قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

حسن بن علي بن ابي طالب‌ هاشمي
 

نوه  رسول الله   صلی الله علیه و سلم  و ریحانه و گل خوشبوي رسول خدا صلی الله علیه و سلم  در دنيا و‌يكي از دو سردار جوانان بهشتي و مادرش فاطمه‌ی زهراء است. نیمه رمضان سال سوّم هجری متولّد شده ‌است. گفته‌اند: در ماه شعبان و گفته شده در سال چهارم‌يا پنجم هجري ديده به جهان گشود.(1) در سال (50 هجری) وفات یافته‌است، در كتاب «السيره‌النبوية» این رأی را برگزیدم که می‌گوید تولّد ايشان سال چهارم هجري بوده‌است.(2).
رسول الله صلی الله علیه و سلم  نامش را حسن گذاشت. علي می‌گويد: وقتي حسن متولّد شد او را حرب ناميدم،  رسول الله   صلی الله علیه و سلم  وقتی كه به خانه‌ی ما آمد فرمود: «پسرم را به من نشان دهيد، نامش را چه گذاشته‌ايد؟ گفتم: «حرب»، فرمود: او حسن است(3)، به اين ترتيب آن نام تند به اين نام زيبا و مسرّت بخشي كه دلها را شاد مي‌كند، تغيير‌يافت و نوزاد جديد اين نام زيبا را به خود گرفت؛  رسول الله   صلی الله علیه و سلم  نوزاد را جلو خويش گذاشت و او را بوسید. ابورافع گويد: «بعد از اينكه حسن از فاطمه متولّد شد، ديدم  رسول الله  در دو گوشش اذان خواند (مانند اذان نماز)»(4).
همچنین ابورافع روايت مي‌كند كه وقتي حسن متولّد شد، فاطمه گفت: آيا براي پسرم با ذبح دو قوچ عقیقه به جا نیاورم؟  رسول الله   صلی الله علیه و سلم  فرمود: خير، ليكن سرش را بتراش و به وزن موهایش نقره به مساكين و فقراء صدقه بده» فاطمه می‌گويد: « اين كار را كردم»(5).
احاديث زيادي در فضيلت حسن بي علي رضی الله عنه  روايت شده‌است، از جمله:
الف- از راء بن عاذب روايت است كه حسن بن علي را دیدم روی گردن  رسول الله   صلی الله علیه و سلم  نشسته بود و رسول‏خدا صلی الله علیه و سلم  اینچنین برایش دعا می‌کرد: «الهمّ انّي احبّه فاحبّه»: (پروردگارا من اين فرد را دوست دارم، تو نيز او را دوست بدار(6).
 ب- از ابوهريره روايت است که پيامبر صلی الله علیه و سلم  به حسن گفت: «اللهمّ انّي احبّه فاحبه واحبب من‌يحبّه»: (پروردگارا من او را دوست دارم، تو نيز او را دوست بدار و هر كس كه ‌او را دوست مي‌دارد، دوست بدار)(7).
ج- اسامه بن زيد روايت مي‌كند كه  رسول الله   صلی الله علیه و سلم  حسن و حسن را به ‌آغوش مي‌گرفت و مي‌فرمود: «الهم انّي احبّهما فاحبّهما »: (پروردگارا من اين دو را دوست مي‌دارم تو نيز دوست بدار).
د- از ابی بكره روايت است:  رسول الله  روي منبر بود و حسن در كنارش بود، گاهي به مردم و گاهي به حسن نگاه مي‌كرد و شنيدم كه مي‌فرمود: «ابنی هذا سيّد و لعل الله ‌ان‌يصلح به بين فئتين من المسلمين»: (اين فرزندم سيد (آقا) است، اميد است خداوند بوسيله ‌او بين دو گروه ‌از مسلمانان صلح ايجاد كند(8).
