قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

صید=‌شکار 
صید عبارت است از شکار کردن حیوان حلال‌گوشت‌،‌که طبیعتاً وحشی است و برآن قدرت و دست‌یابی نیست‌.
حکم صید آنست‌که خداوند آن را مباح کرده است‌: " وإذا حللتم فاصطادوا ... مائده ٢ [هرگاه ازاحرام بیرون آمدید صیدکردن برای شما مانعی ندارد]"‌. همه انواع صید مباح است‌، بجز صید سرزمین حرم‌که از سرزمین حرم در باب حج از آن سخن رفت‌. وصید دریائی در هر حالی جائزاست وهمچنین صید خشکی مگر در حال احرام خداوند می‌فرماید:" أحل لکم صید البحر وطعامه متاعا لکم وللسیارة وحرم صید البر ما دمتم حرما  مائده ٩٦ [صید و خوراک دریا برای شما حلال گردید تا شما و مسافران ازآن بهرمند شوید ولی تا وقتی ‌که محر‌م هستید و در احرام می‌باشید شکار حیوانات خشکی بر شما حرام است‌]"‌.
 
شکار حرام 
 شکاری‌که مباح است‌، شکاری است‌که مقصود از آن ذبح و سر بریدن حیوان شکاری باشد، چنانچه مقصود از آن شکار، ذبح و سر بریدن نباشد، حرام است‌. 
 
موضوع تباه ساختن و تلف نمودن حیوان بدون منفعت 
پیامبر صلی الله علیه و سلم  از کشتن حیوان حلال گوشت‌، جز برای خوردنش نهی کرده است‌. نسائی و ابن حبان روایت کرده‌اندکه پیامبر صلی الله علیه و سلم  گفت‌:" من قتل عصفورا عبثا عج إلى الله یوم القیامة یقول: یا رب، إن فلانا قتلنی عبثا ولم یقتلنی منفعة   [هر کس‌گنجشکی را به عبث و بیهوده بکشد روز قیامت آن‌گنجشک زبان به شکایت می‌گشاید ومی‌گوید: خداوندا فلانکس مرا بیهوده‌ کشت‌، نه برای منفعتی‌]"‌. و مسلم ازابن عباس روایت کرده است‌که پیامبر صلی الله علیه و سلم  گفت‌:" لا تتخذوا شیئا فیه الروح غرضا   [چیزی‌که جان دارد بیهوده و برای سرگرمی آماج و هدف تیر قرار ندهید]"‌. پیامبر صلی الله علیه و سلم  گروهی را دید که پرنده‌ای را آماج و هدف ضربات خود قرار داده بودند فرمود:" لعن الله من فعل هذا  [خدا لعنت و نفرین ‌کنادکسی‌که چنین‌کند]‌".
 
شرایط شکارچی 
برای شکارچی‌ای که خوردن‌گوشت شکارش حلال است‌، همان شرایطی در نظر گرفته شده است‌که در ذبح‌کننده شرط است پس باید مسلمان یاکتابی باشد بنابراین شکار یهودی و نصرانی حکم ذبیحه آنها را دارد همانگونه‌که در فصل ذبح شرعی توضیح داده شد همین مطالب برای شکار نیز صدق‌کند.
 
صید و شکار با اسلحه برنده و به وسیله حیوان 
گاهی شکار به وسیله اسلحه برنده و زخم رسان صورت می‌گیرد مانند نیزه و شمشیر و تیر و امثال آنها.
خداوند می‌فرماید:" یا ایها الذین آمنوا لیبلونکم الله بشئ من الصید تناله ایدیکم ورماحکم مائده ٩٤ [‌ای مومنان خداوند شما را به تحریم نوعی از صید و شکار می‌آزمایدکه با دستها و نیزه‌های خود بدان دست می‌یابید]"‌.
وگاهی شکار توسط حیوان صورت می‌گیردکه خداوند می‌فرماید:" یسألونک ماذا أحل لهم قل أحل لکم الطیبات وما علمتم من الجوارح مکلبین تعلمونهن مما علمکم الله فکلوا مما أمسکن علیکم واذکروا اسم الله واتقوا الله إن الله سریع الحساب [‌از تو می‌پرسندکه خوردن چه چیزهائی برای آنها حلال شده است‌؟ بگو همه‌گوشتهای مطبوع و پاکیزه برای شما حلال‌گردیده است و نیز خوردن شکارشده سگهائی‌که شما صید و شکار را به آنها آموخته‌اید سگهائی‌که آنها را ازآنچه خدا به شما آموخته است تعلیم داده باشید. پس ازآنچه‌که برای شما می‌گیرند بخورید و برآن نام خدا را یادکنید یعنی وقتی ‌که سگ را رها می‌کنید نام خدا را یادکنید یا وقتی ‌که آن را دریافتید و ذبح ‌کردید نام خدا را یادکنید. و تقوای الهی را بکار برید که خداوند درحسابرسی سریع است‌]". 
از ابوثعلبه خشنی روایت شده است ‌که ‌گفت‌:‌گفتم ای رسول الله من در سرزمینی هستم‌که حیوان شکاری دارد و من با تیر و کمانم و با سگ تعلیم دیده‌ام و سگ تعلیم ندیده‌ام شکار می‌کنم خوردن گوشت کدامیک برایم حلال است‌؟ پیامبر صلی الله علیه و سلم  گفت‌:" ما صدت بقوسک فذکرت اسم الله علیه فکل وما صدت بکلبک غیر المعلم فأدرکت ذکاته فکل   [گو‌شت حیوانی را که با تیر و کمان شکارمی‌کنی و بهنگام انداختن تیرنام خدا را یادکردی بخور و گوشت حیوانی راکه با سگ تعلیم ندیده شکار می‌کنی و آن را دریافتی و ذبح‌کردی بخور]‌". بخاری و مسلم آن را روایت کرده‌اند.                                  
 
