قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

تعريف:
حزب تحرير يك حزب اسلامي و سياسي است كه تركيز دعوتش بر واجب بودن اعادهء خلافت اسلامي ميباشد، و فكر را يگانه مؤثر قوي در تغيير نظام ميداند، از اين حزب اجتهادات و فتواهاي شرعي نيز صادر شده كه آنها باعث انتقاد جمهور علماء مسلمانان بالاي اين حزب گرديده است.

تأسيس و افراد برازنده:
-مؤسس حزب شيخ تقي الدين نبهاني ( 1909-1979م) فلسطيني ميباشد كه در قريهء اجزم قضاء حيفا تولد شده، دروس ابتدائي خودرا در قريه فرا گرفت، بعد به الأزهر پيوست و علوم خويش را در قاهره تكميل كرد، بعدا به فلسطين بازگشت و در تعدادي از شهرهاي فلسطين به حيث مدرس و بعد از آن به حيث قاضي كار نمود.
-در اثر حادثهء 1948م. وي با فاميلش فلسطين را به قصد بيروت ترك گفت.
-بعدا در محكمهء استيناف شرعي در بيت المقدس به حيث عضو تعيين گرديد، و بعد از آن به حيث مدرس در دانشكدهء اسلامي در عمان ايفاء وظيفه نمود.
-در سال 1952م حزب خودرا تأسيس كرد و بخاطر رياست آن از ديگر كارها خود را فارغ ساخت و درين دور كتب و نشريه هائي به نشر رسانيدكه آنها من حيث المجموع منبع فرهنگي و ثقافتي حزب شناخته ميشوند، بين اردن، سوريه و لبنان رفت و آمد ميكرد تا آنكه در بيروت وفات كرد و در همانجا دفن گرديد.
-شناخت افراد برازندهء اين حزب خيلي مشكل است البته بخاطريكه اختفاء و پنهان كاري در امور حزبي در اين حزب خيلي معمول است.
-بعد از وفات نبهاني، عبد القديم زلوم به حيث رئيس حزب تعيين گرديد، وي در شهر الخليل در فلسطين تولد شده، و نيز مصنف كتاب ( هكذا هدمت الخلافه) ميباشد.
-بنابر پشنهادي كه آنرا هر يك: علي فخر الدين- طلال بساط- مصطفى صالح – مصطفى نحاس و منصور حيدر تقديم نموده بودند شاخه اي براي حزب در لبنان به تاريخ 19/10/1378هـ تشكيل گرديد.
-شيخ احمد داعور: وي مسئول شاخهء حزب در اردن بود، سال 1969م بعد از اقدام حزب بخاطر بدست گرفتن قدرت و حكومت گرفتار شد و محكوم به اعدام گرديد، ولي بعدا حكم اعدام لغو گرديد.
-در ماه اغسطس 1983م از تقديم (32)نفر از افراد حزب براي محاكمه در مصر خبر داده شد، و اعلان گرديد كه اينها كه متهم به كودتا و تغيير نظام هستند رهبران شان اشخاص آتي الذكر اند: عبد الغني جابر سليمان «مهندس» صلاح الدين محمد حسن «دكتور در كيميا» كه هر دو در نمسا اقامت داشتند، كمال أبو لحيه فلسطيني «دكتور در الكترونيات» مقيم در آلمان، و علاء الدين عبد الوهاب حجاج «محصل در جامعه قاهره».
-عبد الرحمن المالكي: از سوريه است و از اشخاص رهبري حزب به شمار ميرود، وي صاحب كتاب «العقوبات» ميباشد.

