قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

 
روزه سنت = روزه داوطلبا‌نه‌:  
 

پیامبر صلی الله علیه و سلم مردم را بروزه ‌گرفتن در روزهای زیر تشویق فرموده است‌:  

 

1-‌روزه شش روز از ماه شوال‌:  

گروه محدثین جز بخاری و نسائی از ابوایوب انصاری روایت کرده‌اند که پیامبر صلی الله علیه و سلم گفت‌:" من صام رمضان ثم أتبعه ستا من شوال فكأنما صام الدهر [‌هرکس هر سال روزه ماه رمضان را بگیرد سپس بدنبال آن شش روزاز شوال را نیزروزه باشد  

مثل اینست‌که تمام سال روزه بوده است (‌هر عمل نیک پاداش یک بده دارد. ماه رمضان ثواب ده ماه دارد و شش روزه شوال ثواب ٢ ماه دارد]‌".

امام احمد می‌گوید: این شش روزه شوال پشت سر هم باشد یا نباشد فرقی نمی‌کند. بنابرای علمای شافعیه وحنفیه بهتراست‌که این شش روزه را بدون فاصله پس ازعید فطر پشت سرهم روزه باشد.

 

2-‌روزه ده روز اول ذیحجه و تاکید بر روزه روز عرفه برای غیر حاجیان‌:

1-‌از ابوقتاده روایت است‌که پیامبر صلی الله علیه و سلم گفت‌:" صوم يوم عرفة، يكفر سنتين، ماضية، ومستقبلة، وصوم يوم عاشوراء يكفر سنة ماضية [روزه عرفه تاوان‌گناهان (‌صغیره‌) یک سال گذشته و یک سال آینده می‌باشد و روزه عاشورا تاوان‌گناهان یک سال گذشته می‌باشد]‌"‌. جز بخاری و ترمذی‌گروه محدثین آن را روایت‌ کرده‌اند.

٢-‌حفصه دختر حضرت عمر. ام المومنین‌گفته است‌: “‌پیامبر صلی الله علیه و سلم چهار چیز را هرگز ترک نمی‌کرد: روزه عاشورا و روزه ده روز اول ذیحجه و روزه سه روزاز هر ماهی‌، دو رکعت نماز سنت پیش از نماز صبح‌‌“‌. بروایت احمد و نسائی‌.

٣-‌از عقبه بن عامر روایت است‌که پیامبر صلی الله علیه و سلم گفت‌: ‌“‌روز عرفه و روز قربانی و روزهای ایام التشریق‌، روزهای جشن ما مسلمانان است‌، روزهای خوردن و نوشیدن می باشد‌“‌. بروایت پنج نفراز محدثین بزرگ به جزابن ماجه و ترمذی‌که آن را “‌صحیح‌“‌، دانسته است‌.

٤-‌از ابوهریره روایت است‌که پیامبر صلی الله علیه و سلم از روزه روز عرفه در عرفات نهی‌کرده است‌. (‌یعنی برای حجاج خوب نیست‌که در عرفات روز عرفه را روزه باشند)‌. بروایت احمد وابوداود ونسائی و ابن ماجه‌. ترمذی‌گفته است‌: “‌اهل علم روزه روز عرفه را مستحب می‌دانند مگر برای‌کسانی که در عرفات هستند که برای آنها مستحب نیست‌.  

5-‌ازام الفضل (‌زن حضرت عباس‌) روایت است‌که مردم شک داشتند در اینکه پیامبر صلی الله علیه و سلم درروز عرفه روزه است یا خیر؟ لذا او برای پیامبر صلی الله علیه و سلم شیر فرستاد و پیامبر صلی الله علیه و سلم که در عرفه مشغول ایراد خطبه بود آن شیر را نوشید‌“‌. این حدیث متفق علیه است‌.  

 

٣-‌روزه محرم و تاکید بر روزه درعاشورا و یک روز پیش از آن و یک روز بعد از آن‌:  

1-‌از ابوهریره روایت است‌که از پیامبر صلی الله علیه و سلم سئوال شد: بعد از نماز فریضه چه نمازی بهتر است‌؟ فرمود: نماز در دل شب‌. سپس‌گفتند: بعد از روزه رمضان چه روزه‌ای بهتر است‌‌؟ فرمود: روزه ماه خداکه آن را ‌“‌محرم‌‌“ خوانند. بروایت احمد و  

ابوداود و مسلم‌.  

