قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

جنگ اجنادین

خالد رضی الله عنه  به شام رسید و بصری را فتح کرد و با سایر فرماندهان مسلمانان (ابوعبیده، شرحبیل و یزید) یک‌جا شد و به بررسی مسایل و مواضع نظامی پرداخت. وی، پس از وارسی چند و چون مسایل نظامی، باخبر شد که لشکر عمرو بن عاص رضی الله عنه  از کناره‌های رود اردن به سوی سایر قشون اسلامی در حرکت است و لشکر رومیان نیز در تعقیب لشکر عمرو رضی الله عنه  می‌باشد. هدف رومیان، این بود که با سپاهیان عمرو رضی الله عنه  درگیر شوند و کار این دسته از قشون مسلمان را یک‌سره کنند. اما عمرو رضی الله عنه  نیز کاملاً هشیار بود که در آن شرایط نباید با رومیان درگیر شود؛ چراکه فقط هفت‌هزار نیرو در اختیار داشت و رومی‌ها، لشکری فراتر از این گرد آورده بودند. خالد رضی الله عنه  پس از بررسی شرایط جنگی، به این نتیجه رسید که یا خودش را به لشکر عمرو رضی الله عنه  برساند و به همراه افراد عمرو رضی الله عنه  با رومیان بجنگد و بدین‌سان خط بازگشت مسلمانان را به مواضع پیشین، از وجود رومی‌ها پاک کند و از طریق پشتیبانی مسلمانان، موضعشان را در فلسطین تثبیت نماید و یا سر جایش بماند و به عمرو رضی الله عنه  خبر دهد که زودتر خودش را به لشکر او برساند تا به اتفاق عمرو رضی الله عنه ، با رومیانی که از دمشق به تعقیبش پرداخته‌اند، وارد جنگ شود. خالد رضی الله عنه  گزینه‌ی اول را انتخاب کرد تا خط بازگشت مسلمانان را از وجود رومی‌ها پاک کند و مواضع مسلمانان را در فلسطین تثبیت نماید. خالد رضی الله عنه  به خوبی می‌دانست که شکست رومیان در این جبهه، سبب می‌شود که قشون اسلامی، این ناحیه را پوشش دهند و بدین ترتیب نیروی مهاجم دشمن را از حالت تهاجمی درآورده و به دفاع مجبور کنند. خالد رضی الله عنه  به اتفاق قشون اسلامی از یرموک به کمک عمرو رضی الله عنه  در فلسطین شتافت و به عمرو رضی الله عنه  نیز فرمان نوشت که طوری عقب‌نشینی کند که بدون درگیری با رومیان آن‌ها را به دنبال خود بکشد تا این‌که به لشکر خالد رضی الله عنه  برسد تا به اتفاق هم، کار رومیان را بسازند. عمرو رضی الله عنه  به اجنادین[1] رفت و خالد رضی الله عنه  نیز خودش را همان‌جا به او رسانید و جمع سپاهیان اسلام به حدود سی‌هزار نفر رسید. خالد رضی الله عنه  در زمان مناسبی که سپاهیان عمرو رضی الله عنه  و رومیان با هم درگیر شده بودند، به اجنادین رسید و بدین ترتیب جنگ شدیدی درگرفت؛ تجربه‌ی جنگی عمرو و خالد، نقش مهمی در شکست رومیان داشت؛ طوری که تعدادی از مجاهدان، به صفوف دشمن نفوذ کرده و فرمانده‌ی رومیان را کشتند و بدین‌سان سپاهیان دشمن، توانشان را از دست داده و گریختند.[2]
جنگ اجنادین، نخستین جنگ بزرگی بود که میان رومی‌ها و مسلمانان در شام روی داد و چون خبر شکست، به هرقل در ـ حمص ـ رسید، دانست که به مصیبت بزرگی گرفتار شده است.[3] خالد رضی الله عنه  خبر پیروزی را برای ابوبکر صدیق رضی الله عنه  نوشت. متن نامه‌اش بدین شرح بود:
ـ به ابوبکر خلیفه‌ی رسول‌خدا صلی الله علیه و سلم ، از خالد بن ولید، شمشیر آخته‌ی خدا بر مشرکان. اما بعد:
سلام علیکم.
من، در برابر شما ضمن ستایش پروردگار یکتا، گواهی می‌دهم که خدایی جز خدای یگانه و بی‌شریک نیست. ای صدیق! گزارشم، به شما این است که ما با مشرکان در اجنادین درگیر شدیم. آن‌ها، قشون زیادی فراهم آورده، صلیب‌هایشان را برافراشته و کتاب‌های مقدسشان را گشوده بودند (تا سپاهیانشان را به جنگ بر ضد ما تشویق کنند و) با این سوگند به میدان نبرد وارد شده بودند که از میدان بِدَر نشوند و رویارویمان ایستادگی کنند و ما را از خاکشان بیرون نمایند. ما هم با اعتماد و توکل بر خدا بر آنان حمله‌ور شدیم و آن‌ها را با نیزه هدف قرار داده، سپس با شمشیرها زدیم و آنان را درمیان هر دره‌، کوه و سرزمینی شکست دادیم. اینک خدا را می‌ستایم که دینش را پیروز نمود و دشمنش را شکست و خواری داد و با دوستانش خوب و نیک، تا کرد. سلام و رحمت و برکات الهی بر شما باد.
ابوبکر صدیق رضی الله عنه  با شنیدن خبر پیروزی شادمان شد و فرمود: «سپاس خدا را که مسلمانان را یاری نمود و چشمانم را به این پیروزی، شاد فرمود.»[4]
 


[1] اجنادين، نام منطقه‌ي معروفي در فلسطين است. نگاه كنيد به: المعجم ياقوت، ج1، ص203
[2] ابوبكر الصديق، نزار حديثي، ص70؛ ابن‌اسحاق و مدايني، جنگ اجنادين را پيش از جنگ يرموك دانسته‌اند. در اين جنگ تعدادي از صحابه شهيد شدند. فرمانده‌ي روميان، شخصي به نام ابن هزارف را كه از قضاعه بود، براي بررسي وضع مسلمانان فرستاد و چون ابن‌هزارف بازگشت، به روميان اين چنين گزارش داد كه: مسلمانان در شب همانند راهبان عابدند و در روز مجاهدان يكه‌سوار؛ اگر پسر پادشاه اين‌ها هم دزدي كند، دستش را قطع مي‌كنند و اگر زنا نمايد، سنگ‌سارش مي‌نمايند. فرمانده‌ي روميان با شنيدن گزارش جاسوسش گفت: اگر راست بگويي، مردن و زير زمين رفتن، بهتر از رويارويي با چنين افرادي است. فرمانده‌ي روميان در اين جنگ بنا بر آن‌چه در البداية و النهاية آمده، قيقلان بوده است. طبري، قبقلار را نام فرمانده‌ي روميان در جنگ اجنادين آورده و گفته است: علماي شام، تذارق برادر هرقل را فرمانده‌ي روميان در اين جنگ دانسته‌اند و ابن‌اثير نيز در الكامل، تذارق را فرمانده‌ي رومي‌ها گفته است.(مترجم)
[3] ابوبكر الصدق، نزار حديثي، ص70
[4] فتوح‌الشام ازدي، ص84-93




به نقل از کتاب: ابوبکر صدیق(تحلیل وقایع زندگی خلیفه اول)، مؤلف :دکتر علی محمد صلابی، مترجم : محمد ابراهیم کیانی