قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

روزه هاى مستحب و سنت در روايات زير نقل شده اند كه بطور خلاصه عبارتند از روزه عرفه، تاسوعا، عاشورا، شش روز شوال، دوشنبه، پنج شنبه، ايام البيض (روزهاى دوازهم و سيزدهم و چهاردم هر ماه)، روزه در ماههاى حرام (ذي القعدة، ذي الحجة، محرم، رجب)، و غيره.
اما در مورد اعتكاف و روزه در ماه رجب، در مورد اعتكاف گرفتن رواياتى وارد نشده است، و مخصوصا كه برخى از علماء اعتكاف را فقط مخصوص ماه رمضان ميدانند، ولى در مورد روزه ماه رجب، از آنجاييكه جزو ماههاى حرام است مستحب است كه روزه گرفته شود، بدليل قول پيامبر صلى الله عليه و سلم به يكى از اصحاب كه فرمود:
" صُمْ مِنَ الحُرُمِ وَاتْرُك، صُمْ مِنَ الحرُم وَاترُك، صُمْ مِنَ الحرُمِ وَاتْرُكُ " (روايت أبو داود)
" از ماههای حرام روزه بگير و ترک کن. از ماههای حرام روزه بگير و ترک کن.، از ماههای حرام روزه بگير و ترک کن "
و همچنين بدليل روايتى كه از ابو هريره وارد شده است كه پيامبر صلى الله عليه و سلم فرمود:
« أَفْضَلُ الصِّيَامِ بعْدَ رَمضَان: شَهْرُ اللَّهِ المحرَّم، وَأَفْضَلُ الصَّلاةِ بَعْد الفَرِيضَة: صَلاةُ اللَّيْلِ » (روايت مسلم)
" بهترين روزه بعد از رمضان ماه محرم خدا است و بهترين نماز بعد از فريضه، نماز شب است".
در اينجا رواياتى كه در فضيلت روزه هاى سنت وارد شده است را بيان ميكنيم:
عَنْ أَبي هُريرَةَ رضيَ اللَّه عَنْه، قَال: قَالَ رَسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « أَفْضَلُ الصِّيَامِ بعْدَ رَمضَان: شَهْرُ اللَّهِ المحرَّم، وَأَفْضَلُ الصَّلاةِ بَعْد الفَرِيضَة: صَلاةُ اللَّيْلِ » (رواه مسلمٌ)
" بهترين روزه بعد از رمضان ماه محرم خدا است و بهترين نماز بعد از فريضه، نماز شب است".
وعَنْ عائشةَ رَضِيَ اللَّه عَنْهَا، قالَت: لَمْ يَكُنِ النبيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يَصُوم مِنْ شَهْرٍ أَكْثَرَ مِنْ شَعْبَان، فَإِنَّه كانَ يَصُوم شَعْبَانَ كلَّه. وفي رواية: كَانَ يَصُومُ شَعْبَانَ إِلاَّ قَلِيلا. (متفقٌ عليه)
" پيامبر صلی الله عليه وسلم در هيچ ماهی بيشتر از شعبان روزه نمی گرفت، زيرا او همهء شعبان را روزه می داشت ". و در روايتی آمده که: شعبان را جز اندکی روزه می گرفت ".
علماء گفته اند: علت اينکه همهء شعبان را روزه نمی داشت آن بود تا کسی گمان فرضيت روزهء آن را نکند.
