قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

نهج­البلاغه

كتابي بدون اسناد است تاليف و تصحيح آن توسط شريف رضي متوفي 406 هـ. يا برادرش شريف مرتضي متوفي 436 هـ صورت گرفته باشد يا نه، در هر دو صورت نقل آن به علي متصل نيست، چون تاليف و جمع آن در قرن چهارهم بوده همانگونه كه عبدالله بن مبارك و ابن سیرین و ديگران گفته­اند «اگر اسناد وجود نداشته باشد هر كس هر چه بخواهد مي­گويد.»
اين بر نهج­البلاغه هم صدق مي­كند.
حاكم از عبدالله بن مبارك روايت مي­كند «نسبت دادن اسناد: امریست دینی. چون اگر اسناد نباشد هر كس هر چه بخواهد مي­گويد.»
و بعد از آن شيعي غير رافضي مي­گويد : « اگر اسناد و خواستن اسناد توسط اهل حديث و مواظبت بر حفظ اسناد نمي­بود كاخ اسلام از بين مي­رفت، اهل الحاد و بدعت با جعل حديث و قلب اسناد قدرت پیدا می کردند، چون اخبار بدون سند عقيم هستند».
روايت شده ابن ابي فرده نزد زهري حديثي را بدون اسناد ذكر مي­كند :  زهري مي­گويد:« خدا تو را بكشد اي ابن ابي فرده  چه چيزي تو را علیه خدا جرئت بخشیده! حديث را بدونه اسناد روایت می کنید ؟ براي ما بدون بند و افسار حديث مي­خوانيد » علوم الحديث ص 60.
پس كتاب نهج­البلاغه بدون بند و افسار است، از نظر علمي ارزشي ندارد در پرتو روش علمي براي هيچ يك از فروع داراي اعتبار نيست چه رسد به اصول دين.
اگر ثابت شد كه شريف رضي كتابي دارد ـ همانطور كه ثابت مي­شود ـ از شرح حال او مشخص مي­گردد که به روايات او استدلال نمي­شود، يعني نهج­البلاغه اگر از راه شريف رضي به علي متصل باشد استدلال به روايات آن درست نيست، چه رسد که همه آن بدون اسناد باشد.
در سال 1406 هجري (1986م) : چاپ جديدي از نهج­البلاغه منتشر شد که در آن چنين آمده بود که « نسخه جديد تحقيق شده و قابل اعتماد است، شامل مطالبي است، كه اثبات مي­كند، نهج­البلاغه اثر علي است و از خطبه و نامه­ها و احكام او گرفته شده است» تحقيق مال صبري ابراهيم است و علامه عبدالسلام محمد هارون بر آن مقدمه نگاشته است.
به اين نسخه نگاه كنيم تا ببينيم استاد در مقدمه چه گفته است و نتيجه تحقيق او را ببينيم استاد در مقدمه مي­گويد: « مسئله­اي است همراه كتاب، يا كتابي است همراه مسئله، كتاب ما نهج­البلاغه در راس امهات كتابهاي ادبي عرب قرار گرفته است، مدام مكتب ادبي از فرهنگ عربي  كه از نهج­البلاغه برداشت شده استقبال مي­كند. ما در گذشته ی نزديك دو گمان اساسي داشتيم : اول؛ چه كسي نویسنده كتاب است؟ آيا شريف رضي است يا برادرش مرتضي؟
دوم اينكه اين ثروت فراوان از خطبه­ها و نامه­ها و حكمت­ها تا چه  اندازه صحت دارند، به عبارت دقيق­تر اعتبار اين كميت فراوان و نسبتش به علي تا چه اندازه است؟ چه كسي در اين مورد قضاوت مي­كند؟
بسياري از عالمان قرن ششم هجري گمان كرده­اند  اين نصوصي که به خليفه چهارم نسبت داده شده­اند درست شده بليغان و فصحاء شيعه هستند، اينها را درست كرده­اند، تا يقين مردم به فصاحت و بزرگي علي افزوده شود، هر چند فصاحت و بلاغت و بلندي علي نيازمند دليل نيست، گمان برده­اند كه شريف  و ديگران خود را در وصف آنها قرارداده­اند.
گفته­اند «چيزي كه اين شك را آتش مي­زند و آن را قوي­تر مي­گرداند، عتراض گرفتن از صحابه در بسياري از جاها و همچنين لهجه و صناعت لفظي آن مخالف ادبيات مألوف و معهود عصر نبوي است (عصر نبوي ابياتي ساده و بدون تقليد داشتند، اما بعضي از جملات نهج­البلاغه مال آن عصر نيست بلكه عصر قاطي شدن عرب و عجم است)».
و همچنین گفته اند که:« دقت توصيف و غرابت تصويري در صور اول اسلام  وجود نداشته است، و اصطلاحاتي مانند اين و كيف و لغات كلامي و اظهار نظرها و شیوه جدل که همه اينها بعد از اشاعه فلسفه رواج یافته، و مردم آن را به كار مي­برده اند، و همچنين بر همه گان روشن است که حساب و كلام و تقسيمات رياضي منظم  در زمان علي متداول نبوده اند .
 گفته ­شده  « كتاب شامل ادعاهاي غيبي است كه منزلت علي بزرگتر و ايمان او خالص­تر از آن است كه علي خود را به آنها مشغول كند و آنها را بسازد.»