خبر دادن پيامبر صلی الله علیه و سلم  در مورد اینکه حسن رضی الله عنه  سيد است، افتخاري بزرگ و امتیازی شرافتمندانه براي حسن رضی الله عنه  است و مصداق این فرموده‌ی پيامبر صلی الله علیه و سلم  در سال (47 هجری) تحقّق یافت که‌ امام موجب شد دو گروه ‌از مسلمانان صلح کنند و مانع خونریزی مسلمانان شد و از حق خلافتش به نفع معاويه  رضی الله عنه  كنار رفت، در حالي كه شش ماه بر مسند خلافت راشده بود و رهبر مسلمانان بود، به همين دليل اين سال را «عام الجماعه» ناميدند، اين چيزي بود كه پيامبر به تعبير: «اميد است خداوند بوسيله‌او(حسن) بين دو گروه بزرگ از مسلمانان صلح ايجاد كند» از آن خبر داده بود.
ابن حجر می‌گويد: در اين حديث یکی از نشانه‌هاي نبوّت و نیز ‌يكي از مناقب (فضايل) حسن ابن علي رضی الله عنه  ذکر شده‌است، چون او از حاكميّت و خلافت كنار رفت، نه به خاطر كمبود نيروی جنگی و دفاعی و‌يا ذلّت و خواري و نه به خاطر علّتي ديگر؛ بلكه فقط به خاطر تمايل به حفظ خون مسلمانان، لذا مصلحت دين و امّت را رعايت كرد و صلح نمود(9). بحث كناره‌گيري امام حسن از خلافت را در كتابي مستقل مفصلاً مورد بررسي قرار داده‌ام.
ه- سعيد مقبري می‌گويد: همراه ‌ابوهريره رضی الله عنه  بودیم، حسن بن علي آمد و سلام كرد و ما سلامش را جواب داديم، ولی ابوهريره متوجّه ‌آمدن امام حسن نشده بود، به ‌او گفتيم: ای ابوهريره، اين حسن بن علي است كه سلام كرد، گويد: او را به ‌آغوش كشيد و گفت: ای سرور من سلام بر تو باد، سپس خطاب به ما گفت: اين سيّد و سرور است.(10)
و – یکی دیگر از فضائل او شباهت وی به  رسول الله   صلی الله علیه و سلم  است، امام بخاري با استناد به ‌انس بن مالك روايت مي‌کند كه هيچ كس از حسن بن علي رضی الله عنه  به  رسول الله   صلی الله علیه و سلم  بيشتر شباهت نداشت.(11)
ز – امام بخاري با استناد به گفته‌ی عتبه بن حارث اينچنين روايت مي‌كند: ابوبكر صدّيق را در حاليكه حسن بن علي را به آغوش گرفته بود ديديم. نیز مي‌گويد: پدرم فدايش باد ایشان شبيه پيامبر صلی الله علیه و سلم  هستند و شباهتی به علی ندارد و علي می‌خنديد.(12)، شباهت حسن در خلقت و ظاهر به جد بزرگوارش که رسول خدا صلی الله علیه و سلم  است، فضيلت و افتخاری است بسی بزرگ و آشكار(13).


1 - فضايل صحابه 2/960 – حليه‌الاولياء – 2/35.
2 السيره‌النبويه، صلابي 2/199 و..... الدهب1/10.
3 بخاري در الادب المفرد286.
4 سنن ابوداود، ش 5105 اسناد آن ضعيف است. شيخ عثمان خميس در رساله فوق ليسانس كه در تحقيق احاديث مختص به حسن و حسين است گويد: ضعيف است.ص80.
5 طبقات 1/233 اسناد آن ضعيف است.(3) بخاري ش 3746.
6 بخاري ش 3746.
7 مسلم/2421
8 بخاري /3747
9 او كیسان مدني مولاي ام شريك ثقه و ثبت است، در سال/10وفات یافت، التقريب 463.
10- مستدرك، كتاب معرفة الصحابه 3/169 صحيح الاسناد است، ذهبي نيز نيز تأييدش كرده‌است.
11 بخاري كتاب فضايل. ش/3752.
12 بخاري ش/3750.
13 العقيده في اهل البيت ص 147.

 
 به نقل از: سيره أميرالمؤمنين علي بن أبي طالب رضي الله عنه و شخصيت و عصر او، تألیف: دكترعلي محمد محمد صلابی