|
|
|
|
قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل». |
|
|
|
تاريخ>تاریخ ایران>زندیه
شماره مقاله : 7992 تعداد مشاهده : 318 تاریخ افزودن مقاله : 23/8/1389
|
|
نگاهي به تاريخ ايران بعد از اسلام: زندیه
مؤلف: فريدون اسلام‌نيا
زنديه (1163-1209 ه. ق )
طايفه زند از طوايف لر هستند که پيش از ظهور کريم‌خان چندان اسم و رسمي در تاريخ نداشته‌اند. ايل زند که اکنون در کنار سيروان و در شمال کروي عراق سکونت دارند اهل سنت و قبيلة کريم‌خان زند مي‌باشند. طايفة زند در منطقة خانقين به داخل عشاير باجلان رفته، بعضي از اين طايفه نيز در دور و بر کرمانشاه به سر مي‌برند. سه ايل زنگنه و زند و وند با هم حکومت زند را تشکيل دادند. در آشوب و پراکندگي پس از مرگ نادر، طوايف زنديه و قاجاريه دو نيروي عمده‌اي بودند که بر سر حکومت ايران به رقابت برخاستند. محمد حسن‌خان قاجار رئيس ايل قاجار در استرآباد (در حوالی گرگان) دعوي سلطنت داشت و کريم‌خان زند در نواحي مرکزي ايران نفوذ داشت. کريم‌خان زند به تدريج تمام مدعيان سلطنت را از ميان برداشت و بخصوص پس از شکست و قتل محمد حسن‌خان قاجار حکومت وي تثبيت شد. (1171 ه. ق) کريم‌خان پس از نه سال جنگ داخلي توانست حکومت باثباتي در قسمت اعظم ايران ايجاد کند وي در مجموع سي سال حاکم ايران بود که بيست سال آخر حکومتش تقريباً در آرامش گذشت. کريم‌خان داراي کارنامه‌اي ويژه است که اين امر او را در ميان شاهان ايران بعد از دوران تيموري به يک ويژگي خاصي بدل ساخته است. از يک طرف نگاه اين مرد بي‌سواد لر و حمايت او از تمام قشرهاي جامعه، داراي هر مذهب و هر مليت پشتيباني عميق مردم را به سوي او متوجه ساخته بود. از کشتارهاي روزانه و وحشيگرانه که جز خصلت ذاتي حکومت‌هاي صفويه و افشاريه بود، در حکومت زند تنها چند مورد خاص مانند کشتار ليراوي‌هاي لرستان و قتل‌عام افغان‌ها را مي‌توان مشاهده کرد. ايجاد امنيت بهترين ثمره‌اي بود که استقرار سلطة کريم‌خان به ارمغان آورد. کنترل قيمت‌ها و نظارت دقيق قيمت‌ها، از شاهکارهاي سياست اقتصادي کريم‌خان بود. سياست فرهنگي و اجتماعي کريم‌خان که بر شادي و عيش مردم نظر داشت، نوعي رونق در ادبيات را هم در پي داشت، که به بازگشت ادبيات در ايران کمک فراواني نمود. لازم به ذکر است که سياست ضد ادبيات و ضد علمي صفويه موجب نابودي علم و ادب در ايران شده بود. تشکيل شورا از خانان و سران قبايل مختلف که به دستور کريم‌خان در شيراز به اقامت اجباري دچار شده بودند و به کار بستن توصيه‌هاي حکيمانه آنها باعث اتخاذ سياست خارجي موفقي توسط خان زند شد. وي نخستين پادشاه ايراني بود که به خطر استعماري پي برد و مسئولان حکومتي را با زباني ساده نسبت به دسايس و ترفندهاي آن هشدار داد. از انگليس‌ها وحشت و نفرت داشت و اهداف آنها را در هند و ايران مي‌شناخت و روي خوش به آنها نشان نمي‌داد.
اشتباهات کريم‌خان
به نوشته رستم التواريخ کريم‌خان زند سران ايل‌ها را در شيراز جاي داده بود و از ترس اينکه مبادا آنها در غياب او به فکر شورش بيافتند، فاحشه خانه‌اي با 5- 6 هزار فاحشه با خمرخانه‌هاي بزرگ در شيراز ساخت و همة اهل علم را وادار کرد که به آن مجلس‌ها بروند و بدين ترتيب شيراز را با مهمانانش آنچنان مشغول کرد که هيچ وقت به فکر توطئه بر عليه او نيافتند. در مسافرت و لشکرکشي‌هاي خود دسته‌هاي فاحشه را نيز مي‌برد تا لشکريان او که قادر به جلوگيري از تجاوز آنها به ناموس مردم نبود را بدان وسيله از تعرض به ناموس مردم برحذر دارد. نصيرخان حاکم لارستان با چهل تا پنجاه هزار تفنگ‌چي تربيت شده بعد از آنکه بارها لشکريان کريم‌خان را تار و مار مي‌کند. کريم‌خان با کمک حيله و تزوير و وعده او را راضي به مصالحه مي‌کند. اما با نامردي تمام آن فرمانده بزرگ که در زور بازو و نيرومندي و دليري و تيراندازي فرد کامل عديم النظير بود، را به شهادت مي‌رساند و خانواده‌اش را به اسارت مي‌گيرد. اين گونه اعمال تا حدي کارنامة کريم‌خان را لکه‌دار نموده است. اما به هر حال بايد او را در مجموع پادشاه خوبي به حساب آورد. بعد از مرگ کريم‌خان که هيچگاه خود را پادشاه نخواند بلکه ترجيح مي‌داد که او وکيل الرعايا بخوانند. فرمانروايي در سلسلة زنديه به علت قدرت متمرکز کريم‌خان، بين ميراث‌خواران او به سرعت دست به دست شد. نفوذ جانشينان وکيل غالباً از اصفهان و شيراز فراتر نمي‌رفت. جانشينان کريم‌خان مردان دلير و جنگاور، اما بي‌تدبير و غالباً ستمگر بودند. شيوة کدخدايي در ميان قبايل لر، که کريم‌خان با پشتوانة آن حکومت را در دست گرفت، در عهد جانشينان او ديگر کارآرايي نداشت. آنها نتوانستند وحدتي را که بقايشان را تضمين مي‌کرد در ميان خويش بوجود آورند. اين امر باعث شده بود که مردان باتجربه و کارکشته‌اي چون صادق‌خان (برادر کريم‌خان)، حتي قادر به حفظ موقعيت خود نباشند، چه رسد به پاسداري از حکومت و پادشاهي.
اسامي پادشاهان زند و مدت هر يک
کريم‌خان
1163-1193 ه. ق
ابوالفتح‌خان بن کريم‌خان
1193 ه. ق
علي‌مرادخان (بار اول)
1193 ه. ق
محمدعلي خان برادر کريم‌خان
1193 ه. ق
صادق‌خان برادر کريم‌خان
1193-1196 ه. ق
علي‌مرادخان (بار دوم)
1196-1199 ه. ق
جعفرخان بن صادق‌خان
1199-1202 ه. ق
صيد مرادخان
1202-1203 ه. ق
لطفعلي‌خان بن جعفرخان
1203-1209 ه. ق
به نقل از: نگاهي به تاريخ ايران بعد از اسلام، مؤلف: فريدون اسلام‌نيا، ناشر: مؤسسه انتشاراتي حسيني اصل
|
بازگشت به ابتدای
صفحه
بازگشت به نتایج قبل
چاپ
این مقاله
ارسال مقاله به دوستان |
|
|
 |
|
|
|
