قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

کلمه “‌‌فَیئی‌” از “‌فاء یفیی‌ء‌” بمعنی رجع و برگشت‌ گرفته شده است و شرعاً مالی است‌كه مسلمین آن را بدون جنگ از دشمنان خویش بگیرند و آنست‌كه خداوند در سوره حشر بدان اشاره فرموده است‌:" وما أفاء الله على رسوله منهم فما أوجفتم  علیه من خیل ولا ركاب ولكن الله یسلط رسله على من یشاء والله على على شئ قدیر - ما أفاء الله على رسوله من أهل القرى فلله وللرسول ولذی القربى والیتامى والمساكین وابن السبیل كی لا یكون دولة بین الاغنیاء منكم وما آتاكم الرسول فخذوه وما نهاكم عنه فانتهوا واتقوا الله إن الله شدید العقاب - للفقراء المهاجرین الذین أخرجوا من دیارهم وأموالهم یبتغون فضلا من الله ورضوانا وینصرون الله ورسوله أولئك هم الصادقون - والذین تبوءوا الدار والایمان من قبلهم یحبون من هاجر إلیهم ولا یجدون فی صدورهم حاجة مما أوتوا ویؤثرون على أنفسهم
ولو كان بهم خصاصة ومن یوق شح نفسه فأولئك هم المفلحون - والذین جاءوا من بعدهم یقولون ربنا اغفر لنا ولاخواننا الذین سبقونا بالایمان ولا تجعل فی قلوبنا غلا للذین آمنوا ربنا إنك رءوف رحیم حشر 10-6 [‌آنچه راكه خداوند به رسولش از آنها (‌از یهود) باز گردانده است چیزی است كه شما برای بدست آوردن آن زحمتی نكشیده‌اید نه اسبی تاختید و نه شتری یعنی بدون جنگ بدست آمده است (‌و این طور نیست‌كه پیروزیها همیشه نتیجه جنگهای شما باشد) 
ولی خداوند رسولان خود را برهركس بخواهد مسلط می‌سازد و خداوند برهمه چیز و همه‌كس توانا است‌. آنچه راكه خداوند از اهالی این آبادیها به رسولش باز گردانده است و بدون جنگ نصیب او كرده است آن مال از آن خدا و رسول او و خویشاوندان او و یتیمان و مستمندان و در راه ماندگان است و این بخاطر آنست‌كه این اموال عظیم‌، دست بدست میان ثروتمندان شما نگردد]"‌.
آنچه را رسول خدا برای شما آورده است و احكامی‌كه بشما می‌گوید، آن را بگیرید و قبول و اجراكنید وآنچه راكه ازآن نهی‌كرده است و شما را ازآن منع نماید‌، ‌از آن خودداری نمائید و از مخالفت با خدا بپرهیزید و تقوای الهی پیشه كنید،‌كه خداوند شدید العقاب است و مجازات او سخت است‌. 
این اموال ‌فیئی برای مهاجرانی است كه از خانه وكاشانه و اموال خود رانده شده‌اند. آنان فضل الهی و رضای او را می‌طلبند و خدا و رسول او را، كاری می‌كنند براستی‌ آنان ‌راستگویانند.   
 و یكی دیگر از مصارف آن‌كسانی هستند كه در دارالهجره (‌مدینه رسول‌) و در خانه ایمان قبل از مهاجران‌، سكونت‌ گزیده‌اند. آنان‌كسانی راكه به سویشان هجرت كنند دوست می‌دارند و در دل خود نیازی بدانچه به مهاجران داده شده است  احساس نمی‌كنند و آنان را بر خود مقدم می‌دارند و ترجیح می‌دهند، هرچند شدیدا فقیر هم باشند،‌كسانی‌كه خداوند آنها را از بخل و حرص نفس خویش بازداشته است رستگارند.
وكسانی‌كه بعد از آنها آمدند و می‌گویند: پروردگارا ما و برادرانمان راكه در ایمان بر ما پیشی‌گرفتند بیامرز و در دلهایمان حسد وكینه‌ای نسبت به مومنان قرار مده‌؛ پروردگارا تو مهربان و رحیمی‌.
خداوند در این ایات از مهاجرینی كه بمدینه مهاجرت كرده‌اند و پیش از فتح مكه اسلام آورده‌اند و از انصار كه اهل مدینه هستند و مهاجرین را پناه و ماوی دادند و كسانی‌كه بعد از این دوگروه پدید می‌ایند، تا روز قیامت‌نام برده است‌.

