قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

راسماليه CAPITALISM

تعريف:
راسماليه يك نظام اقتصادي است كه داراي فلسفهء اجتماعي و سياسي بوده بر اساس گسترش مالكيت فردي و محافظه برآن استوار ميباشد، مفهوم آزادي را خيلي وسيع  نموده است، جهان توسط اين نظام نكبات زيادي را چشيده است، راسماليه هميشه تا حال فشارها و دخالت هاي سياسي، اجتماعي و ثقافتي خويش را تكرار مينمايد، و ثقل خويش را بالاي گروه هاي مختلف زمين مي اندازد.

تأسيس و افراد برازنده :
-اروپا تحت حكم نظام امپراطوري روماني قرار داشت و آن نظام را نظام اقتصادي (Feudl System) به ميراث برد.
-در ميان قرن هاي چهاردهم و شانزدهم طبقهء بور جوازيه (Bourgeois) به ظهور رسيد كه در عقب و داخل مرحلهء اقطاع قرار داشت.
-در عقب مرحلهء بورجوازيه مرحلهء راسماليه قرار داشت كه مصادف بود به شروع قرن شانزدهم، ليكن به شكل تدريجي بود.
-ابتداء، دعوت به سوي آزادي (Liberation)، دعوت به سوي ايجاد قوميات بي ديني و به سوي كم كردن نفوذ باباي روحي، شروع شد.
-مذهب آزاد طبيعي در نصف دوم قرن هجدهم در فرانسه قدم به ظهور نهاد، و در
 آنجا طبيعيين نمايان گرديدند، از مشهور ترين داعيان اين مذهب افراد ذيل ميباشند:
1-فرانسواكيزني Francois Quensnay  (1694-1778م) در فرساي فرانسه تولد شده، در قصر پانزدهم لويس به حيث طبيب كار كرد، لكن بعدا توجه به اقتصاد نموده و مذهب طبيعي را تأسيس كرد، در سال (1756م) دو مقاله را از دو دهقان و از جنوب به نشر رسانيد، بعد از آن در سال ( 1758م) جدول اقتصادي را صادر نمود كه در آن جدول دوران مال را در ميان مردم به دوران دموي تشبيه داده است، در آن وقت ميرابو در پاره آن جدول چنين گفته بود : «در دنيا سه اختراع بزرگ وجود دارد كه آنها عبارت اند از نوشتن، نقود، «پول»  و جدول اقتصادي».
2-جون لوك John Locke ( 1632-1704م) وي نظريهء طبيعي آزاد را رنگ آميزي نموده در بارهء مالكيت فردي ميگويد: «اين ملكيت حقي از حقوق طبيعي بوده غريزه ايست كه با نشأت و نموى انسان نشأت و نمو مينمايد، بنابرآن براي هيچ كسي اجازه نيست كه با اين غريزه معارضه و مقابله نمايد.
3-ونيز از افراد برازندهء اين نظريه اند هر يكي : تورجو Turgot، ميرابو Mirabou، جان باتست ساي  J. B. Say و باستيا.
-بعد از آن مذهب كلاسيكي قدم به ظهور نهاد، كه افكارش به دست تعدادي از مفكرين آشكار گرديد، كه از بارز ترين آنان اشخاص ذيل اند:
1-آدم سميث  A. Smith  (1723-1790م) وي مشهور ترين كلاسيكي ها علي الاطلاق به شمار ميرود، در شهركيركالدي در اسكاتلند تولد شده، فلسفه را فرا گرفت، در دانشگاه جلاسجو به حيث استاد علم منطق ايفاء وظيفه كرد، سال (1766م) به فرانسه سفر نموده در آنجا به افراد مذهب آزاد ملاقات نمود،  در سال ( 1776م) كتابش را ( بحث في طبيعة و اسباب ثروة الأمم) به نشر رسانيد، در بارهء اين كتاب ادمون برك، كه يكي از نقاد است، ميگويد : « اين كتاب بزرگتر از تمام تأليف هايى ميباشد كه آنها را قلم بشر نوشته است.
