قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

 فضيلت تکبيرة الاحرام آغازين نماز جماعت
 
از جمله امور مستحب و سنت؛ حاضر شدن در نماز جماعت هنگام تکبيرة الاحرام امام است، و در مورد فضيلت دريافتن امام در آن وقت آثار و نصوصي وارد شده است از جمله روايتي که امام ترمذي از انس بن مالک رضي الله عنه آورده که گفت: رسول خدا صلي الله عليه وسلم فرمود: «مَنْ صَلَّى لِلَّهِ أَرْبَعِينَ يَوْمًا فِي جَمَاعَةٍ يُدْرِكُ التَّكْبِيرَةَ الْأُولَى ، كُتِبَتْ لَهُ بَرَاءَتَانِ : بَرَاءَةٌ مِنْ النَّارِ ، وَبَرَاءَةٌ مِنْ النِّفَاقِ» ترمذي (241)
يعني: «هرکس چهل روز نمازش را در جماعت با تکبيره الإحرام بخواند، برايش دو برائت نوشته مي‌شود: نجات از آتش جهنم و برائت از نفاق».
 
اين حديث بصورت موقوف از انس بن مالک رضي الله عنه روايت شده و البته برخي گفته اند که اين حديث مرفوع است ولي امام ترمذي و دارقطني گفته اند که موقوف بودن حديث راجح است، و علامه الباني حديث را حسن و مرفوع دانسته است. والله اعلم
 
اما جداي از اين موضوع که آيا حديث مرفوع است يا موقوف، مي توان گفت که حديث حکما مرفوع است؛ زيرا ممکن نيست چنين حکمي را انس رضي الله عنه از روي اجتهاد داده باشد بعبارتي حديث مذکور از اجتهادات انس بن مالک رضي الله عنه نمي باشد، بلکه ظاهر حديث چنين است که بايستي انس رضي الله عنه آنرا از پيامبر صلي الله عليه وسلم ياد گرفته باشد. البته علاوه بر اين حديث، احاديث ديگري بصورت مرفوع در فضل تکبيرة الاحرام وارد شده است اما خالي از عوامل ضعف نيستند. نگاه کنيد به "مجمع الزوائد" (2/123) ، "التلخيص الحبير" (2 /27).
 
اما آثاري که از سلف در مورد فضل رسيدن به تکبيرة الاحرام امام در جماعت وارد شده بسيار مي باشند، از جمله:
 
1- اثري از مجاهد که گفت: شنيدم مردي از اصحاب پيامبر صلي الله عليه وسلم – و او کسي بود که در غزوه ي بدر شرکت داشت- به پسرش مي گفت: آيا به نماز جماعت ما رسيدي؟
فرزندش گفت: آري.
مرد گفت: به تکبيرة الاحرام آغازين هم رسيدي؟
پسر گفت: خير.
پدرش گفت: اگر آنرا از دست نمي دادي، براستي که از صد شتر سياه چشم برايت بهتر بود."مصنف عبد الرزاق" (2021).
 
2- سعيد بن مسيب رحمه الله از کبار تابعين گفت: به مدت پنجاه سال تکبيرة الاحرام آغازين جماعت را از دست ندادم. "حلية الأولياء" (2 /163) .
 
3- وکيع (استاد شافعي) گفت: اعمش[1] نزديک به هفتاد سال تکبيرة الاحرام اول (نماز جماعت) را از دست نداد، و من نزديک به دوسال کمتر از او بودم و نديدم که او رکعتي را از دست داده باشد. "مسند ابن الجعد" (755) .
 
4- و از إبراهيم نخعي[2] روايت است که گفت: هرگاه کسي را ديدي که نسبت به دريافتن تکبيرة الاحرام آغاز جماعت سستي مي کند، دستت را از او بشور (يعني خيري در او نيست). "حلية الأولياء" (4 /215) .
 
5- يحيي بن معين گفت: شنيدم که وکيع مي گفت: کسي که تکبيرة الاحرام اول را درنيابد پس انتظار خير آنرا نداشته باشد"شعب الإيمان" للبيهقي (2652) .
 
ابن حجر رحمه الله گويد: " آثار منقول زيادي از سلف در مورد فضيلت دريافتن تکبيرة الاحرام وارد است"."التلخيص الحبير" (2 /131) .
 
بنابراين بايد نسبت به رسيدن تکبيرة الحرام آغازين امام در نماز جماعت حريص بود.
 
چگونه ماموم فضيلت تکبيرة الاحرام را درمي يابد؟
 
علما در مورد آن چندين قول دارند:
 
اول: ماموم با حضورش در وقت گفتن تکبيرة الاحرام امام، فضيلت آنرا دريافته است و بايد تکبير ماموم بدون تاخير بعد از تکبير امام باشد.
 
