قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

 نهی از طلب کردن از مردگان و استمداد از آنها
 
اگرچه عده‌ای از فقهای متأخر، خواندن آیه[1]{وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ }[2] را جایز دانسته‌اند، اما هیچکدام از آنها نگفته‌اند[3] که جایز است صاحب قبر خوانده شود و [به وسیله نام او به سوی خدا دعا کرد، زیرا][4] از آنان چنین نقل شده است که از فرد میت و غائب هیچ چیزی مانند استغفار، و امثال آن طلب نمی‌شود. آنچه از آنان به ما رسیده است [استغفار و طلب مغفرت از خداوند بوده است نه از پیامبر – صلی الله علیه و آله و سلم -][5] و ایشان در قبر در حیات برزخی به سر می‌برند که شایسته خواندن و دعا کردن نیست. یاران او از ما به این امر عالم‌تر و داناتر بوده‌اند. اما هیچ کدام[6] از آنان به سوی قبر نیامدند تا از او [چیزی] بخواهند یا[7] از او کمک بخواهند. ایشان – علیه الصلاه و السلام[8]- نهی کرده‌اند که قبر او به عید (میعادگاه) تبدیل شود. أبویعلی الموصلی در مسند خود از علی بن حسین – رضی الله عنهما – روایت کرده است که فرمود: حدیثی را برای شما روایت می‌کنم که آن را از پدرم او هم از جدم و او هم از رسول خدا – صلی الله علیه و سلم – شنیده است که ایشان فرمودند: (لاتتخذوا قبری عیداً و لابیوتکم قبوراً [وصلوا علیِّ] فإن تسلیمکم یبلغنی أینما کنتم.): (قبر مرا به عید و خانه‌هایتان را به قبر تبدیل نکنید [و بر من درود بفرستید] که درود شما در هر جا که باشید به من می‌رسد[9].) ابوعبدالله محمد بن عبدالواحد المقدسی این حدیث را در مختارات آورده است[10]. سعید بن منصور در سنن از أبی سعید مولی المهدی روایت می‌کند که پیامبر خدا – صلی الله علیه و سلم – فرمود: (لاتتخذوا بیتی[11] عیداً و لابیوتکم قبوراً و صلوا علیَّ حیث ماکنتم فإن صلاتکم تبلغنی[12])(خانه مرا به عیدگاه و خانه‌هایتان را به قبر تبدیل نکنید، در هر جا که بودید بر من درود بفرستید که درود شما به من می‌رسد.) ابوداوود این حدیث را [به صورت مرفوع][13] از ابوهریره روایت کرده است[14]: همچنین سعید [بن منصور در سنن خود از حدیث ابوسعید مولی المهدی][15] و حدیث حسن بن حسن بن علی [کرم الله وجهیهم][16] آن را روایت کرده است. این دو حدیث با وجود اینکه مرسل هستند[17]. اما حدیث مرفوع أبوهریره آنها را تقویت می‌کند. در صحیحین از حدیث أبوهریره و ابوسعید – رضی الله عنهما – آمده است که پیامبر – صلی الله علیه و سلم – فرمود: (لاتشدّ الرحال إلی مسجد من المساجد إلّا إلی ثلاثه مساجد المسجد الحرام، المسجد الأقصی و مسجدی هذا)[18] و این حدیث به اتفاق اهل علم ثابت و نزد آنان مقبول است. اگرچه حدیث به این معنی است که جز به قصد این سه مسجدی که ذکر شد برای هیچ مسجدی بار سفر را نبندید. که سفر به این مساجد (نیز) [فقط][19] برای خواندن نماز در آنها دعا، قرائت قرآن و اعتکاف که یکی از اعمال نیک است می‌باشد.

