قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

زیدیه
زیدیه مقرون به خلافت خلفای سه‏گانه است وآنان از جمله شیعیان هستند که در میان‏شان برخی قدریه و برخی غیرقدریه هستند.[1]
 
اختلاف قدریه در ظلم و عدل و تحقیق در مورد آن

قدریه[2] و جهمیه جبریه درباره ظلم اختلاف نظر دارند:
قدریه می‏گویند: ظلم در حق او آن است که ما درباره ظلم برخی مردم به برخی دیگر می‏شناسیم. پس اگر گفته شود او خالق افعال بندگان است و او اراده کننده هر چیزی است که واقع می‏شود وبه همراه این گفته شود: او انسان گناهکار و عاصی را عذاب می‏دهد، این یک ظلم همچون ظلم ماست، آنان خود را عدلیه می‏نامند.
جهمیه می‏گویند: ظلم در حق او چیزی است که وجود آن ممتنع است. اما هر آن چه که وجودش ممکن باشد ظلم نیست. بنابراین ظلم یا مخالفت کردن با امر و فرمان کسی است که اطاعتش واجب است و یا تصرف در ملک دیگری بدون اجازه او است. و بالاتر از پروردگار امر کننده‏ای وجود ندارد غیر از او کسی ملکی ندارد بلکه او فقط در ملک خود دخل وتصرف می‏کند بنابراین هر آن چه که ممکن است ظلم نیست بلکه هرگاه خداوند فرعون و ابوجهل و امثال این دو را که کفر ورزیدند و در برابر خدا عصیان وسرکشی کردند، نعمت می‏دهد و موسی ومحمد را که به او ایمان آوردند و ازاو اطاعت نمودند، عذاب می‏دهد این مثل عکس است و همه در برابر او یکسان و مساوی هستند.
قدریه می‏گویند: خداوند مکلفین را در قدرت یکسان قرار داد و مؤمنان را مخصوصاً برتر از کفار قرار نداد تا که ایمان بیاورند و برای اهل اطاعت به جهت فضیلت و برتری‏شان بر عصیان گران و گردن کشان، فضل و عنایتی نبوده تا که اطاعت کنند و این از سخنان قدریه، معتزله و دیگران است که به این ترتیب با کتاب، سنت و اجماع سلف و عقل صریح مخالفت کرده‏اند.
هر کس معتقد باشد که منت خداوند بر مؤمنان به واسطه هدایتشان که شامل کفار نشد، ظلمی از جانب اوست، این جهل است زیرا این فضیلت و لطف و عنایت از جانب اوست همان طور که می‏فرماید: { يَمُنُّونَ عَلَيْكَ أَنْ أَسْلَمُوا قُلْ لا تَمُنُّوا عَلَيَّ إِسْلامَكُمْ بَلِ اللَّهُ يَمُنُّ عَلَيْكُمْ أَنْ هَدَاكُمْ لِلإيمَانِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ } الحجرات: ١٧«بلكه خدا بر شما منت مي‌گذارد كه شما را به سوي ايمان آوردن رهنمود كرده است ، اگر ( در ادعاي ايمان ) راست و درست هستيد.» بنابراین اختصاص این ایمان همانند اختصاص دادن سلامتی، علم، قدرت، حال و مال زیاد برای افرادی خاص است. خداوند متعال می‏فرماید: { أَهُمْ يَقْسِمُونَ رَحْمَةَ رَبِّكَ نَحْنُ قَسَمْنَا بَيْنَهُمْ مَعِيشَتَهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَرَفَعْنَا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضًا سُخْرِيًّا وَرَحْمَةُ رَبِّكَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ (٣٢)} الزخرف: ٣٢ «‏ آيا آنان رحمت پروردگار تو 
را تقسيم مي‌كنند ( و كليد رسالت را به هر كس كه بخواهند مي‌سپارند ؟ ). اين مائيم كه معيشت آنان را در زندگي دنيا ميانشان تقسيم كرده‌ايم. و برخي را بر برخي ديگر برتريهائي داده‌ايم ، تا بعضي از آنان بعضي ديگر را به كار گيرند ( و به يكديگر خدمت كنند ). و رحمت پروردگارت از تمام آنچه جمع‌آوري مي‌كنند بهتر است ( كه نبوّت است و نبوّت از همه مقامات برتر است ). ‏» بنابراین گفته می‏شود: هر نعمتی از جانب او فضل و هر مصیبتی از جانب او عدل است و ظلم به معنای واقعی ظلم این است که انسان به خاطر ظلم دیگری عذاب داده شود.
خداوند متعال می‏فرماید: 
{ وَمَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلا يَخَافُ ظُلْمًا وَلا هَضْمًا } طه: ١١٢
«‏ و هر كس كارهاي نيكو انجام دهد ، در حالي كه مؤمن باشد ، نه از ظلم و ستمي مي‌ترسد ( كه بر او رود ، و مثلاً بر گناهانش افزوده شود ) و نه از كم و كاستي مي‌هراسد ( كه گريبانگير كارهاي نيك و پاداشش شود. چرا كه حساب خدا دقيق است ). ‏»
مفسران می‏گویند: ظلم این است که بدی‏های کسی دیگر به حساب انسان گذاشته شود و هضم این است که از نیکی ‏های انسان کاسته شود و خداوند پاک و منزه مجازات و عذاب او را به صورت ظالمانه بر اساس گناه کسی دیگر قرار دهد و خود او را از آن پاک و منزّه بدارد.
اما مجازات انسان بر اساس عمل اختیاری او و گرفتن داد مظلومان از ظالمان از جمله کمال عدل خداوند متعال است. قول جمهور موافقان و مخالفان قدر این است: که ظلم برای خداوند مقدر و ممکن است و خداوند پاک و منزه به دلیل عدل خود، آن را مرتکب نمی‏شود و او از ظلم پاک و منزه است. بنابراین خود او نفس خودش را مدح می‏گوید وقتی که خبر می‏دهد که او هیچ ظلمی به مردم نمی‏کند و مدح شامل ترک مقدور برای اوست نه ترک چیزی که برایش ممتنع است.
میان مسلمانان اختلافی در این مورد وجود ندارد که خداوند عادل است و ظالم نیست اما هر آن چه که ظلم از جانب عبد باشد، ظلم از جانب رب به حساب نمی‏آید و هر زشتی که از جانب عبد باشد زشتی از جانب رب به حساب نمی‏‏آید در ذات، صفات و افعال خداوند هیچ چیزی همانند او نیست.[3]


[1] - ج(1)ص(357،358).
[2] - قدریه در اوایل سده اول درزمان ابن زبیر و عبدالملک به وجود آمدند.
[3] - ج(3)ص(23)ج(2)ص(33،40) ج(1)ص(42، 368، 361، 366).

به نقل از کتاب: آل رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم و اولیای او (موضع اهل سنت و شیعه درباره عقاید، فضیلت‏ها، فقه و فقهای آنان اصول فقه شیعه و فقه آنان)، خلاصه و ترتيب از: محمد بن عبدالرحمن بن محمد بن قاسم، رحمه الله ت 1421 هـ، این بحث از کتاب منهاج السنه نوشته ابن تیمیه رحمه الله اختصار شده است).