قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

[اصطلاح فقهي]

نماز شب = قيام الليل 

1-‌فضيلت آن‌:
1) خداوند پيامبر خود را نماز شب بدان امر فرموده است‌:" ومن الليل فتهجد به نافلة لك عسى أن يبعثك ربك مقاما محمودا [1] [‌پاره‌اي از شب رختخواب خود را ترك‌ كن‌ كه در آنوقت نماز شب را بجاي آوري ‌كه اين نماز خاصه بر شخص شما واجب است‌، باشد كه خداوند ترا به شايسته‌ترين و ارجمندترين مقام دنيائي و اخروي برساند]"‌. اين امر اگر چه اختصاص به پيامبر صلي الله عليه و سلم دارد، ولي چون اقتداي به ايشان براي همه مطلوب است‌، همه مسلمين را نيز شامل مي‌شود. 
٢) خداوند مي‌فرمايد، كساني كه پيوسته نماز شب را بپاي مي‌دارند، آنان شايستگي خير و رحمت او را دارند:" إن المتقين في جنات وعيون آخذين ما آتاهم ربهم إنهم كانوا قبل ذلك محسنين، كانوا قليلا من الليل ما يهجعون، وبالاسحار هم يستغفرون [2] [بي‌گمان پرهيزكاران در ميان باغها و چشمه ‌ساران بسر خواهند برد. از آنچه ‌كه خدايشان داده است خشنود و راضيند، زيرا آنان پيش از آن نيكوكار بودند و شبها اندكي مي‌خوابيدند و نماز مي‌خواندند و بامدادان طلب مغفرت مي‌كردند]"‌. 
 ٣) خداوند كساني را كه نماز شب مي‌خوانند، ستوده است‌، و از جمله بندگان نيك خود شمرده است‌:" وعباد الرحمن الذين يمشون على الارض هونا، وإذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاما، والذين يبيتون لربهم سجدا وقياما[3]  [بندگان خداوند مهربان آنان هستند كه با متانت و وقار و سادگي و بدون تكبر بر زمين ‌گام برمي‌دارند و هرگاه با نادانان و سفيهان روبرو شوند، با آنان نزاع نمي‌كنند، بلكه سلام مي‌گويند و از آنان دور مي‌شوند. بندگان خدا كساني هستند كه نماز شب مي‌خوانند و در برابر پروردگارشان با اخلاص ايستاده و به سجده مي‌روند]"‌.
٤) خداوند گواهي داده است ‌كه اينان مومن به آيات او مي‌باشند كه مي‌فرمايد:" إنما يؤمن بآياتنا الذين إذا ذكروا بها خروا سجدا وسبحوا بحمد ربهم وهم لا يستكبرون، تتجافى جنوبهم عن المضاجع يدعون ربهم خوفا وطمعا ومما رزقناهم ينفقون، فلا تعلم نفس ما أخفي لهم من قرة أعين جزاء بما كانوا يعملون [4] [بدرستي‌ كساني به آيات قدرت ما، ايمان مي‌آورند كه هرگاه آيات ما بدانان تذكر داده شود، به سجده مي‌افتند و تسبيح و تحميد پروردگار خود را مي‌گويند و تكبر و خودپسندي نمي‌كنند. شب از رختخواب برمي‌خيزند و با خوف از عذاب خدا و اميد به رحمت وي‌، او را مي‌خوانند و از آنچه روزبشان ‌كرده‌ايم به نيازمندان مي‌دهند، هيچكس نمي‌داند كه چه پاداش نيك و خوشحال كننده‌اي برايشان تهيه ديده‌ايم و به پاداش اعمالشان اين جزاي نيك را بدانان مي‌بخشيم‌]"‌.
٥) خداوند كساني را كه نماز شب مي‌خوانند با ديگران يكسان نمي‌داند كه مي‌فرمايد:" أمن هو قانت آناء الليل ساجدا وقائما يحذر الاخرة ويرجو رحمة ربه قل هل يستوي الذين يعلمون والذين لا يعلمون إنما يتذكر أولو الالباب [5] [‌آيا شما اي مشركان حالتان و مالتان‌، بهتر است يا كسي‌ كه وظايف بندگي و اطاعت از خدا و عبادت او را در ساعاتي از شب و بدور از رياء و چشم داشت ديگران انجام مي‌دهد، در حاليكه از عذاب آخرت پرهيز مي‌كند و به رحمت پروردگارش اميدوار است‌؟ بگو: 
آيا كساني كه مي‌دانند و فضيلت علم دارند، با كساني ‌كه فضيلت علم و دانش ندارند، برابرند؟ بي‌گمان اهل خرد، متذكر مي‌شوند و پند و عبرت مي‌گيرند و در آيات خدا مي‌انديشند]‌". 
