قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

تقویم هجری قمری

]الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ[

از مهمترین حساب‌های دقیق و نظامهای پیچیده‌یی كه پروردگار بزرگ در ماه و خورشید گنجانیده است، پدیده «زمان» است. بدون شك سنجش زمان طبیعی از مهمترین لوازم و ضروریاتی است كه سامانه زندگی بر پایه آن تنظیم می‌شود. اهمیت زمان را وقتی بهتر می‌شناسیم كه زندگی را بدون زمان تصور كنیم! بنابراین، علاوه بر اینکه زمان مقیاسی، در تنظیم و ساماندهی زندگی بشر تأثیر حیاتی دارد، به همان پیمانه، زمان و سیله یی در خدمت علم نیز هست.

مثلاً قدیمی‌ترین صخره در منطقه كیستون ایالات متحده امریكا كه جدیداً كشف گردیده است، دارای یك بلیون و 460 میلیون سال عمر می‌باشد و انتظار می‌رود كه این كشف به شناخت تاریخ زمین كمك كند.

بلی؛ اصولاً چرخ حركت حیات و بهره‌گیری از نعمات زندگی با پدیده زمان ارتباطی گسست‌ناپذیر دارد و استقرار حیات و تنظیم آن بدون زمان ناممكن است.

شاید این پرسش به وجود آید كه زمان طبیعی چیست؟ زمان طبیعی عبارت از حركت خورشید است. به این ترتیب كه طلوعگاه، درخشش صبحگاهی خورشید است، چاشت گاه، زمانی است كه خورشید در بلندترین نقطه آسمان قرار می‌گیرد و غروب‌گاه هم لحظه‌یی كه خورشید در پشت سر افق ناپدید می‌شود. و در میان دو درخشش آفتاب، یا در میان دو چاشتگاه، یا در میان دو غروبگاه، یك روز كامل قرار دارد كه عبارت از 24 ساعت است. این از حساب روز، و اما حساب ماه را هم از حركت مهتاب دریافت می­كنیم. به این ترتیب كه فاصله زمانی میان ظهور مهتاب در یك دوره با ظهور مجددش در دوره دیگر، بیست و نه و نیم روز است، كه این خود تعیین‌كننده زمان ماه می‌باشد.

آری؛ هر انسانی می‌تواند با نگاه‌ كردن به خورشید در هر لحظه‌یی از روز، حدس بزند كه در كدام ساعت تقریبی از روز قرار دارد، اما نگاه‌كردن به خورشید نمی‌تواند مشكل تقویمی روزها را حل كند و این موضوع كار مهتاب است. به طوری كه یك نگاه گذرا به مهتاب ما را در حدود تقریبی روزها قرار می‌دهد. و این چنین است كه خورشید مأموریت تعیین زمانی ساعات، و ماه مأموریت تعیین زمانی روزها را بر عهده دارند.

اما آنچه كه در این بحث از منظر ما مهم است، توجّه به این حقیقت می‌باشد كه بر اساس نگرش های دقیق علمی، تنها تقویم طبیعی زمان، تقویم هجری قمری یعنی «تقویم اسلامی» است. اگر باور ندارید، اینك لحظه یی به تقویم مصنوعی تاریخ كه به وسیله انسان ساخته شده است تأمّل كنید:

انسان متمدن در عصر حاضر تلاش كرد تا برای خویش تقویم زمانی خاصی را وضع كند، از این رو دانشمندان غربی با محاسبه اینکه زمین در ظرف مدت 360 روز و پنج ساعت و 48 دقیقه و 46 ثانیه یك بار بر محور خورشید می‌چرخد، سال خورشیدی را بر ماه قمری تقسیم نمودند. اما از این عملیه نتیجه مساوی عدد 12 كه عدد ماه‌های سال است و اساس حساب زمانی می‌باشد بدست نیامد. پس آنها ناچار شدند تا بعضی از ماه‌ها را 30 روز و بعضی دیگر را 31 روز قرارداده و از روی اجبار ماه فبروری را گاهی 28 روز و گاهی 29 روز به شمار آورند. اما علی رغم همه این تلاش‌های قانون‌شكنانه باز هم آنها با دردسرهای دیگری و از جمله با اختلال در میعاد زمانی حلول سال و اختلال در ایام هفته روبه­رو گردیدند.

