قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

مراحل تغییر مفهوم عصمت

س- لطفاً به اختصار تغییراتی را که علمای شیعه در اعتقاد به عصمت ائمه بوجود آورده­اند بیان کنید؟
ج- قبلاً بیان شد که اولین استاد آنها عبدالله بن سبأ یهودی می­گفت: علی خدا است، ولی نقل نشده که او مقوله عصمت را بر حسب نظر علمای شیعه مطرح کرده باشد(و به همه ائمه تعمیم داده باشد).
*- سپس هشام بن حکم عقیده عصمت را تغییر داد و گفت: «امام گناه نمی­کند»[1].
 
توضیح:
اینکه می­گویند: امام گناه نمی­کند، با عقیده ایشان در مورد قضا و قدر مبنی بر اینکه انسان آزاد است و انتخاب با اوست، و بنده خالق اعمال خویش می­باشد؛ تعارض و تناقض دارد، و این خواننده محترم را متوجه این می­نماید که مفهوم عصمت قبل از مذهب آنها در مورد تقدیر شکل گرفته است، چون آنها عقیده خود را در مورد تقدیر الهی در قرن سوم از معتزله فراگرفته اند!!
*- سپس شیخ مفید (متوفای 413 هجری) مفهوم عصمت را تغییر داد و گفت: «عصمت لطفی است که خداوند در حق بنده مکلف می­نماید، و او را از ارتکاب گناه و ترک اطاعت باز می­دارد با اینکه او توان انجام گناه را دارد»[2].
*- سپس شیخ شیعه ابن بابویه قمی(381 هجری) بار دیگر مفهوم عصمت را تغییر داد و گفت: اعتقاد ما در مورد ائمه این است که آنها معصومند و از هر گناه و آلودگی پاک هستند، و مرتکب هیچ گناه صغیره و کبیره­ای نمی­شوند، و در آنچه خدا به آن فرمان داده سرپیچی نمی­کنند، و هر کس بگوید: آنها در بعضی حالات معصوم نیستند، آنها را نشناخته است، و هر کس آنان را نشناخته باشد کافر است، و ما درباره آنها معتقدیم که معصومند و در همه کارهایشان از اول تا آخر موصوف به کمال و تمام و علم هستند، و در هیچ یک از حالاتشان به نقص و گناه و عدم علم توصیف نمی­شوند[3].
 
توضیح :
خواننده محترم و منصف ملاحظه می­کنید که مفهوم عصمت با برخی از افکار معتزله همچون فکر و اندیشه لطف الهی، و اندیشه اختیار انسان، آمیخته شده است، بنابراین عصمت بدین معنی نیست که خداوند امامانشان را بر گناه نکردن مجبور می­نماید، بلکه خداوند لطف­هایی در حق امام عنایت می­کند که با اختیار خود گناه را ترک کند.
*- سپس مجلسی(م 1111 هجری) مفهوم عصمت را بار دیگر دگرگون ساخت و گفت: «اصحاب امامیه ما اجماع کرده­اند که ائمه از ارتکاب گناهان صغیره و کبیره معصومند، و نه از روی عمد، و نه از روی فراموشی و خطا مرتکب گناه نمی­شوند، و از زمان تولد تا وقتی که به دیدار خداوند می­شتابند معصومند»[4].
 
یک رسوایی:
مجلسی می­گوید: «به علت روایات متعدّدی که حاکی از آن هستند سهو و فراموشی از ائمه سر زده و نیز اصحاب ما گفته­اند: دچار فراموشی می­شوند، جز افرادی شاذ و خارج از قاعده که گفته­اند سر زدن فراموشی از آنها جایز نیست ... در مجموع مسئله خیلی مشکل است...»[5].
 
توضیح:
امامشان مجلسی اعتراف می­کند که اجماع علمای شیعه بر عصمت ائمه با روایاتشان تضاد دارد، و این نکته آنها را بر آن داشته است که با فشار زیاد، و بدون میل و رغبت بگویند: علمای شیعه آنان بر گمراهی اجماع کرده اند!!
 


[1] - بحار الانوار 25 / 192- 193 .
[2]- النکت الاعتقادیه مفید 33- 34 .
[3] - الاعتقادات ابن بابویه ، ص 108- 109 .
[4] - بحار الانوار 25 / 351 .
[5] - بحار الانوار مجلسی 25 / 351 .

به نقل از: سؤال و جوابهایی در مورد شیعیان اثنا عشری، تألیف:  عبدالرحمن بن سعد الشثری، مترجم: اسحاق دبیری