2-دافيد ريكاردو  David Ricardo ( 1772-1823م) قوانين توزيع درآمد در اقتصاد راسمالي را شرح نمود، وي يك نظريهء معروفي دارد بنام «قانون تناقص الغلة»  و نيز گفته ميشود كه وي يك مفكورهء فلسفي مختلط با انگيزه هاي اخلاقي داشت، البته اين مفكوره را از اين قولش استنباط نموده اند كه ميگويد: «هركاري كه از احساس محبت و دوستي باديگران، صادر نشود آن كار منافي اخلاق شمرده خواهد شد».
3-روبرت مالتوس Robert Maltus ( 1766-1836م) كلاسيكي اقتصاد دان انگليسي چپگرا است. نظريهء مشهوري در بارهء ساكنين زمين ارائه نموده ميگويد: تعداد ساكنين مطابق دوره هندسي زياد ميشود، در حاليكه حاصلات زراعتي مطابق دورهء حسابي زياد ميگردد.
4-جون استيوارت مل J. Stuart Mill ( 1806-1873م)  وي حلقهء اتصال ميان مذهب فردي و مذهب  اشتراكي به شمار ميرود، سال ( 1836م)  كتاب خود را (مبادي الاقتصاد السياسي) به نشر رسانيد.
5-لورد كينز Keyns (1883-1946م)  وي صاحـب نـظريـه اي است كه به
 نام خودش تسميه شده است، و آن نظريه پيرامون توانمندي و مشغول ساختن ميچرخد، اين نظريه از ديگر نظريه ها برتري و تفوق كسب نموده است، زيرا فضليت تحقيق پيرامون مشغول ساختن كامل قواي كارگر در جامعهء راسمالي، به سوي وي باز ميگردد، اين نظريهء خود را ضمن كتابش ( النظرية العامة في التشغيل و الفائدة و النقود ) ذكر كرده، و كتاب مذكور را سال 1936م به نشر رسانيد.
6-دافيد هيوم (1711-1776م) صاحب نظريهء نفعيه ‏Pragmatism وي اين نظريه را به شكل متكامل وضع نموده است، نظريه چنين ميگويد : ( ملكيت خاصه تقليدي است كه مردم از آن پيروي نموده اند، و بايد هم آنرا پيروي كنند، زيرا درآن فائدهء ايشان است)0
7-ادمون برك : وي ازجملهء مدافعين از ملكيت شخصي، بر اساس نظريهء تاريخي ويا تقادم ملكيت، به شمار ميرود0
 افكار و معتقدات :
1-پايه هاي راسمالي :
-جسجوي فايده به طرق واسلوب هاي گوناگون، مگر طريقي كه آنرا دولت به خاطر ضرر عام منع كرده باشد مثل مواد مخدر.
-احترام به ملكيت فردي از طريق اينكه راه براي هر انسان باز گردد تا تمام قدرت خود را در راه كثرت دارائي بكار اندازد، سرمايه اش حمايت شود، به آن تجاوز صورت نگيرد، قوانيني كه سبب نموي آن ميگردد كاملا مراعات شود، و دولت در زنـدگي اقتصـادي جز بـه اندازه ايكه آنرا نظام و استحكام امنيت تقاضا دارد، 
ديگر دخالت نداشته باشد.
-همچشمي و سبقت جستن در بازارها (Perfest Competition).
-نظام آزادي نرخ ( Price System)، جاري ساختن اين آزادي مطابق تقاضاهاي عرضه كردن و خواستن، و به كار انداختن قانون نرخ نازل در راه رائج ساختن مال و فروش آن.
2-اشكال و انواع راسمالي:
-راسمالي تجارتي كه در قرن سانزدهم، در عقب از بين رفتن اقطاع ظاهر شد، كه تاجر شروع به انتقال توليدات از مكان به مكان ديگر، مطابق تقاضاي بازار نمود و بدين طريق رابطه اي ميان توليد كننده و استفاده  كننده ايجاد كرد.
