قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

ملاحظه مي‌كنيم كه رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم  هنگام نامگذاري حسن و حسين رضي الله عنهما از نامهاي دوره‌ي جاهليت و يا از نامهايي كه معنا و مفهوم جنگ و خونريزي را در خود داشت، دوري فرمود و براي آنها نامهاي نيكي انتخاب كرد كه معاني و مفاهيم خوب و ارزشمندي دارد.[1]
رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم  لقب سيد را بر نوه‌اش حسن رضی الله عنه  نهاده و فرموده است: (إن ابني هذا سيد و لعل الله أن يصلح به بين فئتين من المسلمين)[2] يعني: «اين فرزندم، سيد و آقاست و خداوند، او را سبب صلح و سازش دو گروه از مسلمانان قرار خواهد داد». از رهنمود رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم  به يك نكته‌ي بسيار مهم پي مي‌بريم و آن، اينكه بايد نامهاي خوب و زيبايي براي فرزندانمان انتخاب كنيم. اين در واقع رهنمودي براي همه‌ي پدران و مادران است تا اسمي خوب از لحاظ تلفظ و معنا براي فرزندانشان در قالب شريعت و زبان عربي انتخاب نمايند؛ به گونه‌اي كه تلفظ آن اسم، بر زبان آسان باشد و معنا و مفهوم خوبي در خود داشته و بدور از هر آن چيزي باشد كه شريعت، حكم حرمت يا كراهت آن را داده است. براي اين منظور بايد از شخص آگاهي مشورت گرفت تا انتخاب اسم براي فرزند از هر لحاظ خوب و پسنديده صورت گيرد. زيرا يكي از حقوق فرزند، اين است كه پدرش، براي او مادر نيكي انتخاب نمايد و برايش اسم خوبي برگزيند و ادب و تربيت نيكويي براي وي به ارث بگذارد.
علما، رعايت موارد زير را در نامگذاري فرزندان مستحب و جايز دانسته‌اند:
1ـ مستحب بودن نامگذاري فرزندان به نامهاي عبدالله و عبدالرحمن. رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم  فرموده است: (إن أحب أسمائكم إلي الله: عبدالله و عبدالرحمن).[3] يعني: «محبوبترين نامهاي شما در نزد خداي متعال، عبدالله و عبدالرحمن است».
اين دو اسم، مشتمل بر صفات عبوديت و بندگي است و خداي متعال در قرآن كريم به صورت تركيب اضافي، اين اسمها را آورده است. به عبارتي در قرآن كريم لفظ عبد در كنار دو اسم نيكوي خداوند يعني الله و الرحمن آمده است:
·        آيه‌ي 19 سوره‌ي جن:
{ وَأَنَّهُ لَمَّا قَامَ عَبْدُ اللَّهِ يَدْعُوهُ كَادُوا يَكُونُونَ عَلَيْهِ لِبَدًا (١٩) }
 
