قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

فضایل انصار
الف – نامیدن آنها به این اسم: خدا و پیامبرش آنان را به این دلیل انصار نامیدند که بر اسلام بیعت کردند و مؤمنان راجای دادند ودین خدا و پیامبرش را یاری کردند.[1]
چنانکه از غیلان بن جریر(رح) روایت است که به انس گفت: «به من بگو که شما قبلاً معروف به انصار بودید یا اینکه این لقب را خداوند به شما داد؟ گفت خداوند ما را انصار نامیده است.»[2]
صفتهای نیکو و فضایل انصار زیاد و بی‌شمارند که از آن جمله می‌توان به فضایلی اشاره نمود که مخصوص افرادی از انصار است، اما فضایل عام آنها که در قرآن کریم آمده است، عبارتند از:
ب – خداوند آنها رامؤمنان حقیقی نامید و فرمود:
{ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ آوَوْا وَنَصَرُوا أُولَئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ (٧٤) } (انفال، 74)
«بی‌گمان کسانی که ایمان آورده‌اند و مهاجرت کرده‌اند و در راه خدا جهاد نموده‌اند و همچنین کسانی که پناه داده‌اند و یاری کرده‌اند، حقیقتاً مؤمن و با ایمانند و برای آنان آمرزش و روزی شایسته است.»
ت – پروردگارشان به آنها مژده داده که از آنان خشنود و راضی است:
{ وَالسَّابِقُونَ الأوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالأنْصَارِ وَالَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسَانٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي تَحْتَهَا الأنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ (١٠٠) } (توبه، 100)
«پیشگامان نخستین مهاجران و انصار و کسانی که به نیکی روش آنان را در پیش گرفتند و راه ایشان را به خوبی پیمودند، خداوند از آنها خشنود است و ایشان هم از خدا خشنود و خداوند برای آنان بهشت را آماده ساخته است که در زیر درختان و کاخهای آن رودخانه‌ها جاری است و جاودانه در آن می‌مانند، این است پیروزی بزرگ و رستگاری سترگ.»
ث – خداوند آنان را جزو رستگاران قرار داده و فرموده است:
{ وَالَّذِينَ تَبَوَّءُوا الدَّارَ وَالإيمَانَ مِنْ قَبْلِهِمْ يُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَيْهِمْ وَلا يَجِدُونَ فِي صُدُورِهِمْ حَاجَةً مِمَّا أُوتُوا وَيُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَمَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (٩) } (حشر، 9)
«آنانی که پیش از آمدن مهاجران، خانه و کاشانة خود را آماده کردند و ایمان را (در دل خود استوار داشتند) کسانی را دوست می‌دارند که به پیش ایشان مهاجرت کرده‌اند و در درون احساس و رغبت نیازی نمی‌کنند به چیزهایی که به مهاجران داده شده است وایشان را بر خود ترجیح می‌دهند، هر چند که خود سخت نیازمند باشند. کسانی که از بخل نفس خود نگاهداری و مصون گردند، ایشان قطعاً رستگارند.»
احادیثی نیز که از شاهکارهای انصار سخن گفته‌اند عبارتند از:
ج – دوست داشتن انصار علامت ایمان است و دشمنی با آنها ‌نشانة نفاق است. از براء بن عازب  رضي الله عنه  روایت است که گفت: از پیامبر خدا شنیدم که فرمود: «انصار را جز مؤمن کسی دوست نمی‌دارد و از آنها بغض و نفرت نخواهد داشت مگر کسی که منافق است؛ پس هرکس آنها را دوست بدارد، خداوند او را دوست می‌دارد و هر کس با آنها بغض داشته باشد، خداوند او را دوست نمی‌دارد و از او متنفر است.»[3]
خ – هر کس آنها را دوست بدارد این سعادت را به دست می‌آورد که خداوند او را دوست می‌دارد و هرکس آنها را دوست نداشته باشد، این شقاوت بهرة او می‌شود که خداوند او را دوست نخواهد داشت. از ابوهریره رضي الله عنه روایت است که پیامبر اکرم  صلي الله عليه و سلم  فرمود: «هر کس انصار را دوست بدارد، خداوند او را دوست می‌دارد و هر کس با انصار بغض و کینه داشته باشد، خداوند او را ناپسند می‌دارد.»[4]
د – گواهی به پاکدامنی و بردباری آنها: عفت و صبر دو اخلاق خوب و شایسته هستند که بر اصالت نژاد و کمال جوانمردی کسی دلالت می‌کنند که دارای این خصلتهای شایسته باشد و پیامبر اکرم  صلي الله عليه و سلم  در حق انصار گواهی داد که دارای این دو خصلت هستند. چه شهادت بزرگی و چه شاهد بزرگواری![5] چنانکه از عایشه(رض) روایت است که پیامبر اکرم  صلي الله عليه و سلم  فرمود: «زنی که در میان خانة دو انصاری اقامت کند، هیچ آسیبی به او نمی‌رسد، یا (فرمود) گویا میان دو پدر اقامت نموده است.»[6]
ر – علاقمندی پیامبر اکرم در انتساب به انصار: از ابوهریره روایت است که رسول خدا فرمود: «اگر انصار وارد وادی و دره‌ای بشوند، من همان دره انصار را در پیش خواهم گرفت و اگر هجرت نمی‌بود، من فردی از انصار بودم.»[7]
ز – دعای آمرزش توسط پیامبر اکرم  صلي الله عليه و سلم  برای خانواده‌های انصار: شکی نیست که دعای پیامبر اکرم  صلي الله عليه و سلم  مستجاب و پذیرفته شده است. پس انصار با کسب این فضیلت، هدایت و رستگار گردیدند. از زید بن ارقم روایت است که پیامبر اکرم  صلي الله عليه و سلم  فرمود: «بار خدایا، انصار و فرزندان انصار و فرزندان و فرزندان انصار و زنان انصار را بیامرز.»[8]
و – توصیة پیامبر اکرم  صلي الله عليه و سلم  نسبت به نیکی کردن با انصار و ناراحت نکردن آنها: انصار جهاد بزرگی در راه حق کردند و کار بزرگی در نشر دین و دفاع از آن انجام دادند که هیچ گاه تنگدستی و ثروتمندی، آنها را از خروج در راه خدا باز نداشت وخداوند این عمل با ارزش آنها را در کلام خود ثبت نموده و فرموده است:
{ لَقَدْ تَابَ اللَّهُ عَلَى النَّبِيِّ وَالْمُهَاجِرِينَ وَالأنْصَارِ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ فِي سَاعَةِ الْعُسْرَةِ مِنْ بَعْدِ مَا كَادَ يَزِيغُ قُلُوبُ فَرِيقٍ مِنْهُمْ ثُمَّ تَابَ عَلَيْهِمْ إِنَّهُ بِهِمْ رَءُوفٌ رَحِيمٌ (١١٧) } (توبه، 117)
«خداوند توبه پیغمبر و توبه مهاجران و انصار را پذیرفت؛ مهاجران و انصاری که در روزگار سختی از پیغمبر پیروی کردند، بعد از آنکه دلهای دسته‌ای از آنان اندکی مانده بود که منحرف شود، باز هم خداوند توبه آنان را پذیرفت؛ چراکه او بسیار رئوف و مهربان است.»
از این رو پیامبر اکرم  صلي الله عليه و سلم  توصیه نمود که با افراد نیکوکار انصار به نیکی رفتار شود واز بدکار آنها گذشت شود و پیامبر اکرم  صلي الله عليه و سلم  از ترسانیدن و پریشان ساختن انصار بر حذر داشت و توصیه نمود که با آنها به خوبی رفتار شود.[9]
از انس رضي الله عنه روایت است که پیامبر اکرم  صلي الله عليه و سلم  فرمود: انصار گنجینة من و رازداران من هستند؛ مردم زیاد می‌شوند و انصار کم می‌شوند[10] پس خوبی نیکوکار آنها را بپذیرید و از بدکار آنها گذشت کنید.[11]
و نیز از او روایت شده است که پیامبر اکرم  صلي الله عليه و سلم  هجرت نمود. انصار او را میان خود جای دادند؛ پس فرمود: «سوگند به کسی که جان محمد در دست اوست، من شما را دوست دارم و فرمود:
 انصار وظیفة خود را انجام داده‌اند بنابراین، بر شما لازم است تا وظیفة خویش را به آنان ادا نمایید[12]؛ پس با نیکوکار آنها نیکی کنید و از بدکار آنها گذشت نمایید.»[13]
و از ابی قتاده روایت است که از پیامبر خدا  صلي الله عليه و سلم  شنیده است که بالای منبر در حق انصار می‌گفت: «پس هر کس حاکم انصار شد، باید به نیکوکار آنها نیکی کند و از بدکار آنها گذشت نماید و هر کس آنها را پریشان بسازد، مرا پریشان ساخته است.»[14]