-راسمالي  صنعتي كه، پيشرفت صناعت، و به ميان آمدن آلات بخاريه، كه آنرا جيمس وات سال  1770م اختراع نمود، و همچنان به ميان آمدن ماشين با فندگي  1785م، در ظهور آن كمك نموده باعث شد كه در اوائل قرن نوزدهم انقلاب صنعتي اول در انجلترا و بعد از آن در اروپا به صورت عموم برپاگردد، راسمالي صنعتي بر اساس جدائي رأس المال از كارگراستوار ميباشد، يعني بين انسان و اسباب كار.
-نظام كارتل  (Kartel System ): يعني توافق شركت هاي بزرگ در تقسيم  بازارهاي جهاني ميان خودشان، كه اين كار براي شان موقع را مساعد ميسازد تا به آزادي كامل در اين بازارها احتكار نمايند و دارائي مردم را از آنها سلب نمايند، اين مذهب در آلمان و جاپان منتشرگرديده است .
-نظام ترست ( Trust System) مقصود از آن اينست كه يكي از شركت هاي مسابقه كننده را بايد تقويه نمود تا كه توليد بهتر داشته، به نفوذ و سيطره بر بازار توانمندتر باشد.
3-افكار و معتقدات ديگر:
-مذهب طبيعي كه اساس و تهداب راسمالي به شمار ميرود، به امور و اشيائي فرا ميخواند كه بعضي از آن  قرار آتي ميباشد:
* زندگي اقتصادي زير فرمان نظام طبيعي بوده ساختهء دست كسي نيست، چون به همين صفت ترقي و پيشرفت خود بخودي براي زندگي بار مياورد.
* دولت بايد در زندگي اقتصادي دخالت نداشته باشد، بلكه وظيفه اش فقط حمايت از افراد و اموال، حفظ امنيت، و دفاع از وطن مي باشد.
* آزادي اقتصادي براي هر فرد، به طوريكه هر فرد اختيار دارد كه چه كار كند و هر كاري مناسب برايش باشد آنرا اختيار كند، از اين قاعده به اين عبارت مشهور تعبير كرده اند : « بگذار كار كند، بگذار برود»(Laisser fair Laisser Passer).
-ايمان و باور راسمالي به آزادي خيلي زياد مفضي به نابساماني هاي اعتقادي و اخلاقي گرديده است و لغزش ها و نكبات غربي ها كه ناشي از ضياع فكري وخلاء روحي بوده و سبب تباهي جهان گرديده است متولد از همين عقيده ميباشد.
-پايين بودن مزد و درخواست كار زياد در كارگر باعث شده كه تمام افراد يك خانواده مصروف كارشوند، و اين امر مفضي بر آن شده كه رشته هاي خانوادگي از هم بكسلد و روابط اجتماعي در ميان شان از بين برود.
-از مهمترين نظريات آدم سميث اين بود كه: نمو، پيشرفت و اوج زندگي اقتصادي موقوف به آزادي اقتصادي ميباشد.
-اين آزادي به نظر وي به طرق ذيل  حاصل ميشود:
* آزادي فردي كه براي انسان اختيار آن عملي را ميدهد كه موافق استعدادش باشد و درآمد مطلوبش در آن حاصل شود.
* آزادي تجارتي كه در آن توليد، داد و گرفت و صادر نمودن، در يك فضاء مسابقهء آزاد تكميل ميگردد.
-راسمالي ها معتقد اند كه آزادي براي فرد، بخاطر حصول موافقت ميان وي و ميان  اجتماع يك امر ضروري ميباشد، ديگر اينكه آزادي قوهء باعثه بر توليد بوده حقي از حقوق انساني و تعبيري از كرامت و شرافت بشري ميباشد.
4-عيب ها و خرابي هاي راسمالي:
-راسمالي نظامي است كه ساخته و پرداختهء دست بشر بوده مساوي به نظام كمونستي و ديگر نظام هاي ساخته شدهء بشر ميباشد، و از نظام الله كه آنرا براي بندگان خود و مخلوق خود از اولاد بشر، راضي شده است بدور ميباشد.
