قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

اطراف

[علم حدیث.] از کتاب‌های غیر مستقل، کتاب‌های اطراف است، که مؤلف در آن کتاب‌ها به ذکر جزئی از حدیث که بر بقیه دلالت دارد، اکتفا کرده است و طرف و اسناد آن حدیث به نقل از ماخذی که حدیث در آن وجود دارد بیان نموده است و کتاب‌های اطراف حکم فهرست راهنما یا فرهنگ حدیث را دارند و دو فایده بسیار مهم دارند اول اینکه آگاهی بر اسانید حدیث‌ها را آسان می‌کنند زیرا تمام طرف در یک جا فراهم آمده است دوم اینکه نشان می‌دهند از صاحبان منابع و مجموعه‌های حدیثی چه کسانی آن حدیث را نقل کرده‌اند و در چه بابی از کتاب‌های خود آورده‌اند.

مهمترین کتاب‌های اطراف به ترتیب تاریخ تألیف آنها عبارتند از:

1- اطراف الصحیحین، تألیف ابراهیم‌بن محمدبن[1] عبید دمشقی (م ـ 400).

2- اطراف الصحیحین، تألیف ابومحمد خلف‌بن[2] محمد واسطی (م ـ 401).

3- اطراف الصحیحین، تألیف ابونعیم[3] اصفهانی (م ـ 430).

4- اطراف الکتب[4] السته، تألیف محمدبن طاهر مقدسی (م ـ 507).

5- اطراف السنن الاربعه، تألیف ابوالقاسم علی‌بن حسن معروف به ابن عساکر (م ـ 571).

6- تحفه الاشراف بمعرفه الاطراف، تألیف یوسف بن عبدالرحمن مزی[5] (م ـ 742).

7- اتحاف المهره باطراف العشره[6]، تألیف ابن حجر عسقلانی (م ـ 852).

8- اطراف المسانید العشره، تألیف احمدبن ابی‌بکر بوصیری، (م ـ 840).

9- موسوعه اطراف الحدیث النبوی الشریف در یازده جلد تألیف و تنظیم و تحریر دانشمندان معاصر (محمد سعید بسیونی زغلول و دکتر عبدالغفار و سلیمان عبدالغفار بنداری).

زیرنویسها:

[1]- کشف الظنون، کاتب چلبی، ج 1، ص 116 و 117.

[2]- همان.

[3]- همان.

[4]- همان.

[5]- همان.

[6]- کشف الظنون، حاج خلیفه، ج 1، ص 7.

به نقل از: تاریخ حدیث و ضبط و ثبت احادیث، تألیف : استاد فاضل حاج ملاعبدالله احمدیان