زیرنویسها:
[1]- در نسخه محقق چنین آمده است: (و تلاوته الآیه ...) اما در نسخه (ج) (و تلاوه الآیه) آمده است.
[2]- این عبارت قسمتی از آیه 64 سورة نساء می‌باشد: {وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلا لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِيمًا (٦٤)}، (و هیچ پیغمبری را نفرستاده‌ایم مگر بدین منظور که به فرمان خدا از او اطاعت شود [پس اطاعت از او، اطاعت از خدا، و سرکشی از دستور او، سرکشی از دستور خدا بوده است.) و اگر آنان بدان هنگام که [با نفاق و دروغگوئی و زیرپا گذاشتن فرمان خدا] به خود ستم می‌کردند، به نزد تو می‌آمدند و از خدا طلب آمرزش می‌نمودند و پیغمبر هم برای آنان درخواست بخشش می‌کرد، بی‌گمان خدا را پس توبه‌پذیر و مهربان می‌یافتند.
[3]- در نسخه محقق این عبارت چنین آمده است: (کلهم لم یقولوا ...) اما در نسخه (ج) آمده است (... فهم لم یقولوا ...)
[4]- متن عربی عبارت داخل کروشه چنین است: (و لایدعی الله به إذ) اما این عبارت از نسخه (ج) حذف شده است و در نسخه‌های (الف) و (ب) به جای آن، این عبارت آمده است: (ولایدعی الله بل.)
[5]- عبارت داخل کروشه در نسخه (ج) یافت نشد.
[6]- در متن محقق آمده است: (و لم یأت أحدهم) اما در نسخه (ب) چنین آمده است: (... أحدٌ منهم ... .)
[7]- در نسخه محقق لفظ (أو) آمده است. اما در نسخه‌های (الف)، (ب) و (ج) به جای آن لفظ (و) آمده است.
[8]- در نسخه محقق آمده است (و قدثبت النهی منه ...) اما در نسخه (الف) و (ب)؛ به جای منه، عنه آمده است.
[9]- بخاری آن را در تاریخش (2/186)، ابویعلی در مسندش (به شماره 469)، ابن أبی شیبه در المصنّف (4/345)، عبدالرزاق در المصنف (3/577) به شماره 6726 و قاضی جهضمی در (فضل الصلاه علی النبی – صلی الله علیه و سلم) ص 20 آورده است. البانی – رحمه الله - می‌گوید: (شواهد زیادی مبنی بر صحت این حدیث وجود دارد) نگا: تحذیر المساجد: (ص 95.)
[10]- نگا: المختاره (1/154.)
[11]- در نسخه‌های (ب) و (ج) به جای کلمه (بیتی) لفظ (قبری) آمده است.
[12]- در نسخه چاپی کتاب سنن سعید بن منصور این حدیث را نیافتم، ابن ابی شیبه این حدیث را در المصنف (4/345) و عبدالرزاق در المصنف (3/577) شماره (6694) و قاضی جهضمی در فضل الصلاه علی النبی – صلی الله علیه و سلم – شماره (30) تخریج کرده است. این حدیث شاهدی بر حدیث قبلی است، سیوطی در جامع الصغیر (2/97) درباره آن می‌گوید: (این حدیث صحیح است.)
[13]- عبارت (مرفوعاً) در نسخه‌های (الف) و (ج) یافت نشد.
[14]- امام احمد (2/367) و ابوداوود (2042) و بیهقی در کتاب شعب الایمان (شماره 4162) به صورت مرفوع آن را از حدیث ابوهریره روایت کرده‌اند. البانی در (ص 280) احکام الجنائز اسناد آنرا حسن دانسته است.
[15]- عبارت داخل کروشه در نسخه (ج) از قلم افتاده است.
[16]- عبارت داخل کروشه از روی نسخه اصل نوشته شده است، در نسخه‌های (ب) و (ج) – رضی الله عنه – آورده شده است که البته می‌گویم (رضی الله عنهم – گفته شده است که ظاهرتر است.)
[17]- شیخ الإسلام ابن تیمیه می‌گوید: «این دو حدیث مرسل از این دو جهت مختلف بر ثبوت آن حدیث دلالت دارند، به ویژه اینکه کسانی که آن را روایت کرده‌اند بدان استناد نموده‌اند که این امر ثبوت آن را نزد آنها اقتضا می‌کند. نگا: اقتضاء الصراط المستقیم، (ص 435) تحقیق د. ناصر العقل.
[18]- معنی حدیث: (جز برای یکی از این سه مسجد، مسجد الحرام، مسجد الأقصی، مسجد من، به قصد هیچ مسجدی بار سفر بسته نمی‌شود) صحیح بخاری به شمار 1115، صحیح مسلم 2475، همچنین مسلم در حدیث شماره 2383 از حدیث أبی سعید آن را با لفظ (لاتشدوا ...) تخریج کرده‌اند.
[19]- در نسخه محقق این جمله چنین آمده است: (فالسفر إلی هذه المساجد الثلاثه [إنما هو] للصلاه فیها و ...) که عبارت داخل کروشه از نسخه (الف) به متن اصلی افزوده شده است.

از کتاب:
الوهیت در پرتو  قرآن و سنت، تألیف: امام عبد العزیز بن محمد بن سعود رحمه الله (متوفی 1218 هـ)، تحقیق: عبدالله بن زید بن مسلم ال مسلم
 
مصدر:
دائرة المعارف شبکه اسلامی
IslamWebPedia.Com