افكار و معتقدات:
-دعوت شان خارج از اين نيست كه ايشان گروهي از گروه هاي اسلامي و داراي مفكررهء اهل سنت و جماعت مي باشند.
-مقصود و مراد شان بازگشت زندگي اسلامي از طريق برپا ساختن دولت اسلامي اولا در مناطق عربي و بعد از آن در سائر مناطق اسلامي ميباشد، و بعد از آن كار دعوت توسط امت مسلمان به ممالك غير اسلامي رسانيده خواهد شد.
-امتياز و علامهء اصلي كه حزب به آن متصف ميباشد همانا توجه جدي وبزرگ حزب به جانب ثقافت و فرهنگ، واعتماد وي است برهمين جانب در تكوين شخصيت مسلمان اولا وامت مسلمان آخرا، و حزب بر بالا بردن ناحيهء ثقافتي در افراد منسوب به حزب خيلي كوشا ميباشد.
-حزب خيلي توجه جدي به باز گردانيدن اعتماد بر اسلام دارد، چه از ناحيهء عمل ثقافتي و فرهنگي و چه از ناحيهء كارهاي سياسي، طريق عمل ثقافتي و كار سياسي قرار ذيل است:
1-عمل ثقافتي و فرهنگي : اين عمل از طريق بافرهنگ ساختن مليونها مردم به ثقافت مجتمع و ثقافت اسلامي ميباشد، و اين عمل بالاي حزب لازم ميسازد كه در جلوي مردم عام قرار گرفته براي مناقشه ، جواب سوال ها دفع شكوك و شبهه ها و تأييدات شان آماده باشد تا آنان را در داخل اسلام ذوب نمايد، ( از كتاب مفاهيم اساسيه صـ 87).
2-عمل سياسي چنين است كه در رصـد و انتـظار حوادث ميباشند و حوادث 
و واقعات را طوري توجيه مينمايند كه به صحت افكار اسلام وصدق اعتقاداتش دلالت نمايد و بدين وسيله نزد مليونها انسان اعتماد و ثقه بر اسلام پيدا ميشود (نداء حار صـ96).
-حزب فلسفهء وصول خودرا به هدف چنين توجيه مينمايد: « در هر مجتمع انسانها درميان دو ديوار بلند زندگي مينمايند: ديوار عقيده و مفكوره و ديوار نظام هايى كه علاقه ها و امور زندگي مردم را انسجام ميبخشد، بنابرين هرگاه خواسته شود كه انقلابي در مجتمع، توسط مردم خود آن مجتمع آورده شود حمله و هجوم را متوجه به جانب ديوار خارجي [يعني به جانب عقيده و فكر] كرد كه بواسطهء اين هجوم مقابلهء فكري به ميان آمده و در نتيجه انقلاب فكري ايجاد ميشود و بعد از آن انقلاب سياسي را در پي ميداشته باشد.
-حزب مراحل انقلاب و تغيير را به سه بخش قرار آتي تقسيم مينمايد:
* مرحلهء اول : مقابلهء فكري و فرهنگي ، و آن به فرهنگ و ثقافتي ميباشد كه حزب آنرا القاء و طرح مينمايد.
* مرحلهء دوم: انقلاب فكري، و اين به تفاعل و تعامل همراه مجتمع صورت ميگيرد آنهم از طريق عمل سياسي و ثقافتي.
* مرحلهء سوم: بدست گرفتن زمام حكومت به طور كامل از طريق ملت و مردم. -حزب معتقد است كه در مرحلهء سوم طلب كمك از رئيس يك دولت،
 يا رئيس يك گروه، يا رهبر يك جماعت، يا پيشواي يك قبيله ويا سفيري و امثال اينها ضروري ميباشد.
-اولا حزب مدت وصول بر حكومت را سيزده سال از ابتداي تأسيسش تعيين نمود، بعدا نظر به اوضاع و مشكلات گوناگون اين مدت را به سي سال (30) تمديد نمود، ولي آنهم گذشت و اينهم گذشت مگر هيچ چيزي واقع نشد.
-حزب از امور روحي تغافل مينمايد و به نظر سطحي به طرف آن مي بيند و ميگويد: «در انسان شوق هاي روحي وكشش هاي جسدي وجود ندارد، بلكه در انسان ضرورات و غرائزي است كه آنها را بايد اشباع كرد» «وقتيكه اين حاجات وغرائز به طبق نظامي كه از جانب خداوند آمده است اشباع و پوره كرده شد مسيرش به جانب روح ميباشد و روح را تقويه مي بخشد، ولي اگر اين حاجات و غرائز بدون نظام اشباع كرده شد ويا طبق نظامي كرده شد كه از نزد الله نيست آنوقت اشباع مادي خواهد بود و مفضي به شقاء وبد بختي انسان خواهد شد».
-شيخ تقي الدين معتقد است كه مشكلاتي كه در مقابل برپا شدن دولت اسلامي قرار دارند قرار ذيل اند:
1-وجود افكار غير اسلامي و مقابله اش با جهان اسلام.
2-وجود برنامه هاي تعليمي بر اساس وضع استعمار گران.
3-بزرگ دانستن بعضي از معارف و فرهنگ ها و آنرا علوم جهاني جلوه دادن.
4-دوام تطبيق برنامه هاي تعليمي بر اساس وضع مستعمرين و طبق طريقه اي كه آنها ميخواهند.
5-زندگي مجتمع هاي مردم در جهان اسلام به زندگي غير اسلامي.
6-دوري ميان مسلمـانان و ميـان حكـومت اسـلامي، خصـوصا در مورد
 سياست فرمانروائي و سياست مالي، چون اين ابعاد تأثير خود را مي افگند و برداشت مسلمانان را از زندگي اسلامي ضعيف ميسازد.
7-وجود حكومات كه به اساس ديموكراتيك برپا شده اند ونظام رأسمالي را تطبيق مينمايند، يعني وجود اينچنين حكومت ها در بلاد مسلمين.
8-وجود نظريهء عام از وطن پرستي قوم پرستي و اشتراكي.
-حزب اعتقاد به عذاب قبر و ظهور مسيح دجال را بالاي اعضاي خود حرام ساخته و معتقد به آن را گنهگار مي شمارد.
-رهبران حزب امر به معروف و نهي از منكر را از جملهء موانع كار در اين مرحله ميدانند و معتقد به عدم تعرض به آن هستند و اين امر و نهي را از وظايف دولت اسلامي، كه برپا خواهد شد، مي شمارند.
-براي حزب قانوني است مؤلف از 187 ماده اين قانون براي دولت اسلامي كه توقع آن را دارند تهيه گرديده است و اين عمل بيرون از آن نيست كه يك عمل فكري بدور از واقع باشد.
پژوهشگران بالاي حزب اموري را انتقاد مينمايند كه از آن جمله امور آتي اند:

