قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

مشارکت اقتصادی حضرت عثمان رضی الله عنه  در تشکیل و تقویت دولت

اگرچه حضرت عثمان از ثروتمندان و تاجران بزرگ عرب بود، اما او این ثروت را در راه کسب رضای خداوند بزرگ و عظیم‌الشأن صرف نمود. او در هر امر خیری پیش‌قدم بود و هیچ هراسی از فقر نداشت. در این‌جا ما به عنوان نمونه، به چند مورد از این هزینه‌ها و بخشش‌های فراوان ایشان اشاره می‌کنیم:
 
1- بئررومه
هنگامی که نبی خدا صلی الله علیه و آله و سلم  وارد مدینه شد، این شهر از آب شیرین کمی برخوردار بود و تنها بئررومه آب شیرین کافی داشت. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم  خطاب به یاران خویش فرمود:
«من يشتري بئر رومة فيجعل دلوه مع دلاء المسلمين بخير له في الجنة».
« هرکس بئررومه را بخرد و دیگر مسلمانان را در آن سهیم گرداند، نعمتی از نعمتهای بهشت پاداش اوست»[1].
نیز فرمودند: «من حفر بئر رومة فله الجنة».
« هر کس چاهی بمانند بئررومه بکند (و آن‌را در اختیار مسلمانان قرار دهد) باغی در بهشت نصیب او‌ می‌شود».[2]
پیش از ورود نبیّ خدا صلی الله علیه و آله و سلم  به مدینه، آب بئررومه در برابر پرداخت بهای آن، به مردم داده می‌شد. هنگامی که مهاجران به مدینه رسیدند، آبی برای خوردن نیافتند. بئررومه از آنِ مردی غفاری به نام «رومه» بود که هر دلو آن‌را به ازای دریافت مدّ گندم یا دیگر غلّات و حبوبات و میوه‌جات می‌فروخت. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم  به او فرمودند:
«تبيعها بعين في الجنة؟».
«که آن‌را در برابر چشمه‌ای از چشمه‌های بهشت مي‌فروشي؟». اما آن مرد به نبی خدا صلی الله علیه و آله و سلم  عرض کرد که آن چاه، تنها منبع درآمد او و خانواده‌اش است. چون این خبر به عثمان رسید آن چاه را به سی و پنج هزار دینار خرید و نزد پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم  آمد و عرض کرد: ای رسول خدا آیا آن پاداشی را که به صاحب آن بشارت دادید، نصیب من می‌شود؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم  به او جواب مثبت داد. عثمان نیز گفت: من آن‌را در اختیار مسلمانان قرار می‌دهم[3]. در روایتی دیگر در مورد این چاه چنین آمده است که چاه رومه، متعلق به یک فرد یهودی بود که آب آن‌را به مسلمانان می‌فروخت و عثمان آن‌را به ده هزار درهم از او خرید و آن‌را در اختیار همه، اعم از ثروتمند و فقیر و مسافران، قرار داد.[4]
 
2- توسعه مسجدالنبی
بعد از اين‌كه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم  مسجدشان را در مدینه بنا نمودند، مسلمانان برای ادای نمازهای پنجگانه، شنیدن خطبه‌ها و أوامر و نواهی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم ، تعلیم و تعلّم امور دین و تجمع در آن‌جا جهت عزیمت به غزوات و بازگشت از آن‌ها، در آن محل گردهم می‌آمدند، اما به هر حال آن مسجد مکان بزرگی نبود و مسلمانان در آن‌جا برای اجرای این مراسمات دچار تنگنا می‌شدند. به همین خاطر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم  به صحابه فرمودند:
«من يشتري بقعة آل فلان فيزيدها في المسجد بخير له منها في الجنة؟».
«هر کس زمین اطراف مسجد را بخرد و آن‌را به مسجد اضافه نماید، خداوند عزوجل  در بهشت، پاداشی بهتر به او خواهد داد». عثمان نیز زمین اطراف مسجد را از مال خود و به قیمت بیست[5] یا بیست و پنج[6] هزار درهم خرید و آن‌را به مسجد افزود.[7]
 
3- سپاه تبوک و بخشش فراوان عثمان رضی الله عنه
هنگامی که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم  سپاه خویش را جهت عزیمت به سوی روم و نبرد با آنان مهیا می‌نمود، ثروتمندان را ترغیب به تجهیز این سپاه و فراهم نمودن لوازم و وسایل آن می‌کردند و صحابه هر یک به مقدار توان خویش به این سپاه کمک می‌کرد، امّا در اين میان، عثمان رضی الله عنه بیشترین بخشش و کمک را به این سپاه نمود[8] که جزئیات آن در مبحث غزوه تبوک مطرح شد.


[1]- صحیح سُنَن النسائی، الألبانی (2/766).
[2]- صحیح البخاری (2778).
[3]- تحفة الأحوذی بشرح سُنَن الترمذی (10/196).
[4]- فتح الباری (5/408) و الحکمة فی الدعوة إلی الله، ص231.
[5]- صحیح سنن النسائی الألبانی (2/766).
[6]- صحیح سنن الترمذی، الألبانی (3/209).
[7]- اعلام المسلمین، خالد بَیْطار (3/41).
[8]- الحکمة فی الدعوة إلی الله، الأَلْبانی، ص231.


به نقل از: ترجمه شناخت سیره عثمان بن عفّان رضی الله عنه، تألیف: دکتر علی محمد محمد صلابی