و اينك بعضي از احاديث و سنت پيامبر صلي الله عليه و سلم در اين باره‌: 
 1-‌عبدالله بن مسلم‌گفت‌: نخست‌ كه پيامبر صلي الله عليه و سلم به مدينه وارد شد، مردم پيش او جمع مي‌شدند و من نيز از جمله آنان بودم‌. چون به چهره او نگريستم برايم روشن شد كه اين چهره‌، چهره مردان دروغگو نيست‌. نخستين سخن او را كه شنيدم‌، اين بود كه فرمود: " أيها الناس أفشوا السلام، وأطعموا الطعام، وصلوا الارحام، وصلوا بالليل والناس نيام، تدخلوا الجنة بسلام [سلام ‌كردن و صلح را در بين هم ‌گسترش دهيد، و به مردم طعام و خوراك دهيد، و صله رحم بجاي آريد، و شبانگاهان ‌كه مردم خوابيده‌اند، نماز بخوانيد، ‌كه به سلامت وارد بهشت خواهيد شد]"‌. به روايت حاكم و ابن ماجه و ترمذي‌ كه او آن را ‌“‌حسن صحيح‌“ دانسته است‌.
٢-‌سلمان فارسي گفته است‌: پيامبر صلي الله عليه و سلم فرمود: " عليكم بقيام الليل فإنه دأب الصالحين قبلكم، ومقربة لكن إلى ربكم، ومكفرة للسيئات، ومنهاة عن الاثم، ومطردة للداء عن الجسد  [‌بر انجام نماز شب مداومت‌ كنيد، چه بي‌گمان نماز شب عادت مردان صالح پيش از شما بوده است و شما را به پروردگارتان نزديك مي‌نمايد، و كفاره ‌گناهان و نهي‌ كننده ازگناه و بيرون‌كننده درد و بيماري از جسم شما است‌]"‌. 
 ٣-‌سهل بن سعد گفت‌: جبريل به حضور پيامبر صلي الله عليه و سلم آمد و گفت‌:" يا محمد عش ما شئت فإنك ميت، واعمل ما شئت فإنك مجزي به، وأحبب من شئت فإنك مفارقه، واعلم أن شرف المؤمن قيام الليل وعزه استغناؤه عن الناس [اي محمد هر اندازه ‌كه دلت مي‌خواهد زندگي‌ كن‌، بي‌گمان تو مردني هستي‌، و هر اندازه كه مي‌خواهي عمل كن‌، بي‌گمان پاداش آن به تو داده مي‌شود، و هر كس را كه مي‌خواهي دوست داشته باش‌، بي‌گمان تو از او جدا خواهي شد، و بدان ‌كه بي‌گمان شرف مومن در نماز شب است‌، و عزتش در بي‌نيازي او از مردم است‌]"‌.
٤- از ابوالدرداء روايت است كه‌: پيامبر صلي الله عليه و سلم فرمود:" ثلاثة يحبهم الله ويضحك إليهم ويستبشر بهم: الذي إذا انكشفت فئة قاتل وراءها بنفسه لله عز وجل فإما أن يقتل وإما أن ينصره الله عزوجل ويكفيه فيقول: انظروا إلى عبدي هذا كيف صبر لي بنفسه والذي له امرأة حسنة وفراش لين حسن فيقوم من الليل فيقول: يذر شهوته ويذكرني، ولو شاء رقد والذي إذا كان في سفر وكان معه ركب فسهروا ثم هجعوا فقام من السحر في ضراء وسراء  [سه ‌گروه هستند كه خداوند دوستشان دارد و به رويشان مي‌خندد و بدانان مژده بهشت مي‌دهد: ‌كسي‌ كه چون گروهي از دشمنان پديدار گردند در راه خدا با جان‌، در برابرشان ايستادگي‌ كند و بجنگد، يا كشته شود يا اينكه خداوند او را پيروز ميكند و خدا براي او بس است‌ كه مي‌فرمايد: بدين بنده من بنگريد كه چگونه در راه من با جان شكيبائي نمود. و كسي‌ كه زن زيبا و رختخواب نرم و خوب دارد، با اين حال‌، شب برمي‌خيزد و نماز شب مي‌خواند كه خداوند مي‌فرمايد: اين بنده من آرزوهاي خويش را رها كرده و ياد مرا نموده است ‌كه اگر مي‌خواست مي‌توانست بخوابد. و كسي‌ كه چون در سفر همراه گروهي باشد كه شب بيدار مي‌مانند و بعد مي‌خوابند، سپس او در سحر بر مي‌خيزد و نماز شبش را در سختي و فراخي و در ناخوشي و خوشي مي‌خواند]"‌. 
