قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

مفهوم احادیث متواتر و آحاد


احادیث از نظر اینکه به چند طریق روایت شده اند، به دو قسمت تقسیم میشوند:



1- احادیث متواتر.

2- احادیث آحاد.



متواتر اسم فاعل است که از تواتر مشتق شده است و به معنی "پشت سرهم" است. و در اصطلاح علم حدیث، به حدیثی می گویند که از راه و طرق زیادی روایت شده باشد به گونه ای که احتمال کذب آن منتفی شود.



شروط حدیث متواتر:



حدیثی متواتر است که حتما هر چهار شرط زیر را داشته باشد:



الف- باید طریق (روایت) زیادی داشته باشد. علما در حداقل طرق آن اختلاف نظر دارند ولی رأی برگزیده این است که حداقل طرق یک حدیث متواتر نباید کمتر از ده طریق (ده شخص روایت کننده از پیامبر) باشد.



ب- باید در تمامی طبقات سند آن (یعنی طبقه ی صحابی، طبقه ی تابعی و طبقه ی تابع تابعی و...) این کثرت وجود داشته باشد.(منظور این است که مثلا اگر حدیثی پانزده طریق روایت داشته باشد،می بایستی پانزده صحابی و در صورت وجود پانزده تابعی و در صورت وجود پانزده تابع تابعی و الخ، حدیث را روایت کرده باشند)



ج- جماعتی که حدیث را روایت می کنند باید هماهنگی آن جماعت بر دروغ سازی، عقلا و عادتا محال باشد.



د- حدیث باید مستند بر خبری حسی باشد مثلا روایت کنندگان بگویند: سمعت (شنیدم)، یا رأیت(دیدم)، یا لمست(حس کردم).



چنانکه حدیثی یکی از شروط فوق را نداشته باشد ولو اینکه دارای سه شرط دیگر باشد جزو حدیث متواتر محسوب نخواهد شد.



احادیث متواتر دو نوع هستند:



الف- متواتر لفظی، یعنی لفظ حدیث به تواتر رسیده است.



مثال: «من کذب علی متعمدا فلیتبوا مقعده من النار »

یعنی: پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: کسی که عمدا بر من دروغ ببندد، (حدیث دروغ جعل کند) پس جایگاه خود را در آتش ببیند.



این حدیث را هفتاد و چند صحابی با همین لفظ روایت کرده اند.



ب- متواتر معنوی، و آن حدیثی است که دارای الفاظ مختلف است و یا مربوط به موضوعات مختلفی است ولی معنای حدیث (یا بخشی از متن حدیث) به حد تواتر رسیده است. البته گاهی اوقات اگر از به احادیث زیادی دقت کنیم متوجه خواهیم شد؛ با وجود اینکه هر حدیث مربوط به موضوع خاصی است ولی قسمتی از متن آن بین احادیث مشترک است، مانند احادیث مربوط به بالا بردن دست در هنگام دعا، که در این مورد نزدیک به صد حدیث از پیامبر صلی الله علیه وسلم وارد شده است ، در حالی که هر حدیث مربوط به قضایای مختلفی است ولی قدر مشترک بین آنها این است که هر گاه پیامبر صلی الله علیه وسلم دعا می کردند دستهای خود را بالا می بردند. از این نوع احادیث زیاد هستند مانند؛ حدیث حوض، مسح موزه ها و... .





احادیث آحاد:



آحاد به معنی جمع احد و به معنی واحد است و هر حدیثی که شروط حدیث متواتر را نداشته باشد، حدیث آحاد گویند و دارای سه نوع است:



الف- مشهور (حدیث آحادی که در تمامی طبقات سند آن کمتر از سه راوی نباشد البته به شرطی که به حد تواتر نرسد).



ب- عزیز: یعنی در تمامی طبقات آن دو راوی (دو طریق) وجود داشته باشد.



ج- غریب: حدیثی که فقط یک راوی آن را روایت کرده باشد. یا اینکه حدیثی باوجود اینکه دارای چند طریق روایت است در یکی از طبقات سند آن فقط یک راوی باشد.



علمای محدث احادیث متواتر را مورد کنکاش و بررسی جهت تشخیص صحت یا ضعف آن قرار نمی دهند، زیرا همانطور که بیان شد یکی از شروط حدیث متواتر آن است که احتمال دروغ سازی آن منتفی است. ولی تمامی احادیثی که دارای چهار شرط تواتر نباشند، مورد بررسی قرار می دهند تا معلوم شود که آیا حدیث صحیح است یا ضعیف یا موضوع؟ چنانکه حدیث آحاد صحیح (یا حسن باشد) هم در عقیده و هم در احکام حجت است.