٢-‌از معاویه بن ابی‌سفیان روایت است‌که‌گفت‌: از پیامبر صلی الله علیه و سلم شنیدم‌که می‌گفت‌:" " إن هذا يوم عاشوراء، ولم يكتب عليكم صيامه، وأنا صائم، فمن شاء صام، ومن شاء فليفطر [امروز عاشورا است و روزه آن بر شما واجب نیست‌. من خود روزه هستم‌، هرکس خواست روزه باشد و هرکس نخواست افطارکند]‌’‌’‌. این حدیث متفق علیه است .  

٣-‌از عایشه‌(‌رض‌) روایت است‌که‌گفت‌: ‌“‌قریش در دوره جاهلی روز عاشورا را روزه می‌گرفتند و پیامبر صلی الله علیه و سلم نیزآن را روزه می‌گرفت‌. چون بمدینه آمد خود آن را روزه می‌گرفت و روزه آن را بمردم نیز دستورمی‌داد. چون روزه رمضان فرض‌گردید فرمود: ‌“‌هرکس دلش خواست عاشورا را روزه بگیرد و هرکس نخواست افطار کند“‌‌. متفق علیه است‌.  

٤-‌از ابن عباس روایت است‌که چون پیامبر صلی الله علیه و سلم بمدینه آمد، دریافت‌که یهودیان عاشورا را روزه می‌گیرند.گفت‌: چرا این روز را روزه می‌گیرید؟‌گفتند: روزی است مبارک‌که خداوند حضرت موسی و قوم بنی اسرائیل را درآن روز ازدست دشمن نجات داد، پس حضرت موسی آن روز را، روزه می گرفت‌. پیامبر صلی الله علیه و سلم گفت‌: ‌“‌من به موسی از شما شایسته‌ترم و نزدیکتر می‌باشم‌، پس خود آن روز را روزه‌گرفت و به مردم نیز دستور دادکه روزه باشند“‌. متفق علیه است‌.

٥-‌از ابوموسی اشعری روایت است که گفت‌: یهودیان روز عاشوراء را بزرگ می‌داشتند وآن را جشن می‌گرفتند. پیامبر صلی الله علیه و سلم گفت‌: ‌“ شما نیزآن روز را روزه بگیرید“‌. متفق علیه است‌.

٦-‌ازابن عباس روایت است‌که‌گفت‌: چون پیامبر صلی الله علیه و سلم عاشورا را روزه‌گرفت و به مردم نیز دستور داد. به وی‌گفتند: ای رسول خدا، یهودیان و نصرانیان آن روز را بزرگ می‌دارند... فرمود: “‌انشاء‌الله در سال آینده روز نهم را نیز روزه خواهیم بود، ولی سال آینده پیامبر صلی الله علیه و سلم وفات‌کرد و به ماه محرم نرسید“‌. بروایت مسلم و ابوداود. و در روایتی آمده است‌که پیامبر صلی الله علیه و سلم گفت‌: “‌اگر بمانم سال آینده روز تاسوعاء را نیز همراه عاشوراء روزه خواهیم بود“‌‌. بروایت احمد و مسلم‌. علماء در‌باره روزه عاشوراء سه کیفیت را ذکرکرده‌اند. مرتبه اول‌: روزه تاسوعاء و عاشوراء و یازدهم محرم‌، مرتبه دوم‌: تاسوعاء و عاشوراء و مرتبه سوم‌: تنها روزه عاشوراء‌. از جابر بن عبدالله روایت است‌که پیامبر صلی الله علیه و سلم گفت‌: " من وسع على نفسه، وأهله يوم عاشوراء، وسع الله عليه سائر سنته [هرکس روز عاشوراء بر خویش و خانواده‌اش آسان‌گیرد و دست و دل باز باشد، خدا نیز بر وی فراخ می‌گیرد]"‌. بروایت بیهقی در “‌الشعب‌“ و ابن عبدالبر. این حدیث ازطرق دیگرنیزروایت شده است ولی همه طرق آن ضعیف هستند ولیکن بنا بقول سخاوی اگر طرق روایت آن را درکنار هم قرار دهیم یک دیگر را تقویت می‌کنند.

 

٤-‌روزه بیشتر روزهای ماه شعبان  

پیامبر صلی الله علیه و سلم بیشتر روزهای شعبان را روزه می‌گرفت‌. حضرت عایشه‌گفته است‌: ‌“‌من ندیده‌ام‌که پیامبر صلی الله علیه و سلم یک ماه را تمام روزه‌گرفته باشد، مگر ماه رمضان‌. و در هیچ ماهی او را ندیده‌ام‌که باندازه ماه شعبان روزه‌گرفته باشد“‌. بروایت بخاری و مسلم .

