قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

مسلم بن يسار

كنيه‏اش ابو عبد الله و برده آزاد كرده و وابسته طلحة بن عبيد الله تيمى از قريش بوده است.

گويد، محمد بن عبيد الله تيمى، از حماد بن سلمة، از حميد ما را خبر داد كه می گفته است مسلم بن يسار در خانه خود به نماز ايستاده بود، كنار او آتش‏سوزى رخ داد، تا هنگامى كه آتش خاموش شد متوجه نگرديد.

گويد از هر سمّان از گفته ابن عون ما را خبر داد كه می گفته است به روزگار ما هيچ كس بر مسلم بن يسار برترى ندارد.

گويد زيد بن حباب از عبد الحميد بن عبد الله بن مسلم بن يسار ما را خبر داد كه می گفته است پدرم مرا خبر داد كه هر گاه پدرش- مسلم بن يسار- به خانه می آمده است هيچ‏گاه هياهويى از بچه‏ها شنيده نمی شده است و همينكه به نماز می ايستاده است آنان شروع به هياهو و خنده می كرده اند.

گويد عتّاب از گفته عبد الله بن مبارك ما را خبر داد كه می گفته است جعفر بن حيان براى ما نقل كرد كه به مسلم بن يسار گفته شد چگونه در نماز به چيزى توجه ندارد، گفته است چه می دانيد كه دلم كجاست.

گويد معاذ بن معاذ از ابن عون ما را خبر داد كه می گفته است مسلم بن يسار را در حال نماز ديدم گويى ميخى استوار بود كه تكان نمی خورد و چنان نبود كه سنگينى خود را بر اين پا يا آن پا بيندازد و جامه او نيز تكان نمی خورد.

گويد عبيد الله بن محمد، از حماد بن سلمة، از عاصم احول، از ابو قلابه ما را خبر داد كه می گفته است از مسلم بن يسار درباره خشوع در نماز پرسيدم، گفت ديده بر سجده‏گاه خود بدوز.

گويد عفان بن مسلم و عارم بن فضل هر دو از حماد بن سلمه ما را خبر دادند كه می گفته است ثابت از گفته مسلم بن يسار براى ما نقل كرد كه می گفته است نمی دانم ايمان كسى كه انجام كارهايى را كه خدا ناخوش می دارد رها نمی كند چگونه است.

گويد عفان بن مسلم، از مبارك، از گفته عبد الله پسر مسلم بن يسار ما را خبر داد كه می گفته است چون به پدرش خبر رسيده بود كه حضرت ختمى مرتبت با خرما روزه می گشوده اند او هم با خرما روزه می گشود.

گويد عفان بن مسلم از حماد بن سلمه، از ثابت ما را خبر داد كه مسلم بن يسار می گفته است هيچ يك از اعمال من نيست مگر آنكه بيم دارم چيزى كه آن را تباه كند با آن آميخته باشد، جز دوست داشتن در راه خدا.

گويد عفان بن مسلم، از مبارك، از عبد الله پسر مسلم بن يسار ما را خبر داد كه پدرش می گفته براى دوست سزاوار و شايسته نيست كه لعنت كننده باشد و من اگر چيزى را نفرين كنم در خانه خود باقى نمی گذارم و پدرم هيچ كس را دشنام هم نمی داد و چون خشم می گرفت تندتر چيزى كه می گفت اين بود كه ميان من و خودت جدايى افكن، و هر گاه اين سخن را می گفت می دانستند كه پس از آن از دوستى چيزى باقى نمی ماند.

گويد عفان بن مسلم از مبارك بن فضاله از عبد الله پسر مسلم ما را خبر داد كه می گفته است از مسلم بن يسار درباره نشسته نماز خواندن در كشتى- قايق- پرسيدند، گفت من خوش نمی دارم يا بدم می آيد كه خداوند در غير بيمارى من مرا ببيند كه نشسته نماز می گزارم.

گويد عفان بن مسلم، از مبارك، از عبد الله پسر مسلم بن يسار از پدرش ما را خبر داد كه می گفته است خوش ندارم با دست راست خود آلت خود را بشويم و بر آن دست كشم زيرا اميد آن دارم كه با آن دست خود كارنامه عمل خويش را دريابم. گويد عارم بن فضل، از حماد بن زيد، از ايوب از محمد پسر مسلم بن يسار ما را خبر داد كه پدرش می گفته است از ستيز و خودنمايى در بحث بپرهيزيد كه آن ساعتى است كه دانا نادان می شود و شيطان به جستجو و در پى لغزش او بر می آيد، محمد در پى اين سخن می گفته است يعنى همين جدال، همين جدال.