دوم: ماموم فضيلت آنرا تا زمانيکه هنوز امام شروع به فاتحه نکرده دريافته است.
 
سوم: هرگاه ماموم قبل از اينکه امام قرائت فاتحه را بپايان برساند به وي برسد، او فضيلت تکبيرة الاحرام را دريافته است. و اين قول وکيع است چنانکه هنگامي که از او در مورد حدود تکبيرة الاولي مي پرسند او جواب مي دهد: "تا زمانيکه هنوز امام قرائت فاتحه را تمام نکرده است"."طبقات المحدثين" للأصبهاني (3/219) .
 
چهارم: هرگاه ماموم در هنگام قيام رکعت اول به امام برسد، او فضيلت تکبيرة الحرام را دريافته است زيرا محل و وقت تکبيرة الاحرام، قيام رکعت اول است.
 
پنجم: ماموم فضيلت تکبيرة الاحرام را تا رکوع رکعت اول امام مادامي که به آن برسد دريافته است. و اين مذهب حنفيه است.
 
نگاه کنيد به:"رد المحتار"(4/131)، " الفتاوى الهندية "(3 /11)، " المجموع "(4/ 206).
 
بنظر مي رسد که قول اول صحيح تر باشد و آن قول جمهور علما از جمله شافعيه و حنابله نيز مي باشد.
 
امام نووي مي گويد: "مستحب است که ماموم بر رسيدن به تکبيرة الاحرام آغازين امام محافظت و تداوم داشته باشد، و چندين قول در مورد وقت دريافتن آن وارد شد است که صحيح ترين آنها آنست که ماموم شاهد و شنونده ي تکبيرة الاحرام امام در آغاز نماز باشد و او نيز بعد از وي تکبير بگويد، چنانکه بعد از آنزمان برسد ديگر فضيلت آنرا از دست داده است..." . "روضة الطالبين وعمدة المفتين" (1 /446).
 
و امام ابن رجب گويد: "ابراهيم بن حارث از امام احمد ذکر کرده؛ کسي که در لحظه ي تکبيرة الاحرام امام همراه او نباشد پس او فضيلت آنرا درنيافته است".
 
و باز مي گويد: " وکيع گفته است: کسي که با امام خود آمين (بعد از فاتحه) را دريابد، پس او فضيلت تکبيرة الاحرام با امام را دريافته است. ولي امام احمد اين گفته را رد کرده و مي گويد: فضيلت تکبيرة الاحرام جز با رسيدن به تکبيرة الاحرام امام حاصل نمي شود."
 
و ابن مفلح رحمه الله مي گويد: "جماعتي گفته اند: فضيلت تکبيرة الاحرام اول جز با حضور در لحظه ي گفتن تکبير امام حاصل نمي شود.". "الفروع" لابن مفلح (1/521) .
 
و حجاوي گفته: رسيدن به تکبيرة الاحرام امام فضيلت است، و اين امر با حضور ماموم در هنگام تکبير امام و  گفتن تکبير توسط او بعد از تکبير امام حاصل مي شود."
 
و شيخ ابن عثيمين مي گويد: "سنت آنست که هرگاه امام تکبير گفت تو نيز بعد از وي تکبير بگويي تا فضيلت تکبيرة الاحرام را بدست آوري، چنانکه از پيامبر صلي الله عليه وسلم ثابت شده که فرمود:«إذا كبر فكبروا» يعني: هرگاه امام تکبير گفت پس شما نيز تکبير بگوييد، حرف (فاء) در "فکبروا" بر ترتيب و تعقيب دلالت دارد، يعني از لحظه اي که امام تکبير مي گويد و صوت او با (راء) در (الله اکبر) قطع مي شود، تو نيز تکبير بگو و نبايد در آن لحظه به چيز ديگري مشغول باشي؛ نه دعا و نه سخن گفتن با پهلوي خود، زيرا اشتغال به اين موارد در آن لحظه باعث خواهد شد تا فضيلت تکبيرة الاحرام را از دست بدهي"."لقاء الباب المفتوح" (2/192).
 
و شيخ صالح فوزان مي گويد: "فضيلت تکبيرة الاحرام جز با حضور ماموم در هنگام تکبير امام حاصل نمي شود.". "الملخص الفقهي" (1/140)
 
والله أعلم .
 
منبع: الاسلام – سؤال و جواب


[1] - أبو محمد سليمان بن مهران ، معروف به أعمش (61هـ - 148هـ) از علماء مشهور کوفه.
[2]- إبراهيم نخعي ( (666 - 715.