و همچنين بعضي مقاطع كتاب طولانی و بعضي مختصر هستند، و بسياري از نصوص آن متاثر از كتب ادب و تاريخ تأليف شده قبل از رضي و برادرش می­باشند، بعضي از نصوص مانند نامه به اشتر نخعي، بيش از اندازه طولاني هستند، اینها همه غیر از نصوصي كه شيعه بودن در آن جاري است و تعصب مذهبي شيعي كه منزلت علي را بلند مي­كند، به کثرت مشاهده می شود.
مسئله­اي ديگر كه موجب شك مي­شود این است که  همه اين نصوص نه در اول و نه در میانه مصادري براي موثق كردن و روايات شدن ثبت نكرده­اند، آنگونه که در امثال كتابهاي كه با نظري خاص به آنها نگاه مي­شود اين ثبت كردن­ها مألوف است.
همه اينها شبهاتي و مسائلي هستند كه سر در مي­آورند و شناور مي­شوند، و محقق را به تفكر بيشتري و مدارسه طولاني­تر وا مي­دارند شبهات و مسائل به سينه هر محقق اين كتاب ماندگار رسوخ مي­كنند دوست دارد به گونه­اي آن را مدارسه كند كه اين كثافات را از او بزدايند و در اين ميان تحقيق يقيني آشكار شود.
بدين سبب من به بحثي كه محقق دقيق­تر و صبورتر و با حوصله­تر از من آن را به عهده گرفت غبطه مي­خورم  که آن محقق دكتر صبوري است ایشان به گونه اي در نسبت دادن كتاب به رضي تحقيق كرده است که دیگر جایي براي ترديد باقي نگذاشته است.
بر اساس اين تحقيق امكان دارد تمام نصوص اين كتاب با اشكالهاي گوناگونش مانند خطبه­ها و نامه­ها و حكمت­ها را به صاحبانش نسبت دهيم و یکی از آنها امام علي است  در خلاصه يا تفصيل يا تنها در تفصيل، براي اولين بار ميان محققين اين كتاب با اين روش بي همتا، صورت گرفت.
و بعد از اين مقدمه به نتايج اعتبارسازی دكتر صبوري مي­رسيم.
بعد از اين گشت و گذار اعتماد سازي او را در مقابل پنج مرحله از نصوص مي­بينيم.
1ـ نصوصي كه نسبت آنها به علي ثابت شده است.
2ـ نصوصي كه تنها شيعه آن را نقل كرده­اند.
3ـ نصوصي كه كسي آنها را روايت نكرده .
4ـ نصوصي که به علل خاص در صحت نسبت آن ترديد و شك وجود دارد.
5ـ نصوصي كه نسبت دادن آنها به ديگران ثابت شده است. ص 81: 97
هدف ما در تحقیق تنها مرحله اول است، محقق چگونه توانسته آنها را به امام علي نسبت دهد؟
محقق روش خودش را در مسند كردن روشن مي­كند و ص 65 مي­گويد:
« مي­خواهم، نصوصي كه صاحب كتاب نهج­البلاغه آورده آنها را در بطون كتب ادبي و تاريخي كشف كنم و خودم را ملزم مي­كنم در اين راستا بر اقوال گذشتگان و معاصرين رضي اعتماد كنم، و اقوال كساني را كه بعد از او يا معاصرش نبودند دور كنم.»
قبل از نگاه كردن به مراجعش، می بینیم رافضی برای تحقیقش  به كتب ادبي و تاريخي استدلال می کند همانطور كه مي­دانيم کتب ادبی در فروع شريعت(1) اعتباری ندارند.
بعد از نتایج مستند سازي محقق به تحقيق نصوص و توثيق آنها رو مي­آورد و با توثيق (مستند سازي) خطبه­ها شروع مي­كند.
خطبه اول را از سرآغاز تا جمله  « و لا وقت معدود» ثابت می­كند و مرجعش در این اثبات کتاب  «العقد الفريد لابن عبد ربه»(ص 101) می باشد و كتاب او پنج خط  است ولی در اصل کتاب  بيشتر از صد و پنجاه خط وجود دارد.
و محقق  در(ص 101) مي­گويد :  عبارت در دو کتاب « تأریخ یعقوبی » و « الامامه و السیاسه ابن قتیبه » یافت می شود . 
مي­گويم : « نسبت دادن كتاب به ابن قتيبه درست نيست، و همچنين ديگر مرجعهايش در مجال شريعت اعتبار علمي ندارند و در صفحه 297 تا  309 مراجع بحث را ذكر مي­كند.
به غير از مسند امام احمد : همه مرجع­ها كتب ادبي و تاريخي هستند و تنها مسند حجت شرعي است و بحث و بررسي نقل از آن گذشت  پس درست نيست به نصوص نهج­البلاغه در هيچ مجالي از مجالات شريعت استدلال شود و حجت شرعي گردند .
 ديگر نيازمند نقد و مناقشه آن رافضي نيستيم و احتیاج نداریم كه بيان كنيم تمام نصوص نهج­البلاغه درباره طعن صحابه و ابوبكر و عمر و آنهايي كه مخالف قرآن و سنت رسول خدا هستند، ثابت نشده كه مال علي باشند و صحيح نيستند


به نقل از کتاب: پژوهشي پيرامون اصول و فروع شيعه دوازده امامي (1) (مبحث عقیده)، تأليف: دكتر علي سالوس
 
مصدر:
IslamWebPedia.Com