2-‌آداب نماز شب‌: 
كسي‌ كه مي‌خواهد نماز شب را بخواند، سنت است ‌كه به دستورات و نكات زير توجه كند : 
1- بهنگام خوابيدن قصد گزاردن نماز شب را داشته باشد از ابوالدرداء روايت است ‌كه پيامبر صلي الله عليه و سلم فرمود:" من أتى فراشه وهو ينوي أن يقوم فيصلي من الليل فغلبته عينه حتى يصبح كتب له ما نوى، وكان نومه صدقة عليه من ربه [كسي ‌كه به رختخواب رفت و قصد داشت ‌كه شب برخيزد و نماز شب را بخواند، چنانچه خواب بروي چيره شد و تا صبح بيدار نشد، خداوند پاداش آن را برايش مي‌نويسد و خوابش نيز صدقه‌اي است از پروردگارش‌]‌". به روايت نسائي و ابن ماجه با سند ‌“‌صحيح ‌“. 
٢-‌چون بيدار شد خواب را از چشمان خود دور سازد (‌با دست چشمانش را بمالد) و مسواك كند، سپس روي به آسمان دعائي ‌كه از پيامبر صلي الله عليه و سلم روايت شده است‌، بخواند:" لا إله إلا أنت سبحانك، أستغفرك لذنبي وأسألك رحمتك، اللهم زدني علما ولا تزغ قلبي بعد إذ هديتني وهب لي من لدنك رحمة إنك أنت الوهاب الحمد لله الذي أحيانا بعد ما أماتنا وإليه النشور، ثم يقرأ الايات العشر من أواخر سورة آل عمران: (إن في خلق السموات والارض واختلاف الليل والنهار لايات لاولى الالباب) إلى آخر السورة ثم يقول: (اللهم لك الحمد، أنت نور السموات والارض ومن فيهن، ولك الحمد، أنت قيم السموات والارض ومن فيهن، ولك الحمد، أنت الحق، ووعدك الحق، ولقاؤك حق، والجنة حق، والنار حق، والنبيون حق، ومحمد حق، والساعة حق. اللهم لك أسلمت، وبك آمنت، وعليك توكلت، وإليك أنبت، وبك خاصمت، وإليك حاكمت، فاغفر لي ما قدمت وما أخرت، ما أسررت وما أعلنت، أنت الله لا إله إلا أنت [خداوندا تو پاك و منزه هستي و بجز تو خدائي نيست‌، آمرزش‌ گناهانم را از تو مي‌خواهم و رحمتت را مسئلت دارم‌، خداوندا دانشم را بيفزاي‌، و چون هدايتم ‌كردي قلبم را منحرف نگردان‌، و مهر و رحمت خود را به من ارزاني دار، بي‌گمان تو بسيار بخشنده مي‌باشي‌، ستايش خدائي را كه ما را پس از مرگ زنده مي‌گرداند و به سوي او مي‌رويم‌، سپس ده آيه آخر سوره آل عمران را بخواند و بعد از آن بگويد: خداوندا ستايش تنها شايسته تو است‌، تو نور و روشني بخش آسمانها و زمين و آنچه در آنها است مي‌باشي تنها ستايش شايسته تو است‌، تو نگه دارنده آسمانها و زمين و آنچه در آنها است مي‌باشي‌، تنها ستايش شايسته تو است‌، تو حق هستي‌، وعده‌ات حق است‌، ديدارت (‌در قيامت‌) حق است بهشت و دوزخت حق است‌، پيامبران و محمد رسول الله بر حق مي‌باشند، و روز رستاخيز حق است‌، خداوندا خود را به تو تسليم ‌كردم و به تو ايمان آوردم و بر تو توكل‌ كردم و به سوي تو برگشتم‌، داوريم به تو و به سوي تو است‌، پس‌ گناهان پيشين و پسينم و پنهان و آشكارم را بيامرز، تنها تو خدائي و بجز تو خدائي نيست‌]‌"‌.
