قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

علماء – رحمت خدا بر آنان باد – در تعيين کردن اهل بيت نظرات مختلفي بيان کرده اند:

بعضي از آنها گفته اند : اهل بيت پيغمبر – صلي الله عليه و سلّم – عبارتند از : همسران و نوادگان و فرزندان هاشم و فرزندان عبد المطلب و بردگانشان ، و بعضي از آنها گفته اند : همسرانش جزو اهل بيت او نيستند ، و بعضي گفته اند اهل بيت قريشيها هستند ، و نظر بعضي ديگر اينست که با تقوا ترين امت اسلامي اهل بيت او هستند ، و بعضي بر اين باورند که امت محمّد صلي الله عليه و سلّم مجموعاً اهل بيت هستند .

قول راجح بر اين است که همسران پيغمبر- صلي الله عليه و سلّم – جزو اهل بيت هستند ، به دليل اينکه خداوند بعد از اينکه همسران پيغمبر - صلي الله عليه و سلّم - را به حجاب دستور مي دهد مي فرمايد : إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا . از آيه 33/ الاحزاب ، يعني : "خدا فقط مى‏خواهد آلودگى را از شما خاندان [پيامبر] بزدايد و شما را پاك و پاكيزه گرداند." و نيز به دليل خطاب ملائکه نسبت به سارا همسر ابراهيم - عليه السلام – که گفتند : "رَحْمَتُ اللّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْت." از آيه 73/ هود ، يعني : "رحمت‏خدا و بركات او بر شما خاندان [رسالت] باد." و به دليل اينکه همسر لوط از اهل بيت لوط استثنا شده است آنجا که خداوند مي فرمايد : "إِلاَّ آلَ لُوطٍ إِنَّا لَمُنَجُّوهُمْ أَجْمَعِينَ * إِلاَّ امْرَأَتَهُ." 59-60 / الحجر . يعني : "مگر خانواده لوط كه ما قطعا همه آنان را نجات مى‏دهيم مگر زنش" ، استثنا شدن از اهل بيت دليل اهل بيت بودن همسرش ميباشد .

امّا اينکه آل مُطَّلب نيز از اهل بيت باشند ، در روايتي که از امام احمد نقل شده آنان نيز از جمله اهل بيت به حساب آمده اند ، و اين نظر امام شافعي نيز مي باشد، امام ابو حنيفه و امام مالک نظرشان بر اين است که آل مُطَّلب از زمره آل بيت پيغمبر صلي الله عليه و سلّم نيستند ، و باز اين بر گرفته از روايتي است که از امام احمد نقل شده است . رأي راجح اين است که : نوادگان مُطَّلب از جمله آل بيت پيغمبر هستند ، و دليل بر آن روايتي است که بخاري در شماره ( 2907 ) و نسائي در شماره ( 4067 ) نقل کرده و غير آنان نيز روايت کرده اند از جبير بن مطعم – رضاي خدا بر او باد – که گفته است : " مَشَيْتُ أَنَا وَعُثْمَانُ بْنُ عَفَّانَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقُلْنَا : يَا رَسُولَ اللَّهِ أَعْطَيْتَ بَنِي الْمُطَّلِبِ وَتَرَكْتَنَا وَنَحْنُ وَهُمْ مِنْكَ بِمَنْزِلَةٍ وَاحِدَةٍ ؟! فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : إِنَّمَا بَنُو الْمُطَّلِبِ وَبَنُو هَاشِمٍ شَيْءٌ وَاحِدٌ " يعني: "من و عثمان بن عفان به نزد رسول الله صلي الله عليه و سلّم رفتيم و گفتيم : يا رسول الله - صلي الله عليه و سلم - به نوادگان مُطَّلب عطا کرده و ما را رها کرده اي در حاليکه ما و آنها نسبت به شما مثل هم هستيم؟! پيغمبر صلي الله عليه و سلم فرمودند : بني هاشم و بني مُطَّلب يکي هستند."