 شرایط شکاربا اسلحه  
درشکار با اسلحه شراط زیر لازم است‌:
1- اسلحه باید بدن حیوان شکاری را سوراخ ‌کند و از آن نفوذکند. در حدیث عدی بن حاتم آمده است‌که‌گفت‌: ای رسول الله ما قومی هستیم‌که با تیر شکار می‌کنیم چه چیزی برایمان حلال است‌؟‌گفت‌:" یحل لکم کل ما ذکیتم وما ذکرتم اسم الله علیه فخزقتم فکلوا  [هرحیوانی راکه سر بریدید و هر حیوانی راکه با تیرزدید و بهنگام انداختن تیر نام خدا را یاد کردید و آن را مجروح ساختید ازآن بخوریدکه برایتان حلال است‌]‌".                            
شوکانی‌گفته است از این روایت برمی‌ایدکه معتبر مجروح ساختن و سوراخ کردن بدن شکار است اگر چه ‌کشتن به وسیله چیزی سنگین هم باشد. پس شکار و صید به وسیله تفنگهای شکاری باروتی و گلوله‌ای سربی حلال است‌، چون‌گلوله سربی بیشتر از اسلحه‌های دیگر ایجاد جراحت و سوراخ‌می‌کند، پس حکم اسلحه‌های دیگر را دارد و هرگاه شکارچی بهنگام انداختن‌گلوله نام خدا را یادکند و حیوان را زنده درنیابدکه ذبح‌ کند گوشتش حلال است‌.
و اما نهی که درباره خوردن از گوشت شکاری با “‌بند قیته‌” آمده است‌که سر بریده نشده باشد و آن را ازقبیل موقوذه حیوانی‌که با زجر و ضربه سنگ‌ کشته شده باشد بحساب آورده‌اند مقصود از آن تفنگهای باروتی وگلوله سربی نیست بلکه مقصود “‌بند قیه‌ای‌“ بوده است ‌که‌گلوله‌های آن را ازگل می‌ساختند سپس خشک می‌شد وآن را بطرف حیوان شکاری می‌انداختند این نوع با تفنگ باروتی وگلوله سربی فرق دارد. همانگونه ‌که اسلام از خوردن‌گوشت شکار باگلوله ‌گلی نهی‌کرده است‌، از خوردن‌گوشت شکار با سنگ و امثال آن نیز نهی‌کرده است‌. پیامبر صلی الله علیه و سلم  در علت این‌کار فرموده است‌:" إنها لاتصید صیدا ولا تنکأ عدوا، لکنها تکسر السن وتفقأ العین [چنین تفنگی‌که‌گلوله‌گلی دارد حیوان را شکار نمی‌کند و دشمن را مجروح نمی‌سازد و نمی‌کشد بلکه دندان می‌شکند یا چشم راکور می‌سازد]"‌. و گوشت حیوانی‌که با چیزسنگی یا ضربه عصا و امثال آن‌کشته شود نیزحرام است‌، مگر اینکه آن را زنده دریابند و سرببرند. در حدیث عدی بن حاتم آمده است از پیامبر صلی الله علیه و سلم  سوال‌کردم وگفتم من با تیری شکارمی‌کنم‌که نه پیکان دارد و نه نوک تیز، 
پیامبر صلی الله علیه و سلم  گفت‌:" إذا رمیت بالمعارض فخزق فکل.وإن أصابه بعرضه فلا تأکل  [‌هرگاه با چنین تیری "‌معراض‌“ سوی شکار انداختی اگر آن را مجروح‌کرده بود و خون جاری شده بود، از آن بخور و اگر در جهت عرض و پهنایی بدان اصابت‌کرده و آن را مجروح نساخته بود و مرده بود، ازآن مخور]"‌.
٢-‌باید شکارچی بهنگام انداختن تیر بطرف شکار نام خدا را یادکند و پیشوایان فقهی در این باره اختلاف ندارند چون یاد کردن نام خدا در هنگام شکار عملی است شرعی و مشروع‌، بخاطر همان حدیث‌که قبلا از ابوثعلبه نقل شد و احادیث دیگری نیز در این باره آمده است‌.             
بلکه اختلافشان در حکم این تسمیه است‌که ابوثور و شعبی و داود ظاهری و جماعتی ازاهل حدیث بهرحال تسمیه و بردن نام خدا را شرط مباح بودن خوردن گوشت شکارمی‌دانند ومی‌گویند اگرنام خدا را نبرد عمداً یا سهواً حلال نیست ... و این ظاهرترین روایت از احمد است‌. ابوحنیفه‌گوید در حالیکه بیاد داشته باشد، شرط است و اگر آن را فراموش‌کرده بود، شکارحلال است و اگر بعمد آن را ترک کند حرام است‌. و مشهور قول مالک نیز چنین است‌.
امام شافعی و جماعتی از مالکیه‌گفته‌اند ذکرنام خدا سنت است اگرآن را ترک کند،‌.حتی اگربعمد هم باشد شکارحرام نیست وخوردن‌گوشتش حلال است وامر به تسمیه‌“ را بر ندب و استحباب حمل‌کرده‌اند.
 