مثلاً اگر شخصی درست در نیمه شب 31 دسامبر در منزلش در نیویورك، رو به روی تلویزیون بنشیند، شاهد خواهد بود كه نیویورك لحظه حلول سال نو را جشن گرفته و تلویزیون پخش مراسم تحویل سال را آغاز كرده است، اما وقتی این شخص كانال تلویزیونی شیكاگو را مشاهده كند، می‌بیند كه در همین ساعت معین در شیكاگو از حلول سال جدید هیچ خبری نیست و شیكاگو یك ساعت بعد از آن حلول سال نو را اعلام می‌كند. و باز همین طور از شیكاگو كه به «انفرس» برود، می‌بیند كه تلویزیون «انفرس» درست در ساعت 2 صبحگاه اول جنوری، حلول سال جدید را اعلام می‌كند و اما سانفرانسیسكو، باز یك ساعت دیرتر و درست در ساعت 3 صبح‌گاه اول جنوری. و از سانفرانسیسكو كه به هاوایی برود، می‌بیند كه حلول سال جدید در آن درست در ساعت پنج و نیم بامداد اعلان شده است.

در نتیجه این وضعیت، مسافر دریا باید هر از چند گاه یك بار، عقربه ساعت خود را جلو و یا عقب ببرد. و گاهی حتی اتفاق می‌افتد كه این مسافر بیچاره، نان شبش را در شامگاه روز چهار شنبه صرف می‌كند، اما وقتی صبح از خواب برمی‌خیزد، باز مشاهده می‌كند كه یك بار دیگر روز چهار شنبه از نو آغاز شده است. گویی او در یك هفته دو روز چهارشنبه را از سر گذرانیده است. از ناحیه دیگر، گاهی اتفاق می‌افتد كه این مسافر می‌رود تا شب روز چهار شنبه را در غرفه خود در همان كشتی بخوابد، اما هنگامی كه بیدار می‌شود، خود را در روز جمعه می‌یابد و به این ترتیب در هفته او گویا روز پنجشنبه گم شده است!! كه این امر به خطوط عرض‌البلد و اختلاف عنصر زمانی برمی‌گردد كه انسان كوشیده است با دست بردن به آن، برای خود تقویم وضع نماید و در نتیجه، این دخالت بی جا او را بدینسان دچار گمراهی و سرگردانی ساخته است. و در اینجاست كه به صحت و دقّت عجیب تقویم هجری قمری پی می‌بریم.

بلی؛ در ماه قمری حساب و كتاب دقیق و بی مانندی حكمفرماست و هم از این رو است كه بشر می‌باید حساب و كتاب دقیق سال و ماه، هفته و روز خود را از این نظام زمانی دریافت نماید، در غیر آنچنان می‌شود كه خواندیم؛ روزهای مكرّر در هفته و هفته‌های بدون روز! ابتذالی كه انسان متمدن غرب درگیر آن گردیده است. انسانی كه گویی می­پندارد حتی می‌تواند در سیستم زمان هم دخالت كند. و اینجاست كه یك بار دیگر، در برابر اعجاز علمی قرآن كریم سر تواضع و تسلیم فرود می‌آوریم و مشخصاً در پیشگاه آیه مباركه 5 سوره یونس كه می‌گوید:

]هُوَ الَّذِی جَعَلَ الشَّمْسَ ضِیاءً وَالْقَمَرَ نُورًا وَقَدَّرَهُ مَنَازِلَ لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِینَ وَالْحِسَابَ مَا خَلَقَ اللَّهُ ذَلِكَ إِلا بِالْحَقِّ یفَصِّلُ الآیاتِ لِقَوْمٍ یعْلَمُونَ[

«اوست خدایی كه آفتاب را رخشان و ماه را تبان نمود و سیر و سفر ماه را در منازلی معین كرد تا بدین وسیله شماره سالها و حساب ایام را (برای امر معاد و نظم معاش خود) بدانید. این ها را خدا جز به حق و مصلحت نظام خلق نیافریده و خداوند آیات خود را برای اهل علم و معرفت به تفصیل بیان می‌فرماید»

به نقل از: تجلی قرآن در  عصر علم  (نگاهی تطبیقی به اعجاز علمی قرآن کریم در پرتو علوم جدید)، عبدالرؤوف مخلص هروی استاد دانشکده شرعیات دانشگاه هرات افغانستان