گويد عارم بن فضل از حماد بن زيد، از حبيب يعنى ابن شهيد از گفته يكى از يارانش ما را خبر داد كه می گفته است مسلم بن يسار از كنار مسجدى می گذشت، مؤذن اذان گفت، مسلم برگشت، مؤذن از او پرسيد چه چيزى تو را باز گرداند؟ گفت اين تو هستى كه مرا برگرداندى.

گويد موسى بن اسماعيل، از عون بن موسى از گفته عبد الله پسر مسلم بن يسار ما را خبر داد كه می گفته است پدرم غلامى داشت كه نماز نمی خواند، او را نمی زد و می گفت نمی دانم با او چه كنم كه بر من چيره است.

گويد سليمان بن حرب از حماد بن زيد ما را خبر داد كه می گفته است ايوب درباره قاريان قرآن كه همراه ابن اشعث قيام كرده بودند می گفت من هيچ يك از ايشان را كه كشته شده است نديدم مگر اينكه درباره كشته شدنش اندوه می خورند و هيچ يك از ايشان را كه گريخته و از كشته شدن رهايى يافته است نديدم مگر اينكه بر كار خود اندوه می خورد و پشيمان است.

گويد عفان بن مسلم و سليمان بن حرب هر دو از حماد بن زيد، از ايوب، از ابو قلابه ما را خبر دادند كه می گفته است مسلم بن يسار با او همسفر مكه بوده است، گويد مسلم بن يسار در حالى كه از فتنه ابن اشعث سخن می گفت به من گفت در حضور تو و همراه تو خدا را سپاس می گويم كه در آن فتنه من نه تيرى انداختم و نه نيزه یی و نه شمشيرى زدم، من به او گفتم اى ابو عبد الله! چه می گويى درباره كسى كه تو را در آن صف ايستاده ديده و گفته است اينك كه مسلم بن يسار در اين صف ايستاده است به خدا سوگند كه راه حق همين است و به همين سبب پيش رفته و چندان جنگ كرده كه كشته شده است؟ می گويد مسلم بن يسار از اين سخن من چندان گريست كه با خود گفتم اين كاش چيزى به او نگفته بودم.

همگان گفته اند كه مسلم بن يسار محدثى مورد اعتماد و فاضل و پارسا و عابد بوده است و تا هنگامى كه همراه عبد الرحمان بن محمد بن اشعث به جنگ نرفته بود در نظر مردم بصره محترم‏تر از حسن بصرى بود ولى پس از آن مقامش در نظر مردم كاسته شد و حسن‏ بصرى از او جلو افتاد.

گفته اند مسلم بن يسار به روزگار خلافت عمر بن عبد العزيز به سال صد يا صد و يك هجرى در گذشته است.

*

متن عربی:

مسلم بن يسار

ويكنى أبا عبد الله مولى طلحة بن عبيد الله التيمي من قريش.

قال: أخبرنا محمد بن عبيد الله التيمي قال: حدثنا حماد بن سلمة عن حميد أن مسلم بن يسار كان قائما يصلي في بيته فوقع إلى جنبه حريق فما شعر به حتى طفئت النار.

قال: وقال أزهر السمان عن بن عون قال: كان مسلم بن يسار لا يفضل عليه في ذلك الزمان أحد.

قال: وقال زيد بن الحباب عن عبد الحميد بن عبد الله بن مسلم بن يسار قال: أخبرني أبي أن أباه كان إذا دخل المنزل لم يسمع لهم ضجة فإذا قام يصلي ضجوا وضحكوا.

قال: أخبرنا عتاب عن عبد الله بن المبارك قال: أخبرنا جعفر بن حيان قال: ذكر لمسلم بن يسار قلة التفاته في الصلاة، فقال: وما يدريكم أين قلبي؟

قال: أخبرنا معاذ بن معاذ عن بن عون قال: رأيت مسلم بن يسار يصلي كأنه وتد لا يتروح على رجل مرة وعلى رجل مرة ولا يحرك له ثوبا.

قال: أخبرنا عبيد الله بن محمد قال: حدثنا حماد بن سلمة عن عاصم الأحول عن أبي قلابة قال: سألت مسلم بن يسار عن الخشوع في الصلاة فقال: تضع بصرك حيث تسجد.

قال: أخبرنا عفان بن مسلم وعارم بن الفضل قالا: حدثنا حماد بن سلمة قال: حدثنا ثابت عن مسلم بن يسار أنه قال: ما أدري ما حسب إيمان عبد لا يدع شيئا مما يكرهه الله.

قال: أخبرنا عفان بن مسلم قال: حدثنا المبارك قال: حدثنا عبد الله ابن مسلم أن أباه كان يفطر على التمر وبلغه أن رسول الله، صلى الله عليه وسلم، كان يفطر على التمر.

قال: أخبرنا عفان بن مسلم قال: حدثنا حماد بن سلمة قال: حدثنا ثابت عن مسلم بن يسار أنه قال: ما من شيء من عملي إلا وأنا أخاف أن يكون قد دخله ما أفسده ليس الحب في الله.

قال: أخبرنا عفان بن مسلم قال: حدثنا مبارك قال: حدثنا عبد الله بن مسلم بن يسار أن أباه قال: لا ينبغي للصديق أن يكون لعانا، لو لعنت شيئا ما تركته في بيتي، وكان لا يسب أحدا، وكان أشد ما يقول إذا غضب: فرق بيني وبينك، قال: فإذا قال: ذلك علموا أنه لم يبق بعد ذلك شيء.

قال: أخبرنا عفان بن مسلم قال: حدثنا المبارك بن فضالة قال: حدثني عبد الله بن مسلم عن أبيه قال: إني لأصلي في نعلي وخلعهما أهون علي ما أبتغي بذلك إلا السنة.

قال: أخبرنا عفان بن مسلم قال: حدثنا المبارك بن فضالة قال: سمعت عبد الله بن مسلم قال: سئل مسلم بن يسار عن الصلاة في السفينة قاعدا فقال: إني لأكره أو أبغض أن يراني الله أن أصلي له قاعدا من غير مرض.

قال: أخبرنا عفان بن مسلم قال: حدثنا المبارك قال: حدثني عبد الله بن مسلم عن أبيه قال: إني لكره أن أمس فرجي بيميني وأنا أرجو أن آخذ بها كتابي.

قال: أخبرنا عارم بن الفضل قال: حدثنا حماد بن زيد عن أيوب عن محمد بن مسلم بن يسار قال: إياكم والمراء فإنه ساعة جهل العالم وبه يبتغي الشيطان زلته، قال محمد: هذا الجدال هذا الجدال.

قال: أخبرنا عارم بن الفضل قال: حدثنا حماد بن زيد عن حبيب يعني بن الشهيد، عن بعض أصحابه أن مسلم بن يسار مر بمسجد فأذن المؤذن فرجع، فقال له المؤذن: ما ردك؟ قال: أنت رددتني.

قال: أخبرنا موسى بن إسماعيل قال: حدثنا عون بن موسى قال: حدثنا عبد الله بن مسلم بن يسار قال: كان لأبي غلام لا يصلي وكان لا يضربه يقول ما أدري ما أصنع به، قد غلبني.

قال: أخبرنا سليمان بن حرب قال: حدثنا حماد بن زيد قال: ذكر أيوب القراء الذين خرجوا مع بن الأشعث فقال: لا أعلم أحدا منهم قتل إلا قد رغب له عن مصرعه ولا نجا فلم يقتل إلا قد ندم على ما كان منه.

قال: أخبرنا عفان بن مسلم وسليمان بن حرب قالا: حدثنا حماد بن زيد عن أيوب عن أبي قلابة أن مسلم بن يسار صحبه إلى مكة، قال: فقال لي وذكر الفتنة: إني احمد الله إليك أني لم أرم فيها بسهم ولم أطعن فيها برمح ولم أضرب فيها بسيف، قال قلت له: يا أبا عبد الله فكيف بمن رآك واقفا في الصف؟ فقال هذا مسلم بن يسار، والله ما وقفت هذا الموقف إلا وهو على الحق، فتقدم فقاتل حتى قتل، قال: فبكى وبكى حتى تمنيت أني لم أكن قلت له شيئا. قالوا: وكان مسلم ثقة فاضلا عابدا ورعا أرفع عندهم من الحسن، حتى خرج مع عبد الرحمن بن محمد بن الأشعث فوضعه ذلك عند الناس وارتفع الحسن عنه. قالوا: وتوفي مسلم بن يسار في خلافة عمر بن عبد العزيز سنة مائة أو إحدى ومئة.

از کتاب: ترجمه الطبقات الكبرى ، محمد بن سعد كاتب واقدى (م 230)، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، تهران، انتشارات فرهنگ و انديشه، 1374ش.

مصدر:

دائرة المعارف شبکه اسلامی

islamwebpedia.com