و بنو هاشم بن عبد مناف که عبارتند از : اهل خانواده علي، عباس، جعفر، عقيل، و حارث بن عبد المطلب از جمله آهل بيت محسوب هستند . اين موضوع در حديثي آمده است که امام احمد از زيد بن ارقم – رضاي خدا بر او باد – روايت کرده اند که زيد گفت : روزي رسول الله - صلي الله عليه و سلم – در بين ما براي خطبه بر خاست در بين مکه و مدينه نزديک آبي که به خُمّ معروف بود ؛ پس از حمد و ثناي خدا و موعظه تذکراتي فرمود : " أَمَّا بَعْدُ أَلَا يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ يُوشِكُ أَنْ يَأْتِيَنِي رَسُولُ رَبِّي عَزَّ وَجَلَّ فَأُجِيبُ ؛ وَإِنِّي تَارِكٌ فِيكُمْ ثَقَلَيْنِ أَوَّلُهُمَا كِتَابُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ فِيهِ الْهُدَى وَالنُّورُ فَخُذُوا بِكِتَابِ اللَّهِ تَعَالَى وَاسْتَمْسِكُوا بِهِ - فَحَثَّ عَلَى كِتَابِ اللَّهِ وَرَغَّبَ فِيهِ - قَالَ : وَأَهْلُ بَيْتِي أُذَكِّرُكُمْ اللَّهَ فِي أَهْلِ بَيْتِي أُذَكِّرُكُمْ اللَّهَ فِي أَهْلِ بَيْتِي أُذَكِّرُكُمْ اللَّهَ فِي أَهْلِ بَيْتِي " فَقَالَ لَهُ حُصَيْنٌ : وَمَنْ أَهْلُ بَيْتِهِ يَا زَيْدُ ؟ أَلَيْسَ نِسَاؤُهُ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ ؟ قَالَ : إِنَّ نِسَاءَهُ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ وَلَكِنَّ أَهْلَ بَيْتِهِ مَنْ حُرِمَ الصَّدَقَةَ بَعْدَهُ . قَالَ : وَمَنْ هُمْ ؟ قَالَ : " هُمْ آلُ عَلِيٍّ وَآلُ عَقِيلٍ وَآلُ جَعْفَرٍ وَآلُ عَبَّاسٍ " قَالَ : أَكُلُّ هَؤُلَاءِ حُرِمَ الصَّدَقَةَ ! قَالَ : نَعَمْ . رواه أحمد برقم 18464 . يعني: "اي مردم آگاه باشيد که من انساني بيش نيستم ، نزديک است فرستاده پروردگارم (ملك الموت) بيايد و من نيز دعوتش را جواب گويم ؛ و من دو چيز سنگين و مهم را ميان شما به جا مي گزارم ، اولينشان کتاب خداي غزّ و جلّ است که در آن نور و هدايت هست پس کتاب خدا را گرفته و بدان دستاويز شويد – مردم را بر کتاب خدا تشويق ترغيب نمود – و گفت : اهل خانواده ام ، در مورد اهل خانواده ام خدا را به يادتان مي آورم ، در مورد خانواده ام خدا را به يادتان مي آورم ، در مورد خانواده ام خدا را به يادتان مي آورم ، سپس حصين گفت: اهل خانواده اش چه کساني هستند اي زيد ؟ آيا همسرانش اهل خانواده اش نيستند ؟ زيد گفت : همسرانش اهل خانواده اش هستند امّا اهل خانواده اش کساني هستند بعد از خودش صدقه بر آنان حرام است . حصين گفت : آنان چه کساني هستند ؟ زيد گفت : آنان آل علي ، و آل عقيل ، و آل جعفر ، و آل عباس هستند . حصين گفت : آيا صدقه بر همه آنها حرام است ؟ گفت : بله . امام احمد در شماره ( 18464 ) اين حدبث را روايت کرده است .

امّا بردگان ، به خاطر حديثي که از مهران غلام پيغمبر- صلي الله عليه و سلم – روايت شده است که پيغمبر فرمودند : " إِنَّا آلُ مُحَمَّدٍ لَا تَحِلُّ لَنَا الصَّدَقَةُ وَمَوْلَى الْقَوْمِ مِنْهُمْ " رواه أحمد برقم 15152 . يعني : صدقه براي ما آل محمد حلال نيست و غلام هر قومي از جمله آن قوم است . روايت امام احمد شماره (15152).

پس آل بيت پيغمبر – صلي الله عليه و سلم – همسران و نواده گان و فرزندان هاشم و عبد المطلب و غلامان آنها هستند، بنابراين بر اساس اين رأى عمر رضي الله عنه جزو اهل بيت نيست.

خداي تعالي از همه داناتر است .

وصلی الله وسلم علی محمد و علی آله و اتباعه الی یوم الدین
سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت
IslamPP.Com