قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

ایمان به قضا و قدر
 
س– عقیده علمای شیعه در مورد ایمان به قضا و تقدیر الهی چیست؟
ج – شیخ مفید مرجع و سرور شیعه می­گوید: «در روایت صحیح از آل محمّد صلی الله علیه و سلم  نقل شده که افعال و کردار بندگان را خدا نیافریده است، و از ابی الحسن روایت است که او را در مورد افعال و کارهای بندگان پرسیدند که آیا آنها را خدا آفریده است یا نه؟ او گفت: اگر خداوند خالق افعال و کارهای بندگان بود؛ از آن اظهار بیزاری نمی­کرد و حال آنکه خداوند می­فرماید:
{أَنَّ اللَّهَ بَرِيءٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ وَرَسُولُهُ}(توبه:3): خدا و پیغمبرش از مشركان بیزارند.
ولی نص و دلیلی وارد نشده که خدا از شخص آنها اظهار برائت کند، بلکه از شرک و زشتیهای آنان اظهار بیزاری کرده است»[1].
همچنین علمای شیعه در مورد ایمان به قضا و تقدیر تصریح نکردند که به مذهب معتزله معتقدند تا اینکه شیخ آنها حر عاملی با صراحت گفت: «باب 47: خداوند متعال خالق همه چیز است جز افعال بندگان». و نیز گفت: «مذهب امامیه و معتزله بر این است که کارهایی که بندگان انجام می­دهند از خودشان صادر شده و خودشان آفریننده آن هستند»[2].
 
توضیح:
کلینی از ابی جعفر و ابی عبدالله روایت کرده که گفته­اند: «خداوند برای بندگانش مهربان­تر از آن است که آنها را به ارتکاب گناه مجبور کند، سپس آنان را به خاطر آن عذاب دهد، و خداوند قوی تر از آن است که چیزی را بخواهد ولی انجام نپذیرد، می­گوید: سپس از آن دو پرسیدند که آیا میان جبر و قضا و قدر مقام سوم وجود دارد؟ گفتند: بله و وسیع­تر از فاصله آسمان و زمین است».[3]
 
ضربه کمر شکن بر شیعه
از ابی­عبدالله رضی الله عنه روایت کرده­اند که گفت: «وای بر این فرقه­ی قدریه!  آیا این آیه را نمی­خوانند که می­فرماید:
{ فَأَنْجَيْنَاهُ وَأَهْلَهُ إِلا امْرَأَتَهُ قَدَّرْنَاهَا مِنَ الْغَابِرِينَ (٥٧)} (نمل: ٥٧): ما لوط و خاندان او را (از عذاب قریب‌الوقوع) نجات دادیم ، بجز همسرش را كه خواستیم جزو باقیماندگان (در شهر و از زمره نابود شوندگان) باشد.
 وای بر آن فرقه! چه کسی جز خداوند متعال آن را مقدر کرده است»[4].
این روایت بیانگر مذهب و دیدگاه ائمّه در مورد اثبات تقدیر الهی است، و به دیدگاه علمای قدیم شیعه اشاره دارد، ولی شیعیان متأخّرشان بدون دلیل از این روایات رویگردان شده و دنباله­رو معتزله شدند، و تعارض اعتقاد معتزله با چندین روایت خود در اعتقاد به تقدیر را نادیده گرفتند و مراجع شیعه تا جایی در تقلید از شیعه پیش رفتند که دقیق مانند اعتقاد معتزله عدالت را یکی از اصول دین قرار دادند که به مفهوم آنها این مقوله بمعنی انکار و عدم پذیرش قضا و قدر الهی است.
شیخ شیعه هاشم معروف می­گوید: «عدل از دیدگاه امامیه از ارکان دین و بلکه از اصول اسلام است»[5].

ضربه­ای دیگر
تعدادی از بزرگان شیعه مانند اهل سنّت به ایمان به تقدیر الهی اعتراف کرده اند.[6]
 
 



زیرنویس:
[1] - شرح عقائد الصدوق ، ص 12 – 13 ضمیمه کتاب اوائل المقالات .
[2] - الفصول المهمة فی اصول الائمه محمد بن حسن حر عاملی ، ص 80 – 81 .
[3] - اصول کافی 1 / 159 .
[4] - بحار الانوار 5 / 56 – 116 .
[5] - الشیعه بین الاشاعرة و المعتزله ، ص 24 هاشم ، و عقیدة المؤمن عبدالامیر قبلان ، ص 43 .
[6] - عقائد الإمامية الاثني عشرية زنجاني ج3/175-176،عقائد الإمامية ص67-68 محمد مظفر


به نقل از: سؤال و جوابهایی در مورد شیعیان اثنا عشری، تألیف:  عبدالرحمن بن سعد الشثری، مترجم: اسحاق دبیری