ازاسامه بن زید روایت است‌که‌گفت‌:‌گفتم ای رسول خدا ترا ندیده‌ام‌که درهیچ ماهی باندازه ماه شعبان روزه بگیری‌؟‌اوگفت‌: ‌"شعبان ماهی است که مردم از فضیلت آن غافل هستند. این ماه بین رجب و رمضان واقع شده است و دراین ماه اعمال مردم را به پیشگاه خداوند عرضه می‌دارند. من دوست دارم در حالیکه اعمال مرا به پیشگاه خداوند می‌برند روزه باشم‌“‌. بروایت ابوداود و نسائی به تصحیح ابن خزیمه‌. دلیلی وجود نداردکه بموجب آن روزه‌گرفتن در زبانزدهم شعبان ازروزهای دیگرآن بهتر باشد. بنابراین روزه آن روز نسبت بروزهای دیگرآن ماه‌، فضیلتی ندارد و مانند آنها است‌.  

 

5- روزه ماههای "‌حرام"‌:  

مستحب است‌که در ماههای حرام‌: ذوالقعده‌، ذوالحجه‌، محرم و رجب‌، بیش از ماههای دیگر روزه گرفت‌. از مردی از قبیله ‌“‌باهله‌“ روایت شده است‌که او نزد پیامبر صلی الله علیه و سلم رفت وگفت‌: ای رسول خدا من همان مردی هستم‌که سال‌گذشته بحضور شما آمدم‌. پیامبر صلی الله علیه و سلم گفت‌: چه چیز شما را دگرگون ساخته است‌، در حالیکه خوش قیافه بودی‌؟ اوگفت‌: ازوقتی‌که از حضور شما رفته‌ام فقط شبها غذا خورده‌ام (‌و روزها روزه بوده‌ام‌)‌. پیامبرگفت‌: چرا نفس خویش را به عذاب انداخته‌ای‌؟ سپس‌گفت‌: ماه صبرو شکیبائی -‌رمضان -‌را روزه بگیر، و ازهر ماه یک روز را روزه بگیر. آن مردگفت‌: برایم افزایش ده‌که بیشترمی‌توانم‌. حضرت‌گفت‌: از هر ماه دو روز را روزه بگیر. آن مردگفت: بیشتر می‌توانم‌. پیامبر صلی الله علیه و سلم گفت‌: " صم من الحرم واترك.صم من الحرم واترك. صم من الحرم واترك " وقال بأصابعه الثلاثة، فضمها، ثم أرسلها [‌پیامبر صلی الله علیه و سلم گفت‌: درهریک ازماههای حرام سه روز روزه بگیرو سه روزرا افطارکن با اشاره انگشتان سه‌گانه به وی اشاره‌کردکه سه انگشت را با هم جمع می‌کرد، سپس آنها را رها می ساخت‌که مقصودش آن بودکه سه روزپشت سرهم روزه باشد و سه روز پشت سرهم افطارکند]‌’‌’ بروایت احمد و ابوداود وابن ماجه و بیهقی با سند ‌“‌جید‌“‌. روزه ماه رجب فضیلتی بر ماههای دیگر ندارد و آنهم مانند دیگرماههای حرام است و درسنت صحیح چیزی نیامده است‌که فضیلت روزه آن را بخصوص برساند و چیزهائی‌که در این زمینه نقل شده است برای استدلال کفایت نمی‌کند. شیخ ابن حجرگفته است‌: “‌درباره فضیلت آن و روزه آن و روزه در وقت معینی ازآن و نمازدر شب مخصوصی درآن‌، هیچگونه حدیث صحیحی‌که  

شایان احتجاج باشد نیامده است‌‌“‌.  

