قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

تربیت با ارائه الگوی عملی


از حقایق مسلم یکی این است که پیامبر صلي الله عليه و سلم در کار کردن و ساختن مسجد با اصحاب خود مشارکت داشت. او سنگ و خشت بر دوش و سینه می‌گذاشت و می‌آورد و مانند هر یک از آنها با دستان خود زمین را حفر می‌نمود. او نمونه حاکم عادلی بود که بین رئیس و رعیت و یا فرمانده و سرباز و یا سردار و رعیت و یا فقیر و توانگر فرق نمی‌گذاشت؛ پس از نظر ایشان همه نزد خدا برابر هستند و هیچ مسمانی با مسلمانی دیگر فرقی ندارد مگر آنکه از دیگران پرهیزگارتر است. از نظر اسلام، عدالت و مساوات در تمامی امور حکمفرماست و فضیلت از آن کسی است که در امور اجتماعی که برای مصلحت عموم انجام می‌شود، فعالیت نماید و چشم به پاداش خداوند بدوزد. پیامبر اکرم صلي الله عليه و سلم مانند سایر مسلمانها جز خدا از کسی پاداش و مزد خود را نمی‌خواست[1]. مشارکت پیامبر صلي الله عليه و سلم در امر بنای مسجد مانند همة کارگرانی بود که در این کار مشارکت جستند و مشارکت ایشان در این حد نبود که فقط با قیچی‌کردن نوار و نخ ابریشمی آن را افتتاح نماید و فقط اولین کلنگ مسجد را به زمین بزند؛ بلکه او به طور کامل در کار ساختن مشارکت داشت. مسلمانان نیز از این عمل پیامبر اکرم صلي الله عليه و سلم شگفت‌زده گردیده بودند و نمی‌توانستند شاهد خستگی و ناراحتی پیامبر باشد به گونه‌ای که اسید بن حضیر رضي الله عنه جلو رفت تا بار پیامبر اکرم صلي الله عليه و سلم را خودش بردارد و گفت: ای پیامبر خدا! آن را به من بده؟ فرمود: «مرا واگذار و بار کسی دیگر را حمل کن؛ چراکه تو از من به خداوند نیازمندتر نیستی.»[2]
 مسلمانها آنچه را که پیامبر اکرم صلي الله عليه و سلم گفت، شنیدند و بر نشاط و قوت و انگیزه آنها برای کار افزوده گردید.
به راستی که صحنة بی‌نظیری است و در جهان مانند آن یافت نمی‌شود. رهبران و حکام با مشارکت در بعضی امور، صفحه‌های تلویزیون برای پوشش دادن و رساندن تصویر کارهایشان آماده می‌شود و رسانه‌های مختلف آن را انعکاس می‌دهند و از تواضع آنان سخن می‌گویند؛ ولی رسول خدا نمی‌گذارد که سنگ را کسی از دوش وی بگیرد و می‌فرماید: من از تو نسبت به پاداش الهی نیازمندتر هستم و برای رسیدن به ثواب از تو حریص‌ترم. صحابه چنین می‌سرودند:
لئن قعدنا و النبی یعمل
ذاک منه العمل المضلل
«اگر ما بنشینیم در حالی که پیامبر اکرم صلي الله عليه و سلم کار می‌کند، چنین کاری از جانب ما کاری نابهنجار است.»
این تربیت عملی از خلال موعظه گفتن حاصل نمی‌گردد و نمی‌توان از رهگذر سخن زیبا، افراد را این گونه تربیت کرد؛ بلکه این تربیت از خلال کار عملی و مستمر و الگوی منتخب از سوی پروردگار جهانیان انجام می‌شود. تربیتی که ممکن نبود در فضای مکه و در بین تعقیب و فشار و ستم و راندن انجام شود؛ بلکه این تربیت در جامعة جدید و دولتی که ساخته می‌شود، به طور کامل انجام می‌شود و گویا همه این جمع یک صدا و یک قلب بودند که فریاد می‌زدند:
اللهم ان العیش عیش الاخره
فاغفر الانصار و المهاجره
«بارخدایا زندگی حقیقی زندگی آخرت است؛ پس انصار و مهاجران را ببخشای.»
و با لحن و صدایی واحد فریاد می‌زدند:
لئن قعدنا و النبی یعمل
فذاک منا العمل المضلل
«ما بنشینیم در حالی که پیامبر اکرم صلي الله عليه و سلم کار می‌کند چنین کاری از جانب ما، کاری نابهنجار است.»
و فریاد سوم این بود:
هذی الحمال لاحمال خیبر
هذا ابر لربنا و اطهر
«این بارها نه بارهای کشاورزی خیبر است! این نیکو تر وپاکیزه تر است درنزد پروردگار ما!.»
حمل و بار خرما و کشمش از خیبر به مدینه که جایگاه مهمی در جامعة یثرب داشت، اینک در برابر بار سنگ برای ساختن مسجد بزرگ پیامبر اکرم صلي الله عليه و سلم اهمیتی نداشت؛ چراکه آنها یقین کرده بودند:
{ مَا عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَمَا عِنْدَ اللَّهِ بَاقٍ وَلَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُوا أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ (٩٦) (نحل، 96)
«آنچه در دست شماست، تمام و نابود می‌شود و آنچه نزد خدا است، برای همیشه خواهد ماند.»
و اما فریاد چهارم این بود:
لایستوی من یعمر المساجدا
و من یری عن الغبار حائدا[3]
«گرد و غباری که بر بدن فرد به دلیل تعمیر و آباد کردن مساجد می‌نشیند، با گردوغباری که بر بدن او به دلیل تشویق شترش به راه رفتن می‌نشیند، یکسان و برابر نیست و از هم فاصله می‌گیرند.»



زیرنویسها:
[1]- التاریخ الاسلامی و العسکری، د. علی معطی، ص 158.
[2]- صور من حیاة الرسول، امین دویدار، ص 261.
[3]- محمد رسول الله، محمد عرجون، ج 3، ص 15.



برگرفته از:
الگوی هدایت (تحلیل وقایع زندگی پیامبر اکرم)، جلد اول، مؤلف : علی محمّد صلّابی، مترجم: هیئت علمی انتشارات حرمین.