اول مسائل دعوت:
-توجهش بر جوانب فكري و سياسي و عدم توجهش به جهات تربيوي و روحي. 
-مصروف شدن افراد حزب در مناقشه و جدال با همه گروه هاي اسلامي ديگر.
-قايل شدن اهميت خيلي زياد براي عقل در تكوين شخصيت و در جهات اعتقادي.
-اعتماد حزب بر عوامل خارجي در راه رسيدن به حكومت از راه هاي طلب كمك، كه گاهي در آن حادثه و گرفتاري غير متوقع رخ ميدهد.
-خالي بودن حزب از امر بالمعروف و النهي عن المنكر در مرحلهء فعلي.
-كسيكه افكار حزب را مطالعه ميكند به اين نتيجه ميرسد كه مقصود اول حزب همانا رسيدن به قدرت و حكومت است.
-محدود بودن حزب در بعضي مقاصد و اقتصارش به بعضي اهداف اسلامي و عدم توجهش به بخش هاي ديگر آن.
-اين مفكورهء شان كه مرحلهء كار ثقافتي و فرهنگي آنان را به مرحلهء انقلاب فكري و اين مرحله به مرحلهء تسليم شدن حكومت ميرساند، در حاليكه اين فكر مخالف سنة الهي در امتحان دعوت ها بوده و بدور از واقعيتي است كه با هزارها موانع محفوف و محاط ميباشد.
-دشمني با همه تنظيم هائي كه در مناطق اين حزب وجود دارد از جمله چيزهائي است كه حزب را گرفتار و پابند مقابله ها و گرفتار شدن هاي مستمر و هميشگي نموده است، شايد پنهان كاري شديد وحرص شان به رسيدن به حكومت يگانه سبب خوف ديگر تنظيم ها از ايشان باشد كه آن سبب شده تا با آنان روش نرمي اختيار نمايند.

دوم مسائل فقهي :
حزب به اصـدار فتواها و احكام فقهي نا آشنائي اقدام نمود كه از فقه اسلامي و روحيه اسلام بدور است ، و اتباع خودرا به پـيروي از اين احكـام و نشر آنها دستور داد، كه از آن جمله است احكام آتي:
-قول به جواز عضويت غير مسلمان و عضويت زن در مجلس شورى.
-مباح بودن و جواز نظر به طرف روي هاي برهنه.
-مباح و جائز بودن بوسيدن زن بيگانه و همچنان مصافحه با آن.
-قول به جواز پوشيدن دريشي براي زن، و اگر شوهرش را در ترك آن فرمان نبرد ناشزه و گنهگار شمرده نمي شود.
-قول به اينكه اگر فرمانرواي دولت مسلمان يك شخص كافر باشد هم جائز است.
-قول به جواز دادن جزيه از طرف دولت مسلمانان به دولت كفار.
-قول به جواز جنگ كردن زير پرچم شخصي كه از طرف دولت كافر موظف شده باشد، بشرطيكه جنگ در ميان خود كفار باشد.
-قول به سقوط نماز از شخص مسلمان فضاء نورد.
-قول به سقوط نماز و روزه از ساكنين هر دو قطب.
-قول به ده سال حبس براي كسيكه بايكي از محارم هميشگي خويش ازدواج نمايد.
-قول به اينكه گذرگاه هاي آبي از جملهء كانال سويس گذرگاه هاي عام بوده، منع كردن هيچ قافله از مرور در آنجا جواز ندارد.
-قول به جواز ركوب بر وسائل مواصلاتي (كشتي ها و طياره ها…) كه متعلق به شركت هاي اجنبي باشد، و حرام بودن اين ركوب در صورتيكه متعلق به شركت هاي مسلمانان باشد، زيرا قسم دوم از اهل معامله در نظر آنان نيست
ريشه هاي فكري و اعتقادي:
-بنيانگذار حزب داراي افكار قومي بود، به همين وجه در سال 1950م كتابي بنام –(رسالة العرب) به نشر رساند، اثرات اين فكر در بعضي اولويات، از قبيل اولويت قائل شدن به اقامت دولت اسلامي در مناطق عربي اولا و بعدا در مناطق اسلامي ديگر منعكس گرديده است.
-نبهاني در اوائل كار خود با اخوان المسلمين در ارتباط بود، در مجالس اخوان المسلمين سخنراني ميكرد، از حزب اخوان المسلمين و از رهبرشان يعني حسن البناء تمجيد و توصيف مينمود، ولي ديري نگذشت كه برپا شدن حزب خودرا به طور مستقل و جداگانه اعلان نمود.
-اشخاص زيادي از وي مصرانه خواستند كه از تشكيل اين تنظيم منصرف شود، از آنجمله استاذ سيد قطب كه هنگام بازديدش از قدس سال 1953م با وي خيلي گفتگو ومناقشه نمود و به طرف توحيد عمل و كوشش دعوتش كرد، ليكن نبهاني به موقف خود اصرار ورزيد، در آن هنگام سيد اين كلام مشهور خودرا گفت: "بگذاريد شان انتهاء كارشان به آنجا خواهد رسيد كه اخوان از آنجا شروع كرده بودند"