 

 6-روزه دوشنبه‌ها و پنج شنبه‌ها:  

از ابوهریره روایت است‌که پیامبر صلی الله علیه و سلم بیشتر روزهای دوشنبه و پنج‌شنبه‌، روزه می‌گرفت‌. در این باره از او سئوال شد. فرمود:" إن الاعمال تعرض كل اثنين وخميس، فيغفر الله لكل مسلم، أو لكل مؤمن، إلا المتهاجرين، فيقول: أخرهما [همانا اعمال مردمان روزهای دوشنبه و پنجشنبه عرضه می‌گردد. خداوند همه مسلمانان و مومنان را مورد مغفرت وآمرزش قرارمی‌دهد مگردو نفری‌که همدیگر را ترک‌کنند و سخنان زشت بهمدیگرگویند، که می‌فرماید: آنان را بتاخیر اندازید]"‌. امام احمد آن را با سندی صحیح روایت کرده است‌. و در صحیح مسلم آمده است که از پیامبر صلی الله علیه و سلم سئوال شد درباره روزه دوشنبه‌ها؟ فرمود:" ذاك يوم ولدت فيه، وأنزل علي فيه [درآن روز زاده شدم و درآن روز وحی بر من نازل شده است‌]"‌.

 

٧-‌روزه سه روز از هر ماهی‌:  

ابوذر غفاری گفته است‌: “پیامبر صلی الله علیه و سلم به ما دستور داد که از هر ماهی سه روزه سیزدهم و چهاردهم و زبانزدهم -‌ایام البیض = روزهائی‌که تمام شب مهتابی است - را روزه بگیریم وگفت آنوقت مثل اینکه تمام سال را روزه‌ گرفته‌ایم = احسان یک به ده می‌باشد“‌‌. بروایت نسائی و تصحیح ابن جبان. بازهم ازپیامبر صلی الله علیه و سلم نقل شده است که او روزهای شنبه و یکشنبه و دوشنبه را روزه می‌گرفت و ازماه بعدی روزهای سه‌شنبه وچهارشنبه و پنجشنبه را روزه می‌گرفت وهمچنن نقل شده است‌که از آغازهرماه‌، سه روزرا روزه می‌گرفت و همچنین آمده است‌که‌: پنجشنبه اول هرماه و روزدوشنبه بعد ازآن و دوشنبه بعدی را نیزروزه می‌گرفت‌.

 

8-روزه یک روز در میان‌:  

از ابوسلمه بن عبدالرحمن‌، از عبدالله بن عمرو روایت است‌که‌گفت‌: پیامبر صلی الله علیه و سلم گفت‌: به من خبرداده‌اند،‌که تو شب را بیدارمی‌مانی و عبادت می‌کنی و روزرا روزه می‌گیری‌؟‌گفتم آری ای رسول خدا. او فرمود: یک روز روزه باش و یک روز دیگر افطارکن -‌یک روز در میان روزه باش‌. و شبها نمازبخوان و بخواب‌، بیگمان تن تو بر تو حق دارد، و همسر توبر تو حق دارد، و مهمان تو برتو حق دارد و بیگمان برای تو کافی است‌که از هر ماهی سه روز را روزه باشی‌.  

عبدالله گوید: من پافشاری کردم وگفتم بیشتر می‌توانم و او نیز بر من سخت گرفت‌. وگفت‌: از هرهفته‌ای سه روز را روزه بگیر. باز من پافشاری‌کردم و سخت گرفتم وگفتم‌: بیشتر می توانم‌. او نیز بر من سخت‌گرفت وگفت‌: روزه پیامبر خدا داود علیه السلام را بگیر و برآن چیزی میفزا گفتم‌: ای رسول خدا روزه داود علیه السلام چگونه بود؟ فرمود: او یک روز در میان روزه می‌گرفت‌‌“‌. بروایت احمد و دیگران‌.

باز هم از عبدالله بن عمرو روایت است‌که پیامبر صلی الله علیه و سلم گفت‌: " أحب الصيام إلى الله صيام داود، وأحب الصلاة إلى الله صلاة داود، كان ينام نصفه، ويقوم ثلثه، وينام سدسه، وكان يصوم يوما، ويفطر يوما [‌گرامی‌ترین و پسندیده‌ترین روزه نزد خداوند، روزه حضرت داود علیه السلام می‌باشد و پسندیده‌ترین نمازنزد خداوند، نماز داود علیه السلام است‌.  

اونصف شب را می‌خوابید و یک سوم شب عبادت وشب زنده‌داری می‌کرد و یک ششم باقیمانده شب را می‌خوابید[1] ویک روز را روزه می‌گرفت و یک روزرا افطار می‌کرد -‌یک روز در میان روزه می‌گرفت‌]"‌.


 
--------------------------------------------------------------------------------
 
[1] -‌بنابراین نخست سه ششم شب را می‌خوابید و را عبادت می‌کرد و باقیمانده را نیز می‌خوابید پس جمعاً چهار ششم می‌خوابید و دو سوم عبادت می‌کرد.

 

به نقل از: ترجمه فارسي فقه السنه