قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

 
 در روايت مسلم، ابوهريره رضی الله عنه از رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ نقل كرده است: «رَأْسُ الْكُفْرِ نَحْوَ الْمَشْرِقِ»[1] «كانون كفر به سمت مشرق خواهد بود». 

در اين جا منظور از فتنه، كفر است. 

در مورد مقصود از كلمه‌ي (مشرق) از قاضي عياض چنين نقل شده است: «گفته شده كه منظور (از مشرق) سرزمين فارس است، گفتار مذكور به دليل وجود جمله‌ي (اهل الوبر) در ادامه حديث مردود است، زيرا فارس‌ها اهل الوبر- صاحبان شتر- نبودند. همچنين گفته شده كه مراد از مشرق سرزمين نجد است كه محل سكونت قبايلي چون ربيعه و مضر بود كه در مشرق واقع است، بدليل روايت ابن عمر زماني كه رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فرمود:«اللهمّ بَارِكْ لنا في يَمَنِنا و شَامِنَا». «بار الها! يمن و شام ما را با بركت بگردان»[2] اصحاب گفتند:(و في نجدنا يا رسول الله). «نجد را نيز بابركت بگردان» در اين هنگام رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فرمود:«هنالك الزَّلازِل والطَّاعُون، و بها يطلع قَرْنُ الشيطان » «در آن جا انواع زلزله‌ها و طاعون خواهد آمد و شاخ شيطان از آن جا ظهور خواهد كرد».

رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ در حديث ديگري فرموده است: «اللهمّ اشْدُدْ وَطْأَتَكَ علي مُضَر»[3] «بار الها! قبيله‌ي مضر را سخت بگير». 

مضري ها در آن روزگار در شرق مي‌زيستند و از مخالفان سرسخت پيامبر بودند. رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ نيز در بسياري از جاها عليه آنان بد دعايي مي‌كرد. حذيفه رضی الله عنه مي‌گويد: « قبيله‌ي مضر از هيچ بنده‌اي فرو گذار نمي‌كردند، ابتدا سبب فتنه‌ي او شده و سپس به قتلش مي‌رساندند»[4]. 

حذيفه بن يمان رضی الله عنه در مورد قبيله‌ي مضر- در آن هنگام كه به خانه‌ي عثمان ذي النورين رضی الله عنه ريختند- گفت: «ستمكاران مضر، هر بنده‌ي مؤمني را مورد آزمون قرار داده و سپس به قتل مي‌رساندند»[5]

 گفته شده است كه منظور از «مشرق» حوادثي است كه در صدر اسلام در سرزمين عراق اتفاق افتاد و جنگ‌هاي خونين جمل، صفين، حروراء، فتنه‌هاي بني‌اميه، ظهور دعوتگران بني‌عباس و كثرت فتنه در زمين را به همراه داشت. و همه‌ي اين اتفاقات در شرق نجد و عراق به وقوع پيوست. و در حديث خوارج آمده است: «يَخْرُجُ قومٌ من المشرق»[6]

 (قومي از مشرق ظهور خواهد كرد).

بايد دانست كه منظور از اين كفر، كفر نعمت است و عده‌اي گفته‌اند كه مراد كفر و شرك است كه در رأس آن دجال قرار دارد، چه او نيز از مشرق ظهور خواهد نمود». پايان سخنان قاضي عياض.

امام نووي رحمة‌الله‌عليه حديث «حَيْثُ يَطْلُعُ قَرْنَا الشَّيْطَانِ فِي رَبِيعَةَ وَمُضَرَ»[7] را چنين شرح داده است: «شاخ‌هاي شيطان همان دو طرف سر شيطان هستند... و منظور از آن دو گروه كافر هستند و مقصود حديث اين است كه مشرق محور و مركز تسلط شيطان شده و كفر و نافرماني در اين سرزمين گسترش پيدا خواهد كرد. و مصداق اين حديث در زمان خود پيامبر به وقوع پيوست. همچنين دجال كه از مشرق ظهور مي‌كند و منشأ فتنه‌هاي بزرگ مي‌شود از مصاديق حديث مذكور است»[8]

و بالله التوفيق. وصلي الله علي نبينا محمد وآله وصحبه وسلم.

فتاواي انجمن دايمي مباحث علمي و افتا (3/93، 94)


 
--------------------------------------------------------------------------------
 
[1]. بخاري (3301) و مسلم(52)

[2]. بخاري (1037، 7094)

[3]. بخاري (1006، 6393) و مسلم (675)

[4]. مسند احمد (5/395)، ابن ابي شيبه (37402). بزار (2797). در مجمع الزوائد (7/313) آمده است: «احمد و بزار اين حديث را با اسانيد و طرق مختلفي آورده اند و رجال يكي از اسانيد احمد و بزار رجال صحيح مي‌باشند».

[5]. مسند بزار (2797)، حاكم در مسندرك(4/470-8451). حاكم اين حديث را صحيح نموده و ذهبي در اين زمينه با وي موافق است.

[6]. مسلم (1068)

[7]. بخاري (3302، 4387، 5303) و مسلم(51)

[8]. صحيح مسلم به شرح نووي (2/34)

به نقل از سایت

IslamPP.Com