وعن مجِيبَةَ البَاهِلِيَّةِ عَنْ أَبِيهَا أَوْ عمِّها، أَنَّهُ أَتى رَسولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم، ثُمَّ انطَلَقَ فَأَتَاهُ بعدَ سَنَة، وَقَد تَغَيَّرتْ حَالهُ وَهَيْئَتُه، فَقَال: يا رَسُولَ اللَّهِ أَمَا تعْرِفُنِي ؟ قَال: «وَمَنْ أَنت؟ » قَال: أَنَا البَاهِلِيُّ الذي جِئتك عامَ الأَوَّل. قَال: « فَمَا غَيَّرَك، وقَدْ كُنتَ حَسَنَ الهَيئة؟ » قَال: ما أَكلتُ طعاماً منذ فَارقْتُكَ إِلاَّ بلَيْل. فَقَال رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « عَذّبْتَ نَفسَك، » ثُمَّ قَال: « صُمْ شَهرَ الصَّبر، ويوماً مِنْ كلِّ شَهر » قال: زِدْنـي، فإِنَّ بي قوَّةً، قَال: « صُمْ يَوميْنِ » قال: زِدْني، قال: « صُمْ ثلاثَةَ أَيَّامٍ » قال: زِدْني. قال: صُمْ مِنَ الحُرُمِ وَاتْرُك، صُمْ مِنَ الحرُم وَاترُك، صُمْ مِنَ الحرُمِ وَاتْرُكُ » وقالَ بِأَصَابِعِهِ الثَّلاثِ فَضَمَّهَا، ثُمَّ أَرْسَلَهَا. (رواه أبو داود)
از مجيبهء باهلی از پدرش يا عمويش روايت شده که: او خدمت رسول الله صلی الله عليه وسلم آمده و سپس رفته و بعد از يکسال نزدش آمد، در حاليکه حال و شکل او تغيير يافته بود. گفت: يا رسول الله صلی الله عليه وسلم آيا مرا می شناسی؟ فرمود: تو کيستی؟ گفت: من باهلييی هستم که در سال اول خدمتت آمدم. فرمود: پس چه ترا تغيير داد در حاليکه خوش شکل بودی؟ گفت: از زمانی که از شما جدا شدم، جز در شب طعام نخوردم. آنحضرت صلی الله عليه وسلم فرمود: وجودت را شکنجه و عذاب کردی. بعد فرمود: ماه صبر را روزه بگير و يک روز از هر ماه را. گفت: به من بيفزا، زيرا من قوت دارم. فرمود: دو روز روزه بگير. گفت: به من بيفزا. فرمود: سه روز روزه بگير. گفت: به من بيفزا. فرمود: از ماههای حرام روزه بگير و ترک کن. از ماههای حرام روزه بگير و ترک کن.، از ماههای حرام روزه بگير و ترک کن. و به سه انگشتش اشاره کرده بسته نموده و بازشان کرد.
از مجموع احاديث وارده در اين مورد، دريافت می شود که بهترين روزه، روزهء داود عليه السلام است که يک روز روزه می داشت و يکروز هم افطار می نمود.
همچنین از اين حديث استفاده می شود که شخص نبايد بر خويشتن سخت گيرد و بايست خود را مکلف به انجام عملی کند که از عهدهء آن برآمده می تواند که لا يکلف الله نفسا إلا وسعها.
عن ابنِ عبَّاسٍ رَضيَ اللَّه عَنْهُمَا، قال: قالَ رسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « ما مِنْ أَيامٍ العَمَلُ الصَّالحُ فِيها أَحَبُّ إِلى اللَّهِ مِنْ هذِهِ الأَيَّامِ » يعني: أَيامَ العشر، قالوا: يا رسول اللَّهِ وَلا الجهادُ في سبِيلِ اللَّه؟ قال: « ولا الجهادُ في سبِيلِ اللَّه، إِلاَّ رَجُلٌ خَرجَ بِنَفْسِهِ، وَمَالِهِ فَلَم يَرجِعْ منْ ذلك بِشَيءٍ » (رواه البخاري)
ابن عباس رضی الله عنهما روايت می کند که: رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: هيچ روزی نيست که در آن عمل صالح نزد خداوند تعالی محبوبتر از اين روزها باشد، يعنی روزهای دهه.
گفتند: يا رسول الله صلی الله عليه وسلم و حتی جهاد فی سبيل الله؟ فرمود: و حتی جهاد فی سبيل الله، مگر مردی که جان و مالش را بيرون کرده و هيچ چيزی از آن را باز نگرداند (به سنگر شتافته و شهيد شود).
عنْ أَبي قتَادةَ رضِي اللَّه عَنْه، قال: سئِل رسولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: عَنْ صَوْمِ يوْمِ عَرَفَة؟ قال: « يكفِّرُ السَّنَةَ المَاضِيةَ وَالبَاقِيَةَ » (رواه مسلم)
از ابو قتاده رضی الله عنه روايت شده که گفت: از رسول الله صلی الله عليه وسلم در مورد روزهء روز عرفه پرسيده شد. فرمود: گناه سال گذشته و سال حاضر را محو می کند.