انتشار و جاهاي نفوذ:
-حزب در ابتداء اردن، سوريه، و لبنان، را مركز كار خود قرار داد، بعدا تشكيلاتش به كشور هاي مختلف اسلامي امتداد يافت، و اخيرا به اروپا خصوصا به نمسا و آلمان رسيد.
-حزب هفته نامه اي داشت به نام " الحضارة" كه در بيروت نشر مي شد.
-حزب قطرهايى كه در آن كار ميكند به نام ولايات ياد ميكند، حزب را در هر ولايت مجلس شوراى همان ولايت رهبري ميكند، و آن مجلس را "لجنة الولايه" مينامند، اين لجنه از سه نفر الى ده نفر تشكيل ميشود.
-لجنه هاي ولايات زير فرمان مجلس رهبري سري اند.
مراجــع:
1- الدعوة الإسلامية فريضة شرعية. د. صادق امين-جمعية عمال المطابع التعاونية- عمان 
  - 1978م. 
2-الموسوعة الحركيه {جزءان} فتحي يكن-ط1- دار البشـير- عـمان 1403هـ 
  /1983م.
3-الطريق الى جماعة المسلمين حسين بن محسن بن على جابر – ط1-دار الدعوة –
  كويت – 1405هـ /1984م
4-الموسوعة الفلسطينية اصدار هيئة الموسوعة الفلسطينية – طبع در مطابع 
  ميلا نوستامبا ايطاليا – ط1- 1984م.
5-هكذا هدمت الخلافة عبد القديم زلوم.
6-الفكر الإسلامي المعاصر غازي التوبه- ط1- 1399هـ/1969م.
7-مشكلات الدعوة والداعية فتحي يـكن – مؤسسة الرسالـة – بيروت – ط3-
  1394هـ / 1974م.  
8-الدوسية (و آن اموري است كه حزب آنرا براي 
  خود برگزيده است).
9-نص نقد درست كرده شدهء دستور ايراني كه براي بحث در مجلس خبره گان تقديم كرده شده بود، همچنان نص دستور اسلامي كه مأخوذ از كتاب الله و سنت رسول الله بود كه اين هر دو دستور را حزب تحرير به تاريخ 7 شوال 1399هـ/30 آب 1979م به اية الله خميني و مجلس خبره گان تقديم نموده بود.
10- از كتاب هاي حزب كه آنها را شيخ نبهاني و خود حزب تأليف نموده است كه آن كتب به اعتبار مجموع فكر و ثقافت حزب را تمثيل مينمايد، و آن كتب عبارت اند از: الفكر الإسلامي- نظام الإسلام – النظام الاقتصادي في الإسلام- نظام الحكم في الإسلام- الدستور الإسلامي – نقطة الانطلاق- التكتل الحزبي- مفاهيم سياسية لحزب التحرير – كتاب التفكير- كتاب الخلافة- سرعة البديهة- نقض النظرية الاشتراكية- الشخصية الإسلامية- نداء حار الى العالم الإسلامي.

به نقل از: موسوعه آسان در بيان فرقه ها و گروهها (به زبان فارسی)، نويسنده : دکتر حماد الجهني، مترجم : محمد طاهر (عطائي)، الناشر: مركز الثقافة الإسلامية " بخارى".