تقسیم اموال فیئی 
قرطبی ازقول مالك می‌گوید تقسیم اموال فیئی موكول به نظر و اجتهاد امام دارد كه هر اندازه خودش بخواهد و لازم بداند برمی‌دارد و ازآن با اجتهاد خویش بخویشاوندان می‌دهد و باقیمانده را در راه مصالح مسلمین بمصرف می‌رساند و خلفاء راشدین بر این قول بوده و بدان عمل‌كرده‌اند و سخن پیامبر صلی الله علیه و سلم  نیز برآن دلالت می‌كند: " ما لی مما افاء الله علیكم إلا الخمس، والخمس مردود علیكم  [از آنچه خداوند نصیب شماكرده است چیزی ازآن ما نیست جزخمس آن و آن خمس نیز مآلا بشما برمی‌گردد]"‌. براستی او آن را به خمسها و ثلثها تقسیم نكرده است و كسانی‌كه درایه ذكرشده بعنوان تنبیه و آگاهی برآنها ذكرشده‌اند، چون این‌ گروه‌ها مهم‌ترین ‌كسانی هستند كه فیئی بدانان داده می‌شود و بعنوان حصرنیست‌.
زجاج در تایید مالك و استدلال بنفع او می‌گوید. خداوندگفت‌: " یسألونك ماذا ینفقون قل ما أنفقتم من خیر فللوالدین والاقربین والتیامى والمساكین وابن السبیل  [‌از تو می‌پرسند چه چیزی را انفاق می‌كنند؟ بگو آنچه از خیر و مال خود انفاق می‌كنید و می‌بخشید برای پدر و مادر و خویشاوندان و یتیمان و مستمندان و در راه ماندگان است ]‌"‌.
 و باجماع هركس می‌تواند بغیر از اینها نیز انفاق ‌كند و احسان و صدقه خویش را بغیراین اصناف هم بدهد اگر مصلحت بداند. نسائی از قول عطاء می‌گوید: “‌خمس خدا و خمس رسول یكی است پیامبر صلی الله علیه و سلم  از آن برای خود برمی‌داشت و از آن می‌بخشید و هركجا می‌خواست می‌نهاد و بهركس می‌خواست می‌داد و هركاری می‌خواست با آن می‌كرد"‌. 
دركتاب حجه الله البالغه آمده است‌: سنن دركیفیت تقسیم "‌فیئی"‌، با هم اختلاف دارند هرگاه "‌فیی‌ء" را پیش پیامبر صلی الله علیه و سلم  می‌آوردند همانروز آن را تقسیم می‌كرد به متاهل دو سهم و به مجرد یك سهم می‌داد. و ابوبكر آن را به بنده و آزاد می‌داد و میزان نیاز و كفایت را در نظر می‌گرفت‌.
و عمر خطاب در دیوان خویش سوابق و نیازهای اشخاص را مورد توجه قرار می‌داد. هركس را با توجه به شخص او و سابقه‌اش یا با توجه بشخص او و كارهایی كه انجام داده و یا با توجه بخودش و عیال و اهلش و یا با توجه باو و نیازش مورد عطا و بخشش قرارمی‌داد. ماحصل این اختلاف اینست این ‌كار را با اجتهاد خویش انجام می‌دادند و هركس مصالح زمان خویش را در نظر می‌گرفت‌. 



به نقل از:
فقه السنه ، تأليف سيد سابق، مترجم محمود ابراهيمي، تهران، ناشر مردم‌سالاري، دوم 1387.