٣-‌نماز شب را با دو ركعت ‌كوتاه شروع ‌كند، سپس هر چه دلش مي‌خواهد نماز بگزارد. عايشه گفته است ‌كه‌: ‌“‌پيامبر صلي الله عليه و سلم چون شب براي نماز بر مي‌خاست‌، نماز خود را با دو ركعت ‌كوتاه آغاز مي‌كرد‌“‌. ابوهريره ‌گفته است‌ كه‌: پيامبر صلي الله عليه و سلم فرمود:" إذا قام أحدكم من الليل فليفتتح صلاته بركعتين خفيفتين "هر دو حديث به روايت مسلم مي‌باشد٠ 
٤-‌مستحب است‌ نمازگزاري ‌كه براي نماز شب بر مي‌خيزد همسرش را نيز بيدار كند. ابوهريره مي‌گويد: پيامبر صلي الله عليه و سلم فرمود:" رحم الله امرء قام من الليل فصلى وأيقظ امرأته فإن أبت نضح في وجهها الماء، رحم الله امرأة قامت من الليل فصلت وأيقظت زوجها، فإن أبى نضحت في وجهه الماء [خداوند بيامرزد مردي را كه شب بر مي‌خيزد و نماز مي‌گزارد و همسرش را نيز بيدار مي‌كند، چون او از بيدار شدن امتناع‌كند، آب بر رويش بپاشد. خداوند بيامرزد زني را كه شب بر مي‌خيزد و نماز مي‌خواند و شوهرش را نيز بيدار مي‌كند، چون او از بيدار شدن امتناع ‌كرد آب بر رويش بپاشد]‌"‌. باز هم از او روايت شده ‌كه پيامبر صلي الله عليه و سلم فرمود: إذا أيقظ الرجل أهله من الليل فصليا أو صلى ركعتين جميعا كتب في الذاكرين والذاكرات [‌چون شب مردي همسرش را بيدار كرد و با هم دو ركعت نماز گزاردند، اسمشان در رديف ذكر گويان خداوند نواشته‌ مي شود]‌". به روايت ابو داود و ديگران با اسناد "صحيص". 
ام سلمه گويد: شبي پيامبر صلي الله عليه و سلم بيدار شدو فرمود:" سبحان الله، ماذا أنزل الليلة من الفتنة، ماذا أنزل من الخزائن، من يوقظ صواحب الحجرات، يا رب كاسية في الدنيا عارية يوم القيامة [‌منزه است خداوند!! امشب چه فتنه‌هايي نازل شد!! چه ‌گنجينه‌هائي نازل شد!! چه ‌كسي صاحبان حجره‌ها را بيدار مي‌كند؟ واي چه بسا زنان لباس پوشيده در دنيا، در قيامت لخت و عريان هستند]"‌. به روايت بخاري‌. علي بن ابي‌طالب “ گويد: شبي پيامبر صلي الله عليه و سلم بر من و فاطمه وارد شد وگفت‌:" ألا تصليان؟ "، من ‌گفتم‌: اي پيامبر خدا جان ما در دست خداست‌، اگر بخواهد ما را بيدار كند، بيدار مي‌شويم‌. چون اين سخن را گفتم‌، ايشان برگشتند، و بر ران خود مي‌زدند و مي‌گفتند:" وكان الانسان أكثر شئ جدلا [‌انسان بيشتر از هر چيز از جدل خوشش مي‌آيد]"‌. اين حديث متفق عليه است‌. 
٥-‌چون خواب او را فرا گيرد و چرت بدهد بخوابد تا اينكه خوابش بر طرف شود. از عايشه روايت است ‌كه پيامبر صلي الله عليه و سلم فرمود:" إذا قام أحدكم من الليل فاستعجم القرآن على لسانه فلم يدر ما يقول فليضطجع [چون شب يكي از شما براي نماز شب برخاست و خوابش مي‌آمد و قرآن بر زبانش‌ گنگ مي‌شد و نمي‌توانست بخوبي آن را بخواند و نمي‌دانست چه مي‌گويد، دراز بكشد تا خواب او را رها مي‌كند]‌’‌’‌. به روايت مسلم‌. انس‌ گويد: پيامبر صلي الله عليه و سلم به مسجد آمد، ريسماني را بين دو ستون بسته بودند، فرمود: اين ريسمان براي چيست‌؟‌گفتند: براي زينب است ‌كه نماز مي خواند، هرگاه خسته شد خود را بدان نگه مي‌دارد. فرمود: " حلوه، ليصل أحدكم نشاطه فإذا كسل أو فتر فليرقد  [‌آن را باز كنيد، هر يك از شما وقتي نماز بخواند كه سرحال باشد و چون خسته شد بخوابد]"‌. اين حديث متفق عليه است.