-خود خواهي و انانيت: طوريكه يك فرد و يا چند فرد محدود بر بازارها طبق مصالح شخصي خويش حكومت ميكنند، و ضرورت اجتماع را در نظر نگرفته به مصلحت عامه احترام نمي گزارند.
-احتكار : شخص راسمالي اموال را جمع نموده يكجا انبار مينمايد، و وقتيكه از بازار ناپديد گرديد آن را برآورده به نرخ خيلي بالا آنرا به فروش ميرساند تابدين و سيله 
داروندار محتاجين و ضعيفان را از ايشان سلب نمايد.
-همانطور كه كمونستي در سلب و الغاء مالكيت فردي افراط و مبالغه نموده راسمالي در احترام و بزرگداشت آن افراط كرده است.
-همچشمي و مسابقه : اساس راسمالي زندگي را ميدان داغ مسابقه  ساخته است، زيرا همهء مردم در راه به دست آوردن غلبه و سبقت سعي ميكنند، و زندگي به دستور آن به جنگلي تبديل ميشود  كه در آنجا قوي ضعيف را ميخورد، بسياري اوقات چنين هم ميشود كه آن مفضي به مفلس شدن كارخانه ها و شركت ها، در زمان اندك ميشود.
-خالي ساختن دست كارگر: زيرا راسمالي كارگران را به حيث كالا مسخر به مفهوم داد و گرفت ساخته هر لحظه در معرض تغيير و تبديلي قرار ميدهد و اين امر سبب ميشود كه كارگر كار زيادتر و بهتري كند و يا مزد كمتري بگيرد.
-بيكاري: در جامعهء راسمالي بيكاري يك پديده مألوف و آشنا به شمار ميرود، وآن وقتي به كثرت ظاهر ميشود كه توليد زيادتر از مصرف باشد، زيرا در اين صورت صاحب كار ازمزد اضافيي كه به دستهاي آنان قرار ميگرد و به دوش صاحب كار سنگيني ميكند، استغناء حاصل مينمايد [و از دوش خود آنرا دور ميكند].
-زندگي هيجان انگيز: كه اين در نتيجهء گشتي گيري و مقابله ايست كه ميان طبقهء سرمايدار و طبقهء محروم برپا ميباشد، زيرا مقصود اصلي طبقه اول جمع كردن مال از هر طريق ممكن بوده و طبقهء محروم در فكر بدست آوردن قوت زندگي ميباشد، و در ميان اين دو طبقه هيچ نوع تعاطف و تراحم وجود ندارد.
-استعمار : اين بخاطري در نظام راسمالي وجود دارد كه راسمالي در جستجوي مواد اوليه  «مواد خام» و در جستجوي بازارهاي جديد براي به فروش رسانيدن توليدات خويش ميباشد، بنابراين در راه  استعمار گروه ها و ملتها به پيش رفته در عمق آن فرو ميرود، البته در قدم اول استعمار اقتصادي و در قدم دوم استعمار  فكري، سياسي و ثقافتي به صورت عموم، واين علاوه بر استرقاق اقوام و تسخير دست هاي كارگران در مصالح خويش ميباشد.
- جنگها و ويرانگريها: بشر انواع و اقسام عجيبـي از قتل و ويراني را  كه در  طبيعت  استعمار موجود ميباشد، مشاهده كرده است، استعماري كه بدترين و شديد ترين حالات را به مردم زمين فرود آورده است.
-راسمالي ها در سياست و حكومت به نظام ديموكراتي اعتماد دارند، كه در بسياري وقتها اين ديموكراتي با خواهشات نفساني يكجا شده از حق، عدالت و راستي بدور ميباشد.
-نظام راسمالي بر اساس سود «ربا» استوار ميباشد، و اين امر واضح است كه سود جوهر اصلي بدي هائي ميباشد كه تمام عالم از آن زيانمند گرديده اند.
-راسمالي به انسان به اين حيثيت نظر و معامله ميكند كه وي يك موجود مادي ميباشد، از ميل هاي  روحي و اخلاقي اش به دور بوده دعوت به سوي جدائي بين اقتصاد و اخلاق مينمايد.
