قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

روش عمر رضي الله عنه  در انتخاب فرماندهان لشکر

عمرفاروق روش منحصر به فردي در انتخاب فرماندهان داشت، ايشان براي اين کار شرايط ويژه‌اي مقرر کرده بود از اين قبيل:
1ـ پرهيزگاري و دانش
ايشان همواره مي‌گفت: کسي فردي را بشناسد که فاسق است و او را بر کاري بگمارد خود او نيز فاسق مي‌شود.[1]
و هنگامي که خواست سعيد بن عامر را بر بخشي از ديار شام بگمارد و او نپذيرفت و شانه خالي کرد، عمر رضي الله عنه  گفت: به خدا اين ممکن نيست که مسئوليت فقط با من باشد و شما در خانه‌هايتان راحت بنشينيد.[2]
 
2ـ آرامش و وقار
هنگامي که عمر رضي الله عنه ، ابوعبيده ثقفي را به عنوان امير تعيين کرد، گفت: از اين که سليط را امير مي‌کردم چيزي جز شتاب زدگي وي مرا باز نداشت و افزود که شتاب زدگي در جنگ باعث شکست مي‌شود و جنگ نياز به فردي آرام و با وقار دارد.[3]
 
3ـ شجاعت و مهارت
وقتي عمر رضي الله عنه  مي‌خواست فرماندهي نيروهاي مسلمان را که عازم فتح نهاوند بودند، تعيين بکند و در اين مورد با مردم مشورت کرد. آن‌ها گفتند: اميرالمؤمنين بهتر از ما عراقيان و نيروهاي خود را مي‌شناسد. عمر رضي الله عنه  گفت: به خدا کسي را امير آنان مقرر مي‌کنم که هنگام برخورد با دشمن نخستين کسي باشد که شمشير از غلاف بيرون مي‌کند. گفتند: او کيست؟ گفت: نعمان بن مقرن مزني. آن‌ها گفتند: بلي او شايسته‌ي اين مقام است.[4]
 
4ـ کاردان، زرنگ و با تجربه باشد
عمر رضي الله عنه  به نيروهايش مي‌گفت: حق شما بر من اين است که شما را به رفتن در مهلکه و جايي که نابودي شما حتمي است وادار نکنم.[5]
و هنگامي که عمرو بن عاص و لشکرش به اجنادين رسيد و قصد فتح آن‌را کرد و در آن روزها فرمانده‌ي رومي‌ها فردي به نام ارطبون معروف به زرنگي و کارداني بود، عمر رضي الله عنه  گفت: ارطبون عرب را به جنگ ارطبون روم فرستاده‌ايم، ببينيم چه کار مي‌کند؟ و چون عمرو توانست ارطبون را بفريباند و خبر به گوش عمر رضي الله عنه  رسيد گفت: عمرو بر او پيروز شد. خدا عمرو را پاداش نيکو دهد.[6]
 
5- ماهر و داراي آگاهي نسبت به‌ تاکتيکهاي جنگ باشد
ابن قدامه‌ حنبلي نويسنده‌ي «المغني» درسخني پيرامون فرمانده‌ي جنگ مي‌نويسد: فرمانده بايد داراي رأي و انديشه بوده و آگاه به مسايل و فنون و تاکتيک جنگي باشد. علاوه بر اين‌ها امانت دار، مهربان و خيرخواه مسلمانان باشد. از همين رهگذر بود که عمر رضي الله عنه  پس از نظر خواهي از مردم سعد بن ابي وقاص را فرمانده‌ي کل نيروهاي اسلامي عراق مقرر کرد.[7]
 
6ـ علاقه‌مند بودن
معمولاً عمر رضي الله عنه  هيچ کس را مجبور به پذيرفتن مسئوليتي نمي‌کرد مگر اين که واقعاً ناچار مي‌شد. چنان که باري مردم را براي جنگ با فارس در عراق تشويق نمود، آن‌ها در اعلام آمادگي براي جنگ مقداري درنگ کردند و قبل از همه ابوعبيد بن مسعود ثقفي لبيک گفت و بعد از او ديگران آماده شدند. عمر رضي الله عنه  ابوعبيده ثقفي را با اين‌که جزو صحابه نبود، امير آنان مقرر کرد. کسي گفت: آيا بهتر نبود فردي از صحابه را امير آنان مقرر مي‌نمودي؟ عمر رضي الله عنه  گفت: کسي را که قبل از همه به دعوتم لبيک گفت امير تعيين مي‌کنم.[8]
و هر کدام از سعد بن ابي وقاص، ابوعبيده، عمرو بن عاص و ديگر فرماندهان داراي اين ويژگيها بودند.


[1] موسوعه فقه عمربه نقل از سيرت عمر: ابن جوزي. ص 67
([2]) موسوعة فقه عمرص100 عن مصنف عبد الرزاق (11/348).
[3] تاريخ طبري (4/266)
[4] تاريخ طبري (5/109)
[5] موسوعه فقه عمر. ص 109
[6] تاريخ طبري (4/432)
[7] المغني (8/352)
[8] البدايه والنهايه (7/26)


از کتاب: ترجمه سيره عمربن خطاب رضي الله عنه، تأليف : دکتر علي محمد محمد صلابي