٦-‌نبايد خود را به مشقت بيندازد، بلكه بقدر توانائي خويش شب برخيزد و آن را پيوسته حفظ‌ كند و جز در مواقع ضروري آن را ترك نكند. از حضرت عايشه روايت است ‌كه پيامبر صلي الله عليه و سلم فرمود:" خذوا من الاعمال ما تطيقون، فو الله لا يمل الله حتى تملوا [اعمال عبادي را بگونه‌اي انجام دهيد كه توانائي آن را داشته باشيد، يا اعمالي را انجام دهيد كه توانائي آن را داشته باشيد، بي‌گمان خداوند پاداش را قطع نمي‌كند مگر اينكه شما عبادت را قطع‌ كنيد]"‌. به روايت بخاري و مسلم‌. آنان از عايشه روايت كرده‌اند كه‌: از پيامبر صلي الله عليه و سلم سوال شد : ‌كدام عمل به نزد خدا محبوبتر است‌؟ فرمود:" أدومه وإن قل [عملي كه استمرار و دوام داشته باشد، اگر چه اندك هم باشد]‌"‌. مسلم از او روايت كرده كه‌ گفت‌: عمل پيامبر صلي الله عليه و سلم دائمي و هميشگي بود، چون عملي را انجام مي‌داد، اثباتش مي‌كرد (‌يعني آن را بصورت هميشگي در مي‌آورد)‌.
از عبدالله بن عمر روايت است ‌كه پيامبر صلي الله عليه و سلم فرمود:" يا عبد الله لا تكن مثل فلان كان يقوم الليل فترك قيام الليل [‌اي عبدالله چون فلاني مباش ‌كه براي نماز شب بر مي‌خاست‌، سپس آن را ترك مي‌كرد]"‌. اين حديث متفق عليه است‌. مسلم و بخاري از ابن مسعود روايت ‌كرده‌اند كه‌: در حضور پيامبر صلي الله عليه و سلم مردي را نام بردند و گفتند: تا صبح مي‌خوابد فرمود:" ذاك رجل بال الشيطان في أذنيه [او مردي است‌ كه شيطان در گوشش شاشيده است‌]"‌. و آنان از سالم بن عبدالله بن عمر و او از پدرش روايت‌ كرده است‌ كه‌: پيامبر صلي الله عليه و سلم به پدرش‌ گفت‌:" نعم الرجل عبد الله لو كان يصلي من الليل [‌عبدالله پسر شما چه مرد خوبي است اگر نماز شب را بخواند]"‌. سالم ‌گفت‌: عبدالله بعد از آن شب‌ها نمي‌خوابيد مگر مدت اندكي‌.

٣-و‌قت نماز شب‌: 
بعد از نماز عشاء هر وقت بتواند آن را بخواند، خواه اول شب يا وسط يا آخر آن باشد. انس در‌باره نماز پيامبر صلي الله عليه و سلم گفت‌: “‌ما هر وقت مي‌خواستيم كه پيامبر صلي الله عليه و سلم را شب در نماز ببينيم‌، مي‌توانستيم‌، او را در نماز ببينيم‌، و هر وقت مي‌خواستيم او را در خواب ببينيم‌، مي‌توانستيم‌، او را ببينيم‌. و گاهي در ماه آنقدر روزه مي‌بود كه مي‌گفتيم هيچ روزي‌، از آن‌، افطار نمي‌كند، و گاهي آنقدر در ماه روزه نمي‌گرفت‌ كه مي‌گفتيم هيچ روزي از آن‌، روزه نبوده است‌“‌. به روايت احمد و بخاري و نسائي‌. حافظ ابن حجر گفته است ‌كه‌: ،“‌تهجد پيامبر صلي الله عليه و سلم وقت معيني نداشت بلكه هر وقت برايش ممكن بود برمي‌خاست و نمازش را مي‌خواند“‌. 