-راسمالي در صورت زياد شدن اموال، به سوختاندن اموال زياده و يا در بحر انداختنش امر ميكند، البته بخاطر آنكه نرخ از جهت كثرت عرضهء كالا پائين نرود، اين عمل را در حالتي انجام ميدهند كه بسياري از گروه هاي مردم شكايت از گرسنگي دارند، چنان گرسنگي كه ايشان را به هلاك نزديك كرده است.
-راسمالي ها به توليد مواد كماليه [ اشيائيكه غير از مواد اوليه اند و در زندگي روزمره، مردم به آن محتاج نيستند] ميپردازند و براي آن دعوت هاي چشمگيري انجام ميدهند، بدون اينكه به ضرورتهاي اوليهء جامعه كدام توجهي داشته باشند، زيرا آنها از اول تا آخر در جستجوي فايده اند.
-راسمالي بسا اوقات است كه وقتي سن كارگر بزرگ ميشود بدون حفظ تقاعدش، آنرا از كار سبكدوش مينمايد، ولي اين پيش  آمد، به سبب اصلاحاتي كه در راسمالي  در اين اواخر آمده، شدت خودرا از دست داده است.
5-اصلاحاتي كه در راسمالي آورده شد :
-تا سال 1875م بزرگترين مناطق راسمالي در تقدم و پيشرفت  انجلترا بود، ولي  در ربع آخر قرن نوزدهم هريكي از ايالات متحده و آلمان قدم به ظهور نهاد و بعد از جنگ جهاني دوم جاپان ظاهر شد.
-در سال 1932م دولت دخالت خود را به شكل گسترده اي در انجلترا آغاز نمود، و در ايالات متحده از سال 1933م دخالت دولت رو به افزايش گرفت و در آلمان از دوران هتلر شروع شد، البته اين دخالت ها بخاطر حفظ استمرار نظام راسمالي بود.
-دخالت دولت در مواصلات، تعليم و رعايت حقوق هموطنان ظاهر شد و همچنان در درست كردن قوانيني كه جنبهء اجتماعي داشته باشد، مثل: ضمان اجتماعي، تقاعد، بيكاري و عاجز بودن، حفظ صحت، خوب ساختن خدمات، و بالا بردن سطح زندگي، اثر گذاشت.
-راسمالي بخاطري توجه بسوي همين اصلاحات جزئي نمود كه كارگران به حيث قوهء انتخاب كننده در مناطق ديموكراتي تبديل شدند، سبب ديگرش متوقف ساختن سيلاب كمونستي بود كه خودرا ناصر كارگران و مدافع حقوق آنان قلمداد ميكرد و نيز سبب سومش فشار مدافعين حقوق بشر بشمار ميرود.
ريشه هاي فكري و اعتقادي :
-راسمالي در ريشه هاي خود بر اندكي از فلسفهء قديم رومان اتكاء دارد كه علايم آن در رغبت وي به داشتن قوت و گسترش نفوذ و سيطره ظاهر ميشود.
-راسمالي باتغييرات و تقلبات زيادي به پيش آمده  كه از اقطاع به بورجوازيه و ازآن به راسماليه نقل كرده و در خلال آن افكار و اصولي را كسب نموده كه همه اش به مفكورهء توجه و عزت بخشيدن به مالكيت فردي و دعوت به سوي آزادي جمع ميشود.
-در اصل بر افكار مذهب آزاد و مذهب كلاسيكي استوار ميباشد.
- راسمالي در قدم اول با دين مقابله نموده از زير سلطهء كليسا سركشي و تمرد مينمايد و در قدم دوم با تمام قوانين اخلاقي مقابله دارد.
-راسمالي با هيچ قانون اخلاقي سروكار ندارد مگر با قانوني كه نفعي برايش برساند، خصوصا كه نفع اقتصادي باشد.
-از براي افكار و آرائي كه طي انقلاب صنعتي در اروپا به ميان آمده، رول مهمي در تعيين مظاهر راسمالي بوده است.
-راسمالي به سوي آزادي دعوت ميكند و از آن دفاع مينمايد، لكن آزادي سياسي به آزادي اخلاقي تبديل گرديده بعدا طي مرحله اي به اباحيت تغيير نمود.