[1]- الهجرة النبویة المبارکه، عبدالرحمان البر، ص 131 – 135.
[2]- البخاری، کتاب مناقب الانصار، باب مناقب الانصار، شمارة 3776.
[3]- بخاری، مناقب الانصار، شمارة 3783.
[4]- رواه احمد، ج 2، ص 501 – مجمع الزوائد، هیثمی، ج 10، ص 39 اسناد جید.
[5]- الهجرة النبویة المبارکه، ص 142.
[6]- رواه احمد، ج 6، ص 257 – مجمع الزوائد، ج 10، ص 40 – الحاکم، ج 4، ص 83.
[7]- بخاری، مناقب الانصار، ج 6، ص 112، شماره 3779.
[8]- همان، کتاب التفسیر، سوره منافقین، شماره 4906.
[9]- الهجرة النبویه المبارکه، ص 150.
[10]- ابن حجر می‌گوید : «یعنی انصار کم می‌شود و این اشاره به داخل شدن قبیله‌های عرب و عجم در اسلام است و آنها چندین برابر انصار هستند؛ پس هر چند فرض شود که انصار زاد و ولد می‌کنند، در مورد هر یک از دیگر قبیله‌ها نیز چنین فرض می‌شود؛ پس آنها همیشه نسبت به دیگران کم هستند و احتمال دارد که پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم آگاهی یافته بود که آنها به طور مطلق کم خواهند شد؛ پس این خبر را دارد؛ چون افرادی که از نسل علی بن ابی‌طالب هستند و موجود می‌باشند، چند برابر افرادی هستند که از نسل اوس و خزرج می‌باشند و نسب آنها واقعاً به آنها می‌رسد و علی هذا القیاس ... فتح الباری، ج 7، ص 122.
[11]- بخاری، کتاب مناقب الانصار، شمارة 3801.
[12]- اشاره به بیعتی است که با پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم نمودند، آنها بیعت کردند که پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم را جای بدهند و یاریش بکنند تا وارد بهشت گردند، بنابراین، این عمل را انجام دادند. فتح الباری، ج 7، ص 122.
[13]- مسند امام احمد، ج 3، ص 187.
[14]- الهجرة النبویة المبارکه، ص 151.


برگرفته از:
الگوی هدایت (تحلیل وقایع زندگی پیامبر اکرم)، جلد اول، مؤلف : علی محمّد صلّابی، مترجم: هیئت علمی انتشارات حرمین.