وعنْ ابنِ عباسٍ رضيَ اللَّه عنهما، أَنَّ رَسول اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم صَامَ يوْمَ عاشوراءَ ، وأَمَرَ بِصِيَامِه. (متفقٌ عليه)
ابن عباس رضی الله عنهما روايت می کند که: رسول الله صلی الله عليه وسلم روز عاشوراء را روزه گرفته و به گرفتن روزهء آن امر نمود.
وعنْ أَبي قَتَادةَ رضيَ اللَّه عَنْه، أَنَّ رسولَ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم سُئِلَ عَنْ صِيَامِ يَوْمِ عاشُوراءِ ، فَقَال: « يُكَفِّرُ السَّنَةَ المَاضِيَةَ » (رواه مُسْلِم)
از ابو قتاده رضی الله عنه روايت است که: رسول الله صلی الله عليه وسلم از روزهء روز عاشورا پرسيده شد و فرمود: گناه سال گذشته را محو می کند.
وعَنِ ابنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّه عنْهُمَا، قَال: قالَ رسُول اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « لَئِنْ بَقِيتُ إِلى قَابِلٍ لأصُومَنَّ التَّاسِعَ » (رواهُ مُسْلِم)
ابن عباس رضی الله عنهما روايت می کند که: رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: اگر تا سال آينده باقی ماندم حتماً روز تاسوعا (نهم محرم) را روزه خواهم گرفت.
عَنْ أَبي أَيوبِ رضِيَ اللَّه عَنْه، أَنَّ رسول اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَال: « مَنْ صَامَ رَمَضانَ ثُمَّ أَتَبَعَهُ سِتًّا مِنْ شَوَّالٍ كانَ كصِيَامِ الدَّهْرِ » (رواهُ مُسْلِم)
از ابو ايوب رضی الله عنه روايت است که: رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: کسی که رمضان را روزه گرفته و به تعقيب آن شش روز از شوال را به آن پيوست کند، مانند آن است که هميشه روزه داشت است.
عن أَبي قَتَادَةَ رَضِيَ اللَّه عنْه، أَنَّ رسولَ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم سُئِلَ عَنْ صَوْمِ يَوْمِ الاثْنَيْنِ فقال: « ذلكَ يَوْمٌ وُلِدْتُ فِيه، وَيَوْمٌ بُعِثْت، أَوْ أُنزِلَ عليَّ فِيهِ » (رواه مسلم)
از ابو قتاده رضی الله عنه روايت شده که: از رسول الله صلی الله عليه وسلم در بارهء روزهء روز دوشنبه پرسيدند و فرمود: آن روزيست که در آن تولد شدم و روزيست که مبعوث شدم يا روزيست که در آن بر من قرآن نازل کرده شد.
وعَنْ أَبي هُريْرَةَ رَضِيَ اللَّه عنه، عَنْ رسولِ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « تُعْرَضُ الأَعْمَالُ يوْمَ الاثَنيْن والخَميس، فَأُحِبُّ أَنْ يُعْرَضَ عَملي وَأَنَا صَائمٌ » (رَواهُ التِرْمِذِيُّ)
از ابو هريره رضی الله عنه روايت است که: رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: اعمال به روز دوشنبه و پنجشنبه پيش کرده می شود و دوست می دارم که عملم پيش کرده شود، در حاليکه من روزه دارم.
وَعَنْ عائشةَ رَضِيَ اللَّه عَنْهَا، قَالَت: كانَ رسولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يَتَحَرَّى صَوْمَ الاثْنَيْنِ وَالخَمِيس. (رواه الترمذيُّ)
از عائشه رضی الله عنها روايت شده که گفت: رسول الله صلی الله عليه وسلم روزهء دوشنبه و پنجشنبه روا در می يافت.
وعن أَبي هُريرةَ رضِيَ اللَّه عَنْه، قال: أَوْصَاني خلِيلي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم، بثَلاث: صيَامِ ثَلاثَةَ أَيَّامٍ مِن كلِّ شَهر، وَرَكعَتَي الضُحى ، وأَن أُوتِر قَبْلَ أَنْ أَنام. (متفقٌ عليه)
از ابو هريره رضی الله عنه روايت شده که گفت: خليلم مرا به سه چيز وصيت نمود، روزهء سه روز از هر ماه و دو رکعت ضحی و اينکه پيش از خواب وتر بخوانم.