انتشار و جاهاي نفوذ:
-راسمالي در كشورهاي : انجلترا، فرانسه، آلمان، جاپان، ايالات متحدهء امريكا، و اكثر دولت هاي غربي به اوج خود رسيده.
-اكثر كشور هاي جهان در فضاء دنباله روي زندگي ميكنند، يا دنباله رو و تابع نظام كمونستي اند و يا از راسمالي، ولي اين تابعيت [ از كشوري به كشور ديگري] فرق ميكند كه در بعضيها به طور مباشر دخالت دارد، و بعضي صرف در امور سياسي و موقف هاي حكومتي بر آن اعتماد ميكنند.
-نظام راسمالي مثل نظام كمونستي جانب اسرائيل را گرفته  به صورت مستقيم و يا غير مستقيم آنرا تأييد و تقويه مينمايد.
مراجــع: 
1-أسس الاقتصاد بين                   تاليف ابولأعلي المودودي ترجمة محمد عاصم
الإسلام و النظم  المعاصرة               حداد-ط3-1391هـ 971ام-مطبعة 
                                          الامان- لبنان.                                         
2- المذاهب الاقتصادية الكبرى         تأليف جورج سول- ترجمه راشد البراوي.                                        
3- النظم الاقتصادي في العالم          د. احمد شلبي- ط1-النهضة المصرية- 
                                          1976م.
4- معركة الاسلام والراسماليه          سيدقطب –ط2-مطبعة دارالكتاب  العربي- 
                                          1371هـ/1952م.                                 
5-الاقتصاد في الإسلام                 حمزة الجميعي الدهومي-ط1-  مطبعة التقدم
                                         در قاهره-1399/1979.                                        
6- الاقتصاد الإسلامي                 د. محمد احمد صقر-ط1- مطابع سجل
   مفاهيم  و مرتكزات                 العرب-نشر دار النهضة العربية در قاهره -
                                          1398هـ/1978م.                                         
7- اقتصادنا                            محمد باقر صدر- دار الكتاب اللبناني- 
                                         دار الكتاب المصري- 1398هـ/1977م.                                         
8- فلسفتنا                             محمد باقر صدر- دارالتعارف  للمطبوعات 
                                         - بيروت- لبنان- 1379هـ.                                           
9- الاقتصاد الإسلامي                 المركز العالمي للابحاث و الاقتصاد-
                                         ط1-1400/1980م
10-حركات و مذاهب في            فتحي يكن- مؤسسة الرسالة- ط2-
ميزان الاسلام                          1397هـ/1977م.


مراجع بيگانه :

1- D. Villey: A La Recherche d une Doctrine Economiques, Ed: Genin Paris, 1967. 
  Paris 1956.«Cours deconomie politigue»2- J. Marchal  
3- J. M. Kenes, General Thcory of Employment interest and Money (Harcourt. Brace and Company, 1933).
4- George N. Halm Econom: A Domparative Analysis, Holt, Rinchart Winston Ltb. New York.
5- Gunnar Myrdal, Against the Stream, published by Panthcon press. Cambridge University Press 1972.
6- Lord Bowdan and S. T. S. AL- Hasani. The probphet and the loss or a fair shower of 
the proceeds, the Guardian. Thursday June 5-1975
7- Abdul – Hamid Ahmad Abu Sulayman : The Theory of the Economics of Islam, Proceedings of the Third East Coast Regional Conference. Theme Contempor – ary Aspects of Economic and Socaial Thinking in Islam, Moslem Students Association, Holiday Hills, April  12, 1968,  PP. 26- 83.
8- Adam Smith, the wealth of Nations.
9- Encyclopaedia Britannica, vol.2 p. 535,976.
 
 

به نقل از: موسوعه آسان در بيان فرقه ها و گروهها (به زبان فارسی)، نويسنده : دکتر حماد الجهني، مترجم : محمد طاهر (عطائي)، الناشر: مركز الثقافة الإسلامية " بخارى".