شرایط صید با حیوانات شکاری 
شکار با جوارح و پرندگان و حیوانات شکاری مانند باز و شاهین و پلنگ و سگ شکاری و امثال آنهاکه تعلیم‌ می‌گیرند برابر شرایط زیر جایز است‌:
1-‌حیوان شکاررا آموخته باشد و نشانه تعلیم آن اینست ‌که قبول امرو نهی‌کند هرگاه ‌گفتند برو برود و هرگاه‌ گفتند بایست‌، بایستد و مطیع امر و نهی صاحبش باشد . 
 ٢- حیوان شکاری شکار را برای صاحبش نگه دارد و ازآن نخورد پس اگر از آن بخورد آن را برای خود نگه داشته است‌، نه برای صاحبش‌، آنوقت شکارش اگر مرده باشد گوشتش حلال نیست‌، در حدیث عدی بن حاتم آمده است‌که پیامبر صلی الله علیه و سلم  به وی‌گفت‌:" إذا أرسلت کلابک المعلمة وذکرت اسم الله علیها فکل مما أمسکن علیک، وإن أکل الکلب فلا تأکل، فإنی أخاف أن یکون مما أمسک على نفسه  [‌هرگاه سگان شکاری تعلیم دیده‌ات را رها ساختی و نام خدا را یادکردی ازآنچه برای شما نگاه داشته‌اند ومرده بود بخورید واگرسگ ازگوشت شکارخورد و مرده بود ازآن نخور، چون در این صورت خوف آن دارم‌که برای خود نگه داشته باشد نه برای تو]"‌.
٣-‌باید شکارچی وقتی حیوان شکاری خود را رها می‌کند نام خدا را یادکند قبلا از تسمیه و نام خداگفتن سخن‌گفتیم و اما قصد و اراده رهاکردن وگسیل داشتن حیوان شکاری بدنبال شکار یکی از شرایط شکار است پس اگر حیوان خود بدون قصد و تشویق شکارچی روان شد، و شکارکرد و شکار در زیر دست آن مرد بقول شافعی و ابوثور و اصحاب رای خوردن ‌گوشتش حلال نیست چون برای خود شکار کرده و نگه داشته است بدون اینکه شکارچی آن را رهاکرده باشد و شکارچی در این بین نقشی ندارد تا شکار به وی نسبت داده شود، چون مشمول این حدیث نمی‌شود که‌:" إذا أرسلت کلابک المعلمة...إلخ ‌که قبلا از آن سخن‌گفتیم چون از مفهوم  حدیث مذکور برمی‌ایدکه اگر حیوان شکاری از جانب شکارچی‌ گسیل نشود این حکم را ندارد. عطاء و اوزاعی‌گفته‌اند اگر حیوان شکاری تعلیم دیده باشد و برای شکار بیرون رود و شکار زیر دست آن بمیرد و از آن نخورده باشد حلال است‌. 
 