·        و آيه‌ي 63 سوره‌ي فرقان:
{ وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الأرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلامًا (٦٣) }
همچنين خداي متعال، دو نام نيكش يعني الله و الرحمن را در آيه‌ي 110 سوره‌ي اسراء با هم آورده و فرموده است:
{ قُلِ ادْعُوا اللَّهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمَنَ أَيًّا مَا تَدْعُوا فَلَهُ الأسْمَاءُ الْحُسْنَى ... (١١٠) }
 «بگو: (خدا را) با (نداي يا) الله و يا رحمان، به كمك بطلبيد؛ خدا را به هر كدام (از اسماي حسني كه) بخوانيد، (مانعي ندارد و خداوند،) داراي نامهاي نيكوست».
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نام پسرعمويش را عبدالله نهاد. نام حدود سيصد نفر از صحابه نيز عبدالله بوده‌ است و اولين فرزندي كه از مهاجران بعد از هجرت به مدينه به دنيا آمد، فرزند زبير بود كه نامش را عبدالله گذاشتند.[4]
2ـ گذاشتن نامهاي پيامبران بر فرزندان؛ چراكه پيامبران الهي، برترين انسانها هستند و اخلاقشان، بهترين اخلاقها و رفتارشان، پاكترين رفتارها بوده است و نهادن نام آنها بر فرزندان، باعث مي‌شود كه انسان به ياد آنها و ويژگي‌هاي نيكشان بيفتد. علما بر جواز نامگذاري فرزندان به نام پيامبران اجماع كرده‌اند. رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم  نام يكي از پسرانش را ابراهيم نهاد. بهترين اسم، از ميان نامهاي پيامبران، نام پيامبر بزرگوار اسلام محمد  مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم  است.[5]
3ـ نامگذاري فرزندان به نام يكي از اصحاب رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم  و يا ساير صلحا. در اين باره مي‌توان زبير بن عوام رضی الله عنه  را الگو قرار داد كه نام نه تن از شهداي بدر را بر فرزندانش نهاد و آنها عبارتند از: عبدالله، منذر، عروه، حمزه، جعفر، مصعب، عبيده و خالد.
4ـ نامگذاري فرزند بر اساس يكي از ويژگي‌هاي واقعي او؛ در اين باره بايد شرايط و آداب خاصي را رعايت كرد. لذا اگر صفتي شرعي در شخصي وجود داشته باشد، مي‌توان وي را بر اساس آن صفت، نامگذاري كرد. البته چنين نامي بايد هم از لحاظ ساختار و معناي زباني و هم از لحاظ شرعي، خوب و پسنديده باشد. لذا در اين چارچوب نمي‌توان اسمي انتخاب كرد كه با شرط مذكور مطابقت ندارد؛ بلكه بايد اسمي كه بر اين اساس انتخاب مي‌شود، هم انگيزه‌ي واقعي و راستيني داشته باشد و هم درست و شرعي باشد. چنانچه اين مسأله از عملكرد رسول‌خدا صلی الله علیه و آله و سلم ثابت شده است.
بر اساس دلايل شرعي، نامگذاري فرزند به هر يك از صورت‌هاي زير حرام است:
1ـ مسلمانان بر اين اتفاق نظر دارند كه هر اسمي كه به صورت تركيب اضافي عبد و نام يك مخلوق باشد، حرام است. به عبارت ديگر جايز نيست كه نام كسي مركب از واژه‌ي عبد و نام مخلوق باشد؛ همچون نام عبدالرسول، عبدالنبي، عبدالحسين و عبدالامير و امثال آن.[6] چراكه تمام آفريده‌ها و بندگان خدا، هرچند داراي مقام والايي باشند، باز هم مخلوق و نيازمند خدايند و در برابر عظمت و جبروت الهي، هيچ و ناچيزند و تنها خداي متعال، سزاوار عبادت و بندگي مي‌باشد؛ از اين رو انتخاب نام‌هايي كه بندگي را به مخلوق نسبت مي‌دهد، جايز نيست.
2ـ انتخاب نام‌هاي غيرعربي و بيگانه‌اي كه مخصوص كافران است. مسلمانِ پايبند و مسلماني كه نسبت به دينش، اطمينان خاطر دارد، از انتخاب چنين اسم‌هايي دوري مي‌كند و به هيچ عنوان سراغ چنين اسم‌هايي نمي‌رود. اما متأسفانه امروزه، اين فتنه، آن‌چنان فراگير شده كه عموم مردم، بدون توجه به ارزش‌هاي اسلامي، نام‌هاي عجيب و غريبي بر فرزندانشان مي‌گذارند كه برگرفته از فرهنگ اروپايي‌ها و آمريكايي‌ها و ساير كفار مي‌باشد. چنين عملي، نشانه‌ي ضعف ايمان و شكست و خفت كساني است كه در برابر فرهنگ كفار، سر تسليم فرود آورده‌اند. گفتني است: تقليد از كافران در نامگذاري اولاد، اگر صرفاً از روي هوا و هوس و يا كم‌عقلي باشد، باز هم گناه بزرگي است.[7]


[1]- الحسن بن علي و دوره السياسي، فيتخان كردي، ص16.
[2]- بخاري (2/306).
[3]- مسلم، حديث شماره‌ي 2132
[4]- تسمية المولود، نوشته‌ي بكر عبدالله ابوزيد، ص33.
[5]- تسمية المولود، نوشته‌ي بكر عبدالله ابوزيد، ص35 و 36.
[6]- نامهايي از قبيل: پيرداد، محمدبخش و… نيز جزو نامهاي ناروا است. (مترجم).
[7]- شيخ بكر بن عبدالله ابوزيد در كتاب تسمية المولود، به‌خوبي در اين باره بحث كرده است؛ براي اين منظور، ر.ك: تسمية المولود، نوشته‌ي بكر بن عبدالله ابوزيد، ص47.


به نقل از: حسن مجتبی رضی الله عنه (بررسی و تحلیل زندگانی خلیفه پنجم)، مؤلف : علی محمد محمد الصلابی، مترجم محمد ابراهیم کیانی، ویراستار: خانم عبدالهی، ناشر: انتشارات حرمین، چاپ: 1386ـ اول.