قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

عبدالله بن قیس العامری معروف به ابن ام مکتوم


وی «عبدالله بن قیس قرشی عامری» نام دارد. همچنین نام عمرو نیز برای وی گفته شده است.

از نخستین کسانی بود که اسلام آورد و هجرت کرد. هجرت وی پس از مصعب بن عمیر ـ رضی الله عنه – و پیش از رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ بود. وی در مدینه مردم را قرآن آموزش می‌داد. همچنین گفته شده وی کمی پس از غزوه‌ی در به مدینه مهاحرت کرده است.

ابن ام مکتوم نابینا بود و به همراه بلال و سعد و القرظ و ابومحذورة (که موذن مکه بود) به دستور رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ اذان می‌گفت.

همچنین رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ در غزوات و هنگامی که خود در مدینه نبود وی را به جانشینی خود انتخاب می‌کرد تا برای مردمی که در مدینه بودند امامت کند. گفته شده است پیامبر ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ وی را سیزده بار به جای خود امیر مدینه قرار داده است.

عروة می‌گوید: رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ با تعدادی از مردان قریش نشسته بود که در میانشان عتبة بن ربیعه نیز وجود داشت پس ابن ام مکتوم آمد در حالی که سوالی داشت. پس رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ (به دلیل مشغول بودن به سران قریش) از وی روی گرداند که این آیه نازل گردید: {عبس وتولى . أن جاءه الأعمى}. (چهره درهم کشید و روی گرداند آنگاه نابینا به نزد وی آمد)

از براء رضی الله عنه روایت است که گفت: وقتی آیه‌ی {مومنان خانه‌نشین با مجاهدانی كه با مال و جان خود در راه خدا جهاد مى‏كنند يكسان نمى‏باشند} نازل گردید، رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ زید را صدا زد و او را دستور داد که آن را بنویسد. زید استخوان کتف شتری را آورد و آن را نوشت. پس در این هنگام ابن ام مکتوم آمد و از نابیایی خود شکایت برد پس این بخش از آیه نازل شد: {غير أولي الضرر} (آنانی كه زيان‏ديده نيستند). (1)

از ابو لیلی روایت است که ابن ام مکتوم گفت: ای پروردگارم! عذر من را نازل کن. پس این آیه نازل شد که: {غير أولي الضرر} اما وی بعدها نیز به جهاد می‌رفت و می‌گفت: پرچم را به من بدهید که من کورم و نمی‌توانم فرار کنم! و مرا میان دو صف قرار دهید.

وی در دوران عمر بن خطاب به همراه سعد بن ابی وقاص در نبرد قادسیه شرکت جست و گفته شده است در همان نبرد به شهادت رسیده است و گفته شده که پس از بازگشت از این نبرد در مدینه وفات یافته است. والله اعلم.

ترجمه و بازنویسی: عبدالله م.

سایت عصر اسلام

www.IslamAge.com

مراجع:

نزهة الفضلاء 62/1 – البدایة والنهایة 49/7

1- معنای کامل آیه این است: (مؤمنان خانه‏نشين كه زيان‏ديده نيستند با آن مجاهدانى كه با مال و جان خود در راه خدا جهاد مى‏كنند يكسان نمى‏باشند الله كسانى را كه با مال و جان خود جهاد مى‏كنند به درجه‏اى بر خانه‏نشينان برتری بخشيده و همه را الله وعده نيكو داده و[لى] مجاهدان را بر خانه‏نشينان به پاداشى بزرگ برترى بخشيده است)