شرکت دو حیوان شکاری در شکار 
هرگاه دو حیوان شکاری در صید شکار شرکت‌ کنند، حلال است مشروط بر آنکه هر دو از طرف صاحبشان برای شکار گسیل شده باشند. لیکن اگر یکی را صاحبش‌گسیل داشته باشد و دیگری خود رفته باشد درآنصورت‌گوشت شکار که زیر دست آنها مرده است حلال نیست چون پیامبر صلی الله علیه و سلم ‌گفت‌:" فإنما سمیت على کلبک ولم تسم على غیره  [تو تنها برسگ خودت نام خدا برده‌ای نه برغیر آن‌]"‌. (‌و می‌گفت‌: چون تو تنها بر شکار سگ خود بسم‌الله ‌گفته‌ای نه بر شکار غیرآن‌)‌.
 
شکار با سگ ‌یهودی و نصرانی 
شکار با سگ تعلیم دیده و باز و شاهین یهودی و نصرانی نیز جایز است‌. اگر شکارچی مسلمان باشد یعنی اگر حیوان شکار، زیر دست حیوان شکاری مرد ذبیحه محسوب می‌شود، همانگونه ‌که ذبیحه‌شان نیز حلال است‌.
 
دریافتن صید در حال زنده بودن 
هرگاه شکارچی صید را زنده و نیمه جان یافت‌، در حالیکه‌گلویش و مری آن قطع شده و احشاء و امعاء‌ش دریده شده و بیرون افتاده بود، بدون اینکه نیازی به ذبح باشد حلال است‌.
ولی اگر در آن زندگی‌کامل باقی باشد، واجب است‌که آن را ذبح‌کند و بدون ذبح‌ گوشتش حلال نیست .
 
پیدا کردن صید مرده بعد از اصابت تیر 
هرگاه شکارچی تیری به صید انداخت و بدان اصابت‌کرد، سپس از او ناپدید شد، سپس آن را درباره پیداکرد و مرده بود، به سه شرط‌گوشت آن حلال است‌: 
1-‌بعد از اصابت‌گلوله و تیر با افتادن از کوه و یا افتادن درآب نمرده باشد چون دراین صورت احتمال داردکه بوسیله سقوط از کوه یا غرق‌ شدن درآب مرده باشد نه بوسیله اصابت تیر یاگلوله‌. بخاری و مسلم از عدی بن حاتم روایت‌ کرده‌اندکه گفت‌: پیامبر صلی الله علیه و سلم  گفت‌:" إذا رمیت بسهمک فاذکر الله، فإن وجدته قد قتل فکل إلا أن تجده قد وقع فی ماء، فإنک لا تدری الماء قتله أو سهمک  [هرگاه تیربسوی شکارانداختی نام خدا را یادکن دراین صورت اگر شکار را مرده یافتی‌گوشت آن را بخور مگر اینکه آن را افتاده در آب بیابی در این صورت حلال نیست چون تو نمی‌دانی‌که وسیله غرق شدن درآب مرده است یا به وسیله تیرشما]"‌.
٢-‌شکارچی یقین داشته باشدکه شکار با تیر او مرده است و اثری و نشانه‌ای از تیر دیگری یا حیوان دیگر، برآن پیدا نباشد، چون عدی بن حاتم‌گفت‌:‌گفتم ای رسول الله‌ گاهی تیری بسوی شکار می‌اندازم و فردایش آن را با تیر خود می‌یابم‌؟ پیامبر صلی الله علیه و سلم  گفت‌:" إذا علمت أن سهمک قتله ولم تر فیه أثر سبع فکل  [هرگاه دانستی‌که وسیله تیر تو مرده است و نشانه حیوان درنده‌ای درآن مشاهده نکردی آن را بخور حلال است‌]"‌. و در روایتی از بخاری آمده است‌: “‌ما تیر بسوی شکار می‌اندازیم دو روز یا سه روز دنبال اثر آن می‌گردیم سپس آن را مرده می‌یابیم درحالیکه تیردرتن آن است‌؟‌”
پیامبر صلی الله علیه و سلم  گفت‌: ’‌’ یأکل إن شاء  [و اگر بخواهد می‌تواند ازآن بخورد]"‌.
٣- نباید شکار مرده شده‌، فاسد شده و بوی گندیده گرفته باشد، چون در آن صورت از آلودگیهائی است‌،‌که زیانبار و مورد نفرت طبع است‌.
ابوثعلبه خُشنی ‌گفت ‌که پیامبر صلی الله علیه و سلم  گفت‌:" إذا رمیت بسهمک فغاب ثلاثة ایام وأدرکته فکله ما لم ینتن  [هرگاه تیری انداختی و شکار سه روز از توناپدید شد سپس آن را یافتی‌که مرده بود اگر نگندیده بود ازآن بخور]"‌. مسلم آن را نقل‌کرده است‌.

به نقل از:
فقه السنه ، تأليف سيد سابق، مترجم محمود ابراهيمي، تهران، ناشر مردم‌سالاري، دوم 1387.