ابراهيم بن سعيد بن طيّب رفاعى [1]
ابو اسحاق، ابو طاهر سلفى گويد از ابو الكرم حوزى [2] درباره رفاعى پرسيدم، گفت: اهل عبد السى [3] و نابينا بود. كودك فقيرى كه به واسط افتاد. در مسجد جامع در حلقه عبد الغفار حضينى [4] در آمد و از او قرآن آموخت. معاش او از اهل همان حلقه بود. سپس به بغداد رفت و به ابو سعيد سيرافى پيوست و كتاب شرح سيبويه را نزد او خواند و نيز كتابهاى لغت و ديوانهاى شعر را. از بغداد به واسط بازگشت. عبد الغفار مرده بود و او در جامع جاى او را گرفت و تدريس مى كرد. ابن سعيد سپس به زيديه گرايش يافت. از رافضيان و علويان در واسط اندكى بودند. از اين رو مردم واسط از او روى گردان شدند.
ابن سعيد شعر نيكو مى گفت.
ابو نعيم احمد بن على مى گويد: هنگام غروب آفتاب جنازه ابو اسحاق رفاعى را ديدم كه به گورستان مى بردند، تنها دو تن آن را تشييع مى كردند، من اين حكايت را به شيخ ابو الفتح بن مختار [5] نحوى باز گفتم. گفت: يكى از آن دو من بودم و يكى ابو غالب بن بشران [6]. از عجايب آن كه فرداى آن روز مردى از عوام مردم از اهل سواد كوفه مرده بود.
آن مرد به دنائت موصوف بود، در مرگ او شهر تعطيل شد و همه مردم بر جنازه او حاضر شدند و از ازدحام مردم دسترسى به جنازه اش دشوار بود.
در اخبار النحويين الواسطيين آمده است كه او در سال 422 وفات كرده است. از اوست [7]:
و أحبّة ما كنت أحسب أنّني... أبلى ببينتهم فبنت و بانوا
نأت المسافة فالتّذكّر حظّهم... منّي و حظّي منهم النّسيان
[1] الوافى 5: 354، نكت الهميان 88 (به نقل از ياقوت)، إنباه الرواة 1: 167، بغية الوعاة 1: 413 (به نقل از ياقوت)، طبقات الجزرى 1: 15.
[2] حوزى منسوب است به حوز، قريه اى نزديك واسط. ابو الكرام خميس بن على حوزى به سال 520 وفات كرد.
[3] در م: عبد السبى آمده قفطى عبد القيس آورده و بعضى عبدسى را ترجيح داده اند و عبدس يكى از قراء بطايح است در جنوب عراق.
[4] در م: حصينى.
[5] ابو الفتح محمد بن محمد بن مختار نحوى، متوفى به سال 474. شرح حال او در اين كتاب در شماره 1103 آمده است.
[6] ابن بشران، متوفى به سال 462. شرح حال او در ذيل شماره 981 آمده است.
[7] حاصل معنى: بسا دوستان كه نمى پنداشتم به فراقشان مبتلا شوم، ولى از يكديگر جدا افتاديم و از هم دور شديم. در حالى كه من از ايشان ياد مى كنم و ايشان مرا به فراموشى سپرده اند.
منبع: ترجمه معجم الادباء، اثر ياقوت حموى (وفات مؤلف: 626 هـ. ق)، مترجم عبد المحمد آيتى، چاپ اول، انتشارات سروش، تهران، 1423 هـ ق.