4-بهترين او‌قات براي نماز شب‌: 
بهترين وقت شب براي نماز شب ثلث آخر شب است‌:
1-‌ابوهريره گفته است ‌كه‌: پيامبر صلي الله عليه و سلم فرمود:" ينزل ربنا عزوجل كل ليلة إلى سماء الدنيا حين يبقى ثلث الليل الاخر فيقول: من يدعوني فأستجيب له، من يسألني فعطيه، من يستغفرني فأغفر له [هر شب در ثلث آخر شب رحمت خداوند در آسمان دنيا حاضر است و مي‌گويد: هر كس مرا بخواند، دعايش را اجابت خواهم‌ كرد، هر كس از من چيزي بخواهد، به وي عطا مي‌كنم‌، هر كس از من طلب آمرزش‌ كند، ‌او را مي‌آمرزم‌]"‌. به روايت جماعت محدثين‌.
٢-‌عمر بن عبسه‌ گويد: از پيامبر صلي الله عليه و سلم شنيدم ‌كه مي‌فرمود:" أقرب ما يكون العبد من الرب في جوف الليل الاخير فإن استطعت أن تكون ممن يذكر الله في تلك الساعة فكن [در دل آخر شب انسان از هر وقت ديگر بيشتر به پروردگارش نزديك است‌، اگر مي‌تواني در آن وقت از جمله ‌كساني باش‌،‌ كه خدا را بياد مي آورند (‌نماز بخوان‌)‌]"‌. حاكم آن را بشرط مسلم روايت‌ كرده و ترمذي آن را حسن صحيح دانسته و نسائي و ابن خزيمه نيز آن را روايت‌ كرده‌اند.
٣-‌ابومسلم از ابوذر پرسيد: ‌كدام وقت شب‌، براي نماز شب بهتر است‌؟ ‌گفت‌: من نيز آن را از پيامبر صلي الله عليه و سلم سوال ‌كردم‌: فرمود:" جوف الليل الغابر وقليل فاعله  [نيمه باقيمانده شب و كمتر كساني چنين مي‌كنند]"‌. احمد با اسناد ‌“‌جيد‌“ آن را روايت كرده است‌.
٤- عبدالله بن عمر و گويد: پيامبر صلي الله عليه و سلم فرمود:" أحب الصيام إلى الله صيام داود، وأحب الصلاة إلى الله صلاة داود: كان ينام نصف الليل، ويقوم ثلثه، وينام سدسه، وكان يصوم يوما ويفطر يوما [دوست داشتني‌ترين روزه بنزد خداوند، روزه داود است‌، و دوست داشتني‌ترين نماز، بنزد خداوند نماز داود است‌. او نيمه اول شب مي‌خوابيد و ثلث آخر شب نماز مي‌خواند، و در قسمت يك ششم آخر شب هم مي‌خوابيد و يك روز روزه مي‌گرفت و يك روز افطار مي‌كرد - يك روز در ميان روزه مي‌گرفت‌]"‌. گروه محدثين بزرگ بجز ترمذي آن را روايت ‌كرده‌اند.

٥-‌تعداد ركعات نماز شب‌: 
سنت وتر بعد از نماز عشاء‌، سنت نماز شب محسوب مي‌گردد. 
1-‌سمره بن جندب‌ گويد: پيامبر صلي الله عليه و سلم به‌ ما امر فرمود كه هر شب‌ كم يا زياد نماز شب را بخوانيم و نماز وتر را در آخر آن قرار دهيم‌“‌. به روايت طبراني و بزاز.
٢- از انس روايت شده‌ كه پيامبر صلي الله عليه و سلم فرمود:" صلاة في مسجدي تعدل بعشرة آلاف صلاة، وصلاة في المسجد الحرام تعدل بمائة ألف صلاة والصلاة بأرض الرباط تعدل بألفي ألف صلاة، وأكثر من ذلك كله الركعتان يصليهما العبد في جوف الليل [‌ثواب نمازي در مسجد من (‌مسجد النبي در مدينه‌) برابر است با ثواب ده هزار نماز در جاهاي ديگر، و ثواب نمازي در مسجدالحرام‌، برابر است با ثواب يكصد هزار نماز در جاهاي ديگر، و پاداش نماز خواندن مجاهدين در سرزمينهاي مرزي برابر است با پاداش دو هزار هزار نماز در جاهاي ديگر، و پاداش دو ركعت نماز بنده خدا در دل شب بيش از همه اينها است‌]"‌. ابوالشيخ و ابن حبان در كتاب خود “‌الثواب‌“ آن را روايت كرده‌اند. منذري در “‌‌الترغيب والترهيب‌“ از آن سكوت‌ كرده است‌.
