوا وَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا هُمْ فِي شِقَاقٍ﴾ [البقرة: 137]. اگر آنان ايمان بياورند چنانچه شما ايمان آورده ايد و بدان چيزهايي كه شما ايمان داريد، ايشان نيز ايمان داشته باشند و بي گمان (به راه راست خدايي) رهنمود شده اند...



﴿لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنْ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا﴾ [الفتح / 18].

خداوند از مومنان راضي گرديد همان دم كه در زير درخت با تو بيعت كردند خدا مي دانست آنچه را كه در درون دل هايشان ( از صداقت و ايمان و اخلاص و فداكاري و وفاداري به اسلام ) نهفته بود لذا اطمينان خاطري به دلهايشان داد و فتح نزديكي را ( گذشته از نعمت هاي سرمدي آخرت ) پاداششان كرد.



﴿أُوْلَئِكَ هُمْ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ دَرَجَاتٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَمَغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ﴾ [الانفال: 4] آنان واقعاً مومن هستند و داراي درجات عالي مغفرت الهي و روزي پاك و فراوان در پيشگاه خداي خود مي باشند.



﴿وَالسَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنْ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنصَارِ وَالَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسَانٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي تَحْتَهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ﴾ [التوبة:100].

پيشگامان نخستين مهاجران و انصار و كساني كه به نيكي روش آنان را در پيش گرفتند و راه ايشان را به خوبي پيمودند خداوند از آنان خشنود است و ايشان هم از خدا خشنودند و خداوند براي آنان بهشت را آماده ساخته است كه در زير درختان و كاخهاي آن رودخانه جاري است و جاودانه در آنجا مي مانند اين است پيروزي بزرگ و رستگاري سترگ.

حديث:

(أصحابي كالنجوم فبأيهم اقديتم اهتديتم)[2] اصحاب من مانند ستارگانند ( در آسمان ) پس به هر كدام از ايشان اقتدا كنيد ( حتماً ) هدايت مي شويد .

(الله الله في أصحابي، لا تتخذوهم غرضاً من بعدي, من أحبهم فبحبي أحبهم, ومن أبغضهم فببغضي أبغضهم, ومن آذاهم فقد آذني, و من آذني فقد أذى الله ومن أذى الله يوشك أن يأخذه)[3].



بترسيد از الله در حق ياران من و ايشان را مورد ملامت و نكوهش خود قرار ندهيد پس هر كس ايشان را دوست بدارد من نيز او را دوست خواهم داشت و هر كس با ايشان دشمني كند (با من دشمني كرده است) پس من نيز دشمن او خواهم بود و كسي كه به آنها اذيت و آزاري برساند يقيناً مرا رنجانيده و كسي كه مرا برنجاند به حقيقت خدا را رنجانيده و كسي كه خدا را برنجاند نزديك است كه خداوند او را بگيرد و مورد عذاب قرار دهد.

(لا يدخل النار أحد ممن بايع تحت الشجرة)[4] هيچ كدام از كساني كه زير درخت (در صلح حديبيه) با رسول الله -صلی الله عليه وسلم- بيعت كردند وارد جهنم نمي شوند. (إذا رأيتم يسبون أصحابي, فقولوا: لعنة الله على شركم)[5]. هر وقت افرادي را مشاهده كرديد كه ياران مرا بدگويي مي كنند پس آنان بگوييد لعنت خدا بر (گروه) بد شما.

(إن الله اختارني واختار لي أصحاباً, واختار لي منهن أصهاراً وأنصاراً, فمن حفظني فيهم حفظه الله, و من أذاني فيهم آذى الله)[6].

خداوند مرا از ميان بندگانش برگزيده است و ياراني براي من كه از ميان آنها تعدادي وصلتكار و تعدادي ياور من هستند هر كس احترام مرا درباره آنها نگه دارد خداوند او را نگاه خواهد داشت و هر كس درباره آنها مرا اذيت و آزار دهد خداوند آزارش خواهد داد.

(خير الناس قرني، ثم الذين يلونهم, ثم الذين يلونهم، ثم الذين يلونهم, (فلا أدري ذكر قرنين او ثلاثة) إن بعدهم قوم يشهدون ولا يستشهدون, ويخونون و لا يؤتمنون, وينذرون و لايوفون, يظهر فيهم السمن للسته الا مالكا)[7].



بهترين مردمان مردم عصر من هستند سپس كساني كه با آن متصل هستند ( راوي مي گويد من به ياد ندارم كه دو قرن ذكر كرد يا سه قرن ) و بعد از آن مردماني خواهند آمد كه بدون طلب شهادت، شهادت مي دهند و خيانت مي كنند و امانت را رعايت نمي كنند و عهد شكني مي كنند و معاهده ها را مراعات نمي كنند و در آنها ( به سبب بي غم و بي فكر بودن ) فربهي و چاقي تن ظاهر خواهد شد.



فحش و ناسزا به اصحاب اعلام جنگ با خدا

خداوند سبحان بارها و بارها از ياران پيامبر اعلام رضايت كرده است. حال با وجود اين اگر كسي پيدا شود كه آنها را مورد فحش و ناسزا قرار دهد، بايد عاقبتي را برايش تصور نمود؟! آيا اين به منزله جدال با خداوند نيست؟!

حضرت ابوهريره -رضی الله عنه- از رسول الله -صلی الله عليه وسلم- نقل مي كند كه رسول الله -صلی الله عليه وسلم- فرمود:

((إن الله تعالى قال: من عادى لي ولياً فقد آذنته بالحرب...))[8] خداوند سبحان فرمود: هر كسي دوستان مرا برنجاند (و به آنان فحش و ناسزا بگويد) من با او اعلان جنگ مي كنم.

اگر ياران و تربيت شدگان زير دست رسول الله -صلی الله عليه وسلم- دوستان و اولياي الهي نباشد، پس چه كساني هستند؟ مي بينيم كه در اين حديث، خداوند سبحان به صراحت با كساني كه با دوستان او دشمني كنند اعلام جنگ مي كند. علامه ابن كثير (رحمه الله) درباره كساني كه صحابه را فحش و ناسزا گويند، مي فرمايد: ((ويل لمن أبغضهم أو سبّ بعضهم, فأين من الايمان بالقرآن إذ يسبون من رضي الله عنهم)).

واي بر كساني كه كينه و بغض صحابه را در دل مي پرورانند ويا آنان را دشنام مي دهند. اينها كجا به قرآن ايمان دارند وقتي به كساني كه خداوند از آنها خشنود شده ، دشنام مي دهند؟!

ابن عبدالبر (رحمه الله) نيز مي گويد: ((من رضي الله عنه لم يسخط عليه أبداً إن شاء الله)).

كسي را كه خداوند از او خشنود شد بعد ازآن هرگز او را عذاب نخواهد داد (إن شاء الله).

-------------------------------------------------------------------------------

حقايقي از جنگ جمل و صفين

مؤلف:ايوب گنجي

[1] در ترجمه آيات از تفسير نور ، نوشته دكتر مصطفي خرمدل استفاده مي شود.

[2] مشكاه المصابيح كتاب المناقب والفضائل ج 3 حديث 6018

[3] منبع سابق حديث 6014

[4] صحيح مسلم كتاب فضائل اصحاب نبي

[5] مشكاه المصابيح كتاب المناقب و الفضائل ج 3 حديث6017

[6] مكتوب امام رباني ج اول مكتوب 251.

[7] مشكاه المصابيح كتاب المناقب و الفضائل ج 3 حديث 6010 صحيح مسلم صحيح بخاري.

[8] الاربعين النوري ، رواه البخاري