قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

علی رضی الله عنه برخی از اقوام خود را به عنوان فرماندار تعیین می کند
 
نویسندگان معاصر از اینکه علی و عثمان خویشاوندانشان را در شهرها به فرمانداری منصوب کردهاند سخن گفته‏اند. در مورد عثمان‏ رضی الله عنه باید گفت از بین هیجده فرماندار ایشان فقط پنج نفر از بنی امیه بودند و هنگامی ‏که عثمان‏ رضی الله عنه وفات یافت فقط سه نفر از بنی امیه بر سر پست فرمانداری بودند: معاویه، عبدالله بن سعد بن ابی سرح و عبدالله بن عامر بن کریز. عثمان رضی الله عنه ولید بن عقبه و سعید بن عاص را عزل کرد، امّا آنها را از کجا عزل کرد؟ از کوفه که عمر رضی الله عنه سعد بن ابی وقاص را از فرمانداری آن عزل کرده بود، کوفه از هیچ فرماندرای راضی نبودند و عزل این فرمانداران از سوی عثمان‏ رضی الله عنه برای آنها عیب به حساب نمی‏آید، بلکه عیب از شهری بود که درآنجا به عنوان فرماندار قرار گرفته بودند.([1])
 خویشاوندان عثمان رضی الله عنه که به عنوان فرماندار تعیین شده بودند، کفایت و توانایی خود را در اداره امور ولایتهایشان اثبات کردند، بسیاری از شهرها بدست آنان فتح گردید و با رعیّت خود به نیکی و عدالت رفتار میکردند، بعضی از آنها قبلاً در دوران ابوبکر و عمربفرماندار بودند.([2]) امیر المؤمنین علی‏ رضی الله عنه به شیوهی عثمان‏ رضی الله عنه از میان خویشاوندان خود کسانی را که صلاحیت، کفایت و توانایی داشتند به فرمانداری تعیین کرد که فرزندان عمویش عباس بودند و عبارت بودند از: عبدالله بن عباس، عبیدالله بن عباس، قثم و تمام فرزندان عباس و محمد بن ابوبکر که پسر رضاعی او بود.
 بعد از تحقیق معلوم می‏شود که عثمان و علی‏ رضی الله عنه کسانی را به فرمانداری منصوب کردند که به گمان غالب آنان دارای کفایت و مهارت کافی بودند و چنین نیست که به خاطر خویشاوندی کسی را برتردانسته باشند، شرایط حاکم به گونهای بود که می‏بایست در انتخاب فرمانداران از حیث توانایی و امانتداری دقت زیادی به عمل آید، زیرا علاوه بر مشکلات خوارج در زمان علی، هنوز فتوحات در سرزمینهای شرقی استقرار نیافته بودند،.([3])
اگر در نسب فرمانداران علی‏ رضی الله عنه تأمل کنیم، می‏بینیم که از بین سی و شش فرماندار یازده نفر از انصار و هفت نفر از قریش بودند که از قریشیها چهار نفر از فرزندان عباس بن عبدالمطلب بودند، اسامی‏فرمانداران در دوران خلافت علی([4]) رضی الله عنه به صورت زیر بود:
1ـ سهل بن حنیف انصاری (مدینه).
2ـ تمام بن عباس بن عبدالمطلب (مدینه).
3ـ ابو ایوب انصاری (مدینه).
4ـ ابو قتاده انصاری (مدینه).
5ـ قثم بن عباس بن عبدالمطلب (مکه و طایف).
6ـ عمر بن ابی سلمه (بحرین).
7ـ قدامه بن عجلان انصاری (بحرین).
8ـ نعمان بن عجلان انصاری (بحرین).
9ـ عبیدالله بن عباس (یمن و بحرین).
10ـ سعید بن سعد بن عباده انصاری (فرمانده لشکر).
11ـ مالک اشتر (جزیره، سپس مصر).
12ـ شبیب بن عامر (جزیره).
13ـ کمیل بن زیاد نخعی (جزیره).
14ـ محمد بن ابی حذفه بن عتبه (مصر).
15ـ قیس بن سعد بن عباده انصاری (مصر).
16ـ محمد بن ابوبکر صدیق (مصر).
17ـ عثمان بن حنیف انصاری (بصره).
18ـ عبدالله بن عباس (بصره).
19ـ ابوالاسود الدؤلی (بصره).
20ـ هانی هوذه نخعی (کوفه).
21ـ ابوموسی اشعری (کوفه).
22ـ ابو مسعود بدری (کوفه).
23ـ قزطه بن کعب انصاری (کوفه).
24ـ سهل بن حنیف انصاری (فارس).
25ـ زیاد بن ابی سفیان (فارس).
26ـ منذر بن جارود (اصطخر).
27ـ عمر بن سلمه (اصفهان).
28ـ محمد بن سلیم (اصفهان).
29ـ خلید بن قره تمیمی‏(خراسان).
30ـ عبدالرّحمن بن أبزی (خراسان).
31ـ جعده بن هبیره بن ابی وهب (خراسان).
32ـ عبدالرحمن بن جزء طائی (سجستان).
33ـ ربعی بن کأس عنبری (سجستان).
34ـ جریر بن عبدالله بجلی (همدان).
35ـ اشعث بن قیس کندی (آذربایجان).
36ـ سعید بن سریه خزاعی (آذربایجان).
37ـ خریت بن راشد ناجی (اهواز).
38ـ مصقله بن هبیره شیبانی (اهواز).
39ـ یزید بن حجیه تمیمی‏(ری).
40ـ سعد بن مسعود ثقفی (مدائن).
41ـ حارث بن مره عبدی (سند).([5])
عثمان و علی رضی الله عنهما دو خلیفه راشد بودند که مقتدا و الگوی مسلمانان هستند و کارهایشان سوابق قانونی درخشانی در این امت است، همان طور که عمر‏ رضی الله عنه این سنّت و شیوه را برای کسانی که بعد از او می‏آیند بنا نهاد که از دادن پست به خویشاوندانش پرهیز میکرد، عثمان و علی پست دادن به خویشاوندان را در صورت داشتن صلاحیت برای مسلمین بعدی بنا نهادند.([6])


 به نقل از: سيره أميرالمؤمنين علي بن أبي طالب رضي الله عنه و شخصيت و عصر او، تألیف: دكترعلي محمد محمد صلابی




[1] -حقبة من التاریخ ص75 و ن ک عثمان بن عفان صلابی ص265
[2] -تحقیق مواقف الصحابه 1/417
[3] -عصرالخلافة الراشده ص129
[4] -عصرالخلافة الراشده ص129
[5] -عصرالخلافة الراشده ص130، 131، 132
[6] - لاساس فی السنة و فقهها سعید حوی 4/1675 عثمان بن عفان صلابی ص365