٣-‌از اياس بن معاويه مزني روايت است ‌كه پيامبر صلي الله عليه و سلم فرمود:" لا بد من صلاة بليل ولو حلب شاة، وما كان بعد صلاة العشاء فهو من الليل  [نماز شب ضروري است حتي اگر باندازه دوشيدن يك گوسفندي‌، وقت صرف آن شود. نمازي كه بعد از نماز عشاء خوانده مي‌شود از نماز شب محسوب است‌]‌"‌. به روايت طبراني و راويان آن بجز محمد بن اسحاق همگي موثوق به هستند.
٤-‌ابن عباس مي‌گويد: از نماز شب سخن بميان آوردم‌. بعضي از اصحاب‌ گفتند: پيامبر صلي الله عليه و سلم فرمود:" نصفه، ثلثه، ربعه، ، فواق حلب ناقة، فواق حلب شاة  [(‌وقت نماز شب‌) نيمه شب‌، يكسوم شب‌، يك چهارم شب باندازه دوشيدن شتري‌، باندازه دوشيدن گوسفندي است]".
5- -‌باز هم از او روايت است ‌كه‌: پيامبر صلي الله عليه و سلم ما را به نماز شب امر فرمود و به انجام آن آنقدر ترغيب‌ كرد تا جائيكه فرمود" عليكم بصلاة الليل ولو ركعة [‌بر شما باد كه نماز شب را بخوانيد حتي اگر يك ‌ركعت هم باشد]"‌. طبراني آن را در ‌“‌الكبير“ و ‌“‌الاوسط‌“ روايت كرده است‌. 
بهتر است ‌كه همواره نماز شب را يازده ركعت يا سيزده ركعت خواند. نمازگزار مختار است‌ كه آنها را پشت سر هم يا جدا از هم بخواند. حضرت عايشه فرمود: ‌“‌پيامبر صلي الله عليه و سلم در رمضان و غير رمضان بيش از يازده ركعت نمي‌خواند. چهار ركعت را مي‌خواند، تو مپرس‌ كه چقدر آنها را نيكو و طولاني مي‌خواند!! سپس چهار ركعت ديگر را مي‌خواند، تو مپرس ‌كه چقدر نيكو و طولاني مي‌خواند!! سپس سه ركعت ديگر را مي‌خواند، من ‌گفتم‌: اي پيامبر خدا صلي الله عليه و سلم مگر پيش از آنكه سنت وتر را بخواني مي‌خوابي‌؟ فرمود:" يا عائشة إن عيني تنامان ولا ينام قلبي [چشمان من مي‌خوابند و ليكن قلب من بخواب نمي‌رود]‌"‌. به روايت بخاري و مسلم‌. باز آنان از قاسم بن محمد روايت ‌كرده‌اند كه او گفته است‌: از عائشه شنيدم‌ كه مي‌گفت‌: نماز شب پيامبر صلي الله عليه و سلم ده ركعت بود و با يك سجده وتر آن را بپايان مي‌برد.

6-قضاي نماز شب‌: 
مسلم از عايشه روايت ‌كرده است‌ كه هرگاه بعلت درد و كسالت يا غير آن‌، پيامبر صلي الله عليه و سلم نماز شب را از دست مي‌داد، بجاي آن دوازده ركعت را در روز مي‌خواند. 
جز بخاري جماعت محدثين از عمر روايت ‌كرده‌اند كه پيامبر صلي الله عليه و سلم فرمود:" من نام عن حزبه أو عن شئ منه فقرأه ما بين صلاة الفجر وصلاة الظهر كتب كأنما قرأه من الليل [كسي ‌كه خوابش برد و نتوانست نماز شبش را بخواند، اگر آن را در وقت بين نماز صبح و ظهر بخواند، بحساب نماز شب وي نوشته مي‌شود]"‌.

به نقل از:
فقه السنه ، تأليف سيد سابق، مترجم محمود ابراهيمي، تهران، ناشر مردم‌سالاري، دوم 1387.

پانوشت‌ها:
[1] -اسرا/79.
[2] -ذاریات/15تا18.
[3] -فرقان/63و64.
 [4] -سجده/15تا17.
[5] -زمر/9.