وعَنْ أَبي الدَرْدَاءِ رَضِيَ اللَّه عنه، قال: أَوْصَانِي حَبِيبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم بِثلاث لَنْ أَدَعهُنَّ ما عِشْت: بصِيامِ ثَلاثَة أَيَّامٍ مِن كُلِّ شَهْر، وَصَلاةِ الضحَى ، وَبِأَنْ لا أَنَام حَتى أُوتِر. (رواهُ مسلم)
از ابو الدرادء رضی الله عنه روايت شده که گفت: حبيبم مرا به سه چيز وصيت کرد که تا زنده باشم، آن را ترک نمی کنم: به روزهء سه روز از هر ماه و نماز ضحی (چاشت) و به اينکه خواب نشوم تا اينکه وتر را بخوانم.
وَعَنْ عبدِ اللَّهِ بنِ عَمْرِو بنِ العاصِ رَضي اللَّه عنهُما، قالَ: قالَ رسولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: «صوْمُ ثلاثَةِ أَيَّامٍ منْ كلِّ شَهرٍ صوْمُ الدهْرِ كُلِّهُ ». (متفقٌ عليه)
از عبد الله بن عمرو بن عاص رضی الله عنهما روايت شده که: رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: روزهء سه روز از هرماه همانند روزهء دائمی است.
وعنْ مُعاذةَ العَدَوِيَّةِ أَنَّها سَأَلَتْ عائشةَ رضيَ اللَّه عَنْهَا: أَكانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يصومُ مِن كُلِّ شَهرٍ ثلاثةَ أَيَّام؟ قَالَت: نَعَم. فَقُلْت: منْ أَيِّ الشَّهْر كَانَ يَصُوم؟ قَالَت: لَمْ يَكُن يُبَالي مِنْ أَيِّ الشَّهْرِ يَصُوم. (رواهُ مسلم)
از معاذه عدويه رضی الله عنها روايت شده که: وی از عائشه رضی الله عنها سئوال نمود که آيا رسول الله صلی الله عليه وسلم از هر ماه سه روز را روزه می گرفت؟ گفت: بلی. گفتم: از کدام قسمت ماه روزه می گرفت؟ گفت: باکی نداشت که از کدام قسمت ماه روزه می گيرد.
وعنْ أَبي ذَرٍّ رَضِيَ اللَّه عنه، قَال: قالَ رسولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « إِذا صُمْتَ مِنَ الشَّهْرِ ثَلاثا، فَصُمْ ثَلاثَ عَشْرَة، وَأَرْبعَ عَشْرَة، وخَمْسَ عَشْرَةَ » (رواه الترمِذيُّ)
از ابو ذر رضی الله عنه روايت است که: رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: وقتی از ماه سه روز را روزه می گيريد، پس سيزدهم و چهاردهم و پانزدهم را روزه بگيريد.
وعنْ قتادَةَ بن مِلحَانَ رَضِيَ اللَّه عَنْه، قال: كانَ رَسولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يأْمُرُنَا بِصِيَامِ أَيَّامِ البيض: ثَلاثَ عشْرَة، وأَرْبَعَ عَشْرَة، وَخَمْسَ عَشْرَة. (رواهُ أَبُو داود)
 از قتاده بن ملحان رضی الله عنه روايت است که گفت: رسول الله صلی الله عليه وسلم ما را امر می نمود که روزهای بيض: 13، 14 و 15 را روزه گيريم.
وعنْ ابنِ عبَّاسٍ رَضِيَ اللَّه عَنْهُمَا، قال: كانَ رسولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم لا يُفْطِرُ أَيَّامَ البِيضِ في حَضَرٍ وَلا سَفَر. (رواهُ النسَائي)
ابن عباس رضی الله عنهما روايت می کند که: رسول الله صلی الله عليه وسلم روزهای بيض را در حضر و سفر افطار نمی نمود.
بنابراين بهترين روزهء سه روز در هر ماه در روزهای بيض است که آن عبارت از 13، 14 و 15 است. و گفته شده که 12، 13 و 14 و مشهور اول است.

والله اعلم
وصلی الله وسلم علی محمد و علی آله و اتباعه